Oruc Ġbadlı Aliyə Zərgərli
Yüklə 1,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Adi Ģaftalı
- Şaxduran
- Şeytanağacı (bax:Lələk) Şeytanqanqalı
- Şəbbugülü (bax: Mixək gülü, sədbər, matthiola). Şəkərçuğunduru ( bax: Çuğundur). Şəkərqamışı
69
müxtəlif üzvi turşular və s. vardır. Meyvələrdən həm çiy, həm də qovrulmuş və suda bişirilmiş halda istifadə edilir. Şabalıd bir sıra milli xörəklərin hazırlanmasında çərəz kimi işlədilir. Oduncağı möhkəm və şəkilli olduğundan ondan mebel materialı və parket döşəmələrin hazırlanmasında istifadə edilir. Şabalıdın çiçəklərinin xüsusi ətirləri arıları özünə cəlb edir və ondan çox da qatı olmayan tünd rəngli, qismən acı tamlı bal alınır. Azərbaycan florasında Adi
dilində «Trifolium resupinatum», rus dilində «Klever oprokinutıy», «Şabdar» adlanır. Yonca cinsinə aid olub qiymətli yem bitkisidir. Ondan bəzək-bağçılıqda istifadə etmək olar. Şabdar yaxşı balverən bitkidir. Şaftalı- Gülçiçəklilər fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Persica», rus dilində «Persik» adlanır. Şaftalı meyvələrində 5,49-15,25% şəkər, 0,12-1,84% pektin, 1,11-4,81% sellüloza, 12,5-20 mq% C vitamini, mineral duzlar vardır. Toxumlarının tərkibində isə 50-60% yağ vardır. Bu yağdan qidada istifadə etməklə yanaşı, həm də qulaq ağrıları zamanı istifadə edilir. Şaftalı meyvələrindən müxtəlif məhsulların-kompot, mürəbbə, cem (po-vidlo), və şirə hazırlanmasında istifadə edilir. Şaftalı meyvələri xalq təba-bətində qan azlığı zamanı, hemoqlabinin artmasına şərait yaradan vasitə kimi istifadə edilir. Şaftalı meyvələri və şirəsi ürək –damar xəstəlikləri, həmçinin ürək ritminin pozulması və ateroskleroz, tənəffüs yollarının, qara ciyərin, öd kisəsinin, böyrəklərin xəstəliyi, qəbizlik, aşağı turşuluqlu mədə xəstəliyi zamanı faydalıdır. Azərbaycan florasında Adi Ģaftalı növü mə-lumdur. MNB- nın kolleksiya sahəsində becərilir.
«Tumaria» adlanır. Lüğəti mənası fumus – tüstü deməkdir. Rus dilində «Dımənka» adlanır. Bitkinin gövdə və yarpaqlarının rəngi tüstüyə bənzəyir. Xalq təbabətində ondan qoturluq, gicişmə və müxtəlif göbələk xəstəliklərinin müalicəsində istifadə olunur. Azərbaycan florasında 6 növü məlumdur.
Lüğəti mənası koluteon - qısaltmaq deməkdir. Rus dilində «Puzırnik» adlanır. Çiçək açandan sonra toxumları qovuqca içərisində yetişir, əl vurduqda qovuqca partlayır və şaqqıltı səsi verir. Ona görədə bitkiyə şaqqıldaq adı verilmişdir. Dekorativ və dərman bitkiləridir. Yarpağından hazırlanmış həlim işlətmə dərmanı kimi istifadə olunur. Azərbaycan florasında 5 növü vardır, bunlardan biri də mədəni şəraitdə becərilir. MNB-da kolleksiyası vardır. Şam – Şamlar fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Pinus», rus dilində «Sosna» adlanır.Şamın iynəyarpaqları 100 ildən artıqdır ki, müalicə məqsədilə bir çox xəstəliklərin, o cümlədən yel (revmatizm), qaşınma, dəmirov, məxmərək və həddən artıq zəifləmənin qarşısının alınmasında istifadə olunur. Amerikalılar isə onu həşəratlardan müdafiə vasitəsi kimi istifadə edirlər. Eyni zamanda o kağız sənayesində, boyaqların, sabunların hazırlanmasında və parfümeriyada istifadə olunur. Şam ağacından alınan təbii efir yağları təravətli, şirin iyə malik olur. Efir yağının miqdarı 0,1-0,5%-ə qədərdir. Azərbaycanın florasında 2 növü məlumdur.
becərilir və bir neçə xiyabanı vardır. Bu xiyabanlar asma və ürək xəstə-liklərinin müalicəsinə kömək edir.
Pelarqoniya yunan dilində «durna dimdiyi» deməkdir. Bu ad bitkinin gülünün tozlandıqdan sonra meyvəsinin böyüyüb durna dimdiyinə oxşamasına görə verilib. Rus dilində «Pelarqonium» adlanır. Azərbaycan florasında 1 növü məlumdur. Şanagüllə- Şanagülləkimilər fəsiləsinə aid olan çoxillik su bitkisidir. Bitki latın dilində «Nelumbium», rus dilində «Lotos» adlanır. Azərbaycan florasında 1 növü məlumdur. Meyvəsi fındıq kimidir, qovrulmuş halda yeyilir və meşə fındığı dadını verir. Kökümsovunda çoxlu miqdarda nişasta olmaqla, eyni zamanda 2% asparagin də vardır. Dərman əhəmiyyətli bitkidir.
70
Şego- Cilçiçəklilər fəsiləsinə aid olan çoxillik bitkidir. Bitki latın dilində «Cobresia», rus dilində «Kobreziə» adlanır. Yem bitkisi kimi faydalıdır. Azərbaycan florasında 2 növü məlumdur.
kompanentlərdəndir. Bəzi növləri aşılayıcı xassəyə malikdir, bəziləri xalq təbabətində qan dayandırıcı vasitə kimi faydalıdır. Azərbaycan florasında 22 növü məlumdur.
ikiillik bitkilərdir. Bitki latın dilində «Carduus», rus dilində «Çertopolox» adlanır. Toxumlarında 41-44% qatı yağ vardır. Azərbaycan florasında 15 növü məlumdur.
dilində «Poleviçka» adlanır. Həyat formaları, çiçək qrupunun əlamətləri növlərin təyinində istifadə olunur. Azərbaycan florasında 5 növü məlumdur.
latın dilində «Trigonella», rus dilində «Şambala» adlanır. Şəmbələ növlərindən bəziləri yem bitkiləridir. Onların arasında dərman, efiryağlı, aşı maddəli, vitaminli və balverən növlər də vardır. Dərman bitkisi hesab olunur, tibbdə və baytarlıqda istifadə olunur. Toxumlarının tərkibində 0,13% triqonellin alkaloidi, 0,014% efir yağı, aşı maddəsi və sarı boyayıcı maddələr vardır. Şəmbələnin cavan yarpaqları tərəvəz kimi istifadə olunur. Azərbaycanda bu cinsin 20 növünün yayılması göstərilir, onlardan biri mədəni şəraitdə becərilir.
latın dilində «Chondrilla» adlanır. Lüğəti mənası chondros-düyün deməkdir. Rus dilində «Xondrilla» adlanır. Azərbaycan florasında 2 növü vardır.
dilində «Orobus», «Lathyrus», rus dilində «Soçeviçnik» adlanır. Mavi şirəlinin tərkibi 22,2% protein, 2,4% yağ, 37% azotsuz ekstrakt maddələrdən ibarətdir. Bir çox şirəli növləri yaxşı yem bitkiləridirlər, bəzi növlər dekorativ bitki kimi yaşıllaşdırmada geniş istifadə olunur. Ətirli, balverən və dərman əhəmiyyətli növləri də vardır. Azərbaycan florasında 5 növü yayılmışdır.
mənası polyus-çox, podion-ayaq deməkdir. Rus dilində «Mnoqonojka» adlanır. Kökümsovunun tərkibi alma turşusu, santonin və qlisirizin ilə zəngindir. Dərman bitkisidir. Tibbdə bronxial katarda (selikli qişanın iltihabı) istifadə olunur. Dekorativdir. Azərbaycan florasında Adi Ģirinkök növü məlumdur. Şirintum- Qırtıckimilər (Taxıllar) fəsiləsinə aiddir. Bitki latın dilində «Glyceria» adlanır. Lüğəti mənası qliseros-şirin deməkdir. Rus dilində «Mannik» adlanır. Azərbaycan florasında 4 növü məlumdur.
latın dilində «Leonurus», rus dilində «Pustırnik» adlanır. Şirquyruğunun yarpaqlarında 5-9% aşı maddəsi, alkaloidlər, qlükozidlər və 0,03% efir yağları vardır. Dərman bitkisidir. Ürək, əsəb, göz, zob, ostexondroz, mastopatiya, prostatit, iflic xəstəliklərinin müalicəsində əvəzsiz dərman vasitəsidir. Balverəndir. Azərbaycan florasında 2 növü məlumdur.
dilində «Physocaulis» adlanır. Lüğəti mənası physa-qabarıq, kaulos-gövdə deməkdir. Rus dilində «Vzdutostebelğnik», «Fizokaulis» adlanır. Azərbaycan florasında Buğumlu ĢiĢgövdə növü məlumdur. Yüklə 1,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|