Pol is düRÜstlüYÜ haqqin da vəSAİT

li rəislər kimi əhəmiyyətlidir(6-cı və 7-ci fəsillərə bax). Təbii ki,  hər hansı qrupun özünü 
iz
ləməsini gözləmək də problemlər yaradır. Işi ört-basdır edən təhqiqatçıların(rəgbətlə ya-
na
şan təhqiqatçılar) və ya həddən artıq reaksiya verən(polisin imicini yüksəyə qaldırmaq 
is
təyən) müstəntiqlərin olması ehtimalı yüksəkdir.  
 
4.3.2. 
Milli hökü
mətlər  
Milli hökü
mətlər, polis xidmətləri üzərində qəti hakimiyyətə malikdirlər və əsas ma-
liy
yə mənbəyi kimi polis korrupsiyası ilə mübarizədə əhəmiyyətli rol oynayırlar. Hökü-
mətlər üçün ən təsirli yollardan biri də  anti-korrupsiya komissiyalarının yaradılmasıdır. 
Bu cür komissiyala
rın əsas çalarları, onların polislərin özlərindən müstəqil olmasıdır. Çox 
say
da dəlillər göstərmişdir ki, polisin öz davranışına özünün nəzarət etməsini gözləmək 
mənasızdır və bir çox hallarda hətta zərərlidir. (6-cı Fəsilə bax)  
Anti-korrupsiya komissiyala
rının ilkin nümunələri, həmişə əsasən dövlət sektoru üzə-
rin
də izləmə üçün cavabdeh idi;  onların arasında ən məşhurları Sinqapurun Korrupsiya 
Praktikala
rı Təhqiqat Bürosu(1952-ci ildə qurulub), Honq Konq Korrupsiyaya garşı Müs-
təqil Komissiyası(1974-cü ildə yaradılıb) və eynilə Cənubi Uels Korrupsiyaya qarşı Müs-
təqil Komissiyasıdır(1989- cu ildə yaranmışdır). 
Ən son dövrlərdə, bir neçə ölkə  konkret olaraq polis korrupsiyası ilə məşğul olmaq 
üçün “müs
təqil” komissiyalar qurmuşdur. Yaxşı nümunə kimi Nyu-Yorkun Polis Korrup-
siya
sı ilə mübarizə komissiyasını göstərmək olar. Bu Komissiya 1995-ci ildə Mollen Ko-
missiya
sı Hesabatı dərc olunandan sonra qurulmuşdur
26
. V
ə onun rəsmi web saytına görə, 
Nyu York Polis Depatamentin
dən  tamamilə müstəqil hərəkət edir. O, hərtərəfli,ictimaiy-
yətə məlum illik hesabat dərc edir. Digər nümunə kimi Sloveniyanı göstəmək olar,orada 
par
lament  nəzarəti altında müstəqil komissiya mövcuddur.  Sloveniya avtoritar  qeyri-
demokratik öl
kə olan Yuqoslaviya dağılandan sonra korrupsiya ilə mübarizə üçün daxili 
qanunvericilik ha
zırlamışdır. 
4.3.3. 
Beynəlxalq təşkilatlar və xarici ölkələr  
Polis korrupsiya
sına qarşı mübarizədə BT-ın kömək edəcəyi çoxlu sayda yollar vardır. 
Onlardan biri müx
təlif ölkələri korrupsiya, polis və s. haqqında ümumi tərifə razılaşmağa 
sövq 
etməkdir. Bu sahədə ən çox töhvə verən təşkilatlar BT-ın sırasına daxil olan BMT, 
Interpol, v
ə  Dünya Bankı  kimi  üç  böyük  təşkilatdır.  Digər  metod,  yardımları  şərtlə 
etməkdir: əgər dövlət xarici təşkilatdan yardım istəyirsə, həmən təşkilatlar həm kök(daha 
yax
şı resurslar,AB-ə üzvlük və s.),həm də dəyənəkdən(fondları ölkədən geri çəkmək, san-
ksiyalar)  istifa
də  edərək,dövlət  qurumlarını  polis korrupsiyasını  və  uyğunsuz davranışı 
azal
dan tədbirlər görülməsinə sövq edə bilər. BT-lar korrupsiyanı azaltmaq üçün təlimlər-
lə(etika üzrə) və avadanlıqla təmin edər. Nəhayət, BT-lar  korrupsiya problemləri ilə mü-
bari
zə aparmaq üçün aydın strategiya qurmaqda çətinlik çəkən dövlətlərə, “ən yaxşı prak-
tikalar” nümu
nəsinin yayılması və nümayış etdirilməsində mühüm rol oynayır. 
47 

---

4.3.4. 
Vətəndaş cəmiyyəti (qeyri-dövlət subyektləri) 
Döv
lətlər və BT-ların polis korrupsiyasının azaldılması istiqamətində əhəmiyyətli rol 
oynama
sına  baxmayaraq, yaxşı idarəçiliyə müxtəlif cür idarələr aiddir
27
. Onlardan biri d
ə 
vətəndaş cəmiyyətidir.  Bu başqa mübahisəli termindir-bizim məqsədlər üçün,vətəndaş 
cəmiyyəti dörd elementdən ibarətdir: 
1.
 
Küt
ləvi informasiya vasitələri 
2.
 
QHT-l
ər 
3.
 
Öz
əl biznes sektoru 
4.
 
Geniş ictimaiyyət. 
Bu  sub
yektlərin hər birinin öz rolu vardır. Media izləyici kimi hərəkət etməlidir  və 
məsuliyyətli araşdırıcı jurnalistika ilə məşğul olmalıdır. Onlar,həmçinin polis korrupsiya-
sına qarşı kampaniyada xəbərləşmənin faydalı mənbəyi ola bilər. Beynəlxalq Şəffaflığın 
oyna
dığı əhəmiyyətli rolu daxili və beynəlxalq QHT-lər izləyici kimi  və korrupsiya ilə 
mübari
zədə yeni metodlar təklif etməklə oynaya bilərlər. Həm özəl biznes sektoru,həm də 
geni
ş ictimaiyyət polis işçilərinə rüşvət verməyi rədd edə bilər və bu haqda hesabat verə 
bi
lər. Hesabat vermə, hökümətin,BT-ın,QHT-lərin və ictimaiyyətin hansı sahələrdə əmək-
daşlıq edə biləcəklərinin əsas nümunəsidir: hökümətlər,BT-lar, və QHT-lər telefon qaynar 
xətləri qura bilər və maliyyələşdirə bilər və ondan istifadə edərək ictimaiyyət polis kor-
rupsiya
sı haqqında hesabat verə bilər(anonim olaraq və ya kimlik tələb edilərək).  
Vətəndaş  cəmiyyətinin polis korrupsiyasını  nəzarət  etməsi üçün digər  yol,  polislə 
geni
ş əlaqə və qarşılıqlı əlaqələr vasitəsidir. Indi ən çox qəbul olunan,sahə polis xidməti-
dir 
və onun vasitəsilə polis və yerli əhali bir-biri ilə əlaqəni gücləndirir və polis özünün 
görüntü sa
həsini genişləndirir və bu xidmət həm ən yaxşı polis xidməti metodlarının yax-
şılaşdırılması və polisə inamın artırılması baxımından da ən yaxşı metoddur. Sahə polis 
xid
məti konsepsiyası daha geniş şəkildə sonrakı Fəsillərdə müzakirə edilir.  
 
4.4. 
Nəyə doğru köklənməli 
Mü
əyyən növ polis fəaliyyətləri və müəyyən şəraitlər polis korrupsiyası ehtimalını ar-
tırır.  Korrupsiya ilə bağlı iqtisadi yanaşmalar, daha çox xərc- gəlir analizi üzərində kök-
lənir: gəlir(qazanc) xərcləri aşırsa (yəni, tutulmaq riski və kimsə aşkarlanarsa cəza ehti-
ma
lı),cinayətgar davranışa girişmək stimulu yüksək olur.Alternativ olaraq, populyar kri-
minoloji ya
naşma “imkan strukturlarını” önə çəkir: bir çox fəaliyyət korrupsiya üçün da-
ha yax
şı imkanlar gətirir-məsələn,yol polisi. Bu iki yanaşma biri biri ilə yola gedəndir və 
bir
ləşəndə  korrupsiyaya bulaşması  ehtimal edilən  polis  fəaliyyəti sahələrini aydın  orie-
ntir
lə təmin edir. Toplam olaraq, potensial gəlir yüksək olarsa və imkanlar çox yayılmış-
sa,ciddi polis korrupsiya
sı riskləri artır. 
48 

---