O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi f. I. Xaydarov n. I. Xalilova

bilish faoliyatlari
: diqqat, nutq, faoliyat; 
- 
bilish jarayonlari
: sezgi, idrok, xotira, xayol, tafakkur; 
- 
shaxsning, hissiy
, irodaviy sohasi: - hissiyot, iroda; 
- 
shaxsning individual psixologik xususiyatlari
: temperament, xarakter, 
qobiliyat. 
Psixikaning 
paydo 
bo’lishining 
asosiy 
shakllari 
M.Gamezo 
va 
Domashenkolarning "Atlas po psixologii" nomli qo’llanmasida quyidagicha 
ifodalanadi:

---

8 
Shunga muvofiq bir qator olimlar tomonidan psixikaga ta'riflar berilib, uning 
mazmun mohiyati ochib berilgan. Jumladan, professor M.G.Davletshin fikricha, 
psixika 
deganda - oliy darajadagi materiyaning (miyaning) xususiyati tushunilib, u 
ob'ektiv borliqni aks ettirilishida namoyon bo’ladi, sub'ekt faoliyatini ma'lum 
maqsad asosida yo’naltiradi hamda xulq-atvor negizida shakllanadi, professor 
V.M.Karimova fikricha 
psixika
- inson ruhiyatining shunday holatiki, u tashqi 
olamni (ichki ruhiy olamni) ongli tarzda aks ettirishimizni, ya'ni bilishimiz, 
anglashimizni ta'minlaydi.
Psixika bu aks ettirishdir. Jonli va jonsiz tabiatda aks ettirishning o’ziga xos 
usullari mavjud. Aks ettirish jarayonini quyidagicha ifodalash mumkin.
-
Yo’nalganlik 
-
Temperament
-
Xarakter
-
Qobiliyat
-
Qiziqish
-
Kayfiyat
-
Ishonuvchanlik
-
Shubhalnuvchanlik 
-
Apatiya
-
Tushkunlik
-
va boshqalar
-
Sezgi
-
Idrok
-
Xotira
-
Xayol
-
Tafakkur
-
Nutq
-
Diqqat
Hissiy-irodaviy 
Psixikaning paydo bo’lishining asosiy shakllari va 
ularning o’zaro bog’liqligi. 
Bilish
Jarayonlar
Shaxs xususiyatlari
Holatlar
-
Iroda
-
Hissiyot
Psixikaning asosiy funktsiyalari
Aks ettirish
Hulq va faoliyat nazorati 

---

9 
Jonsiz materiya uchun aks ettirishning mexanik, kimyoviy va fizik turlari 
xosdir. Masalan, ko’zguning aks ettirishi, suvdagi ta'sir va boshqalar. Jonli 
materiya uchun aks ettirishning fiziologik, psixik aks ettirish turlari xos bo’lib, ong 
va o’zini-o’zi anglash uning eng yuqori bosqichidir. Psixik aks ettirish quyidagi 
xususiyatlarga ega: 
1) 
ob'ektiv borliqni to’g’ri aks ettirish imkoniyatini beradi; 
2) 
shaxsning faoliyati davomida mukammallikka erishib boradi; 
3) 
doimo rivojlanib va takomillashib boradi. 
4) 
Shaxsning individualligi orqali namoyon bo’ladi.