Mustafa kemal atatürk ve türk ocaklari tahir kodal

Mustafa Kemal Atatürk ve Türk Ocakları 

 

        

                                            

TAED 

52* 307

 

 

Çankaya  Köşkü’nde  gerçekleştirilen  yemekli  toplantılarda  Mustafa  Kemal  Atatürk 

zaman  zaman  Türk  Ocaklı  aydınlarla,  yazarlarla,  bürokrasiden  isimlerle,  şairlerle  bir  araya 

gelmiş, onları sürekli yeni fikirlerle yönlendirmiş, yeni devletin ve toplumun, milletin tarihini ve 

edebiyatını  bunlarla  birlikte  oluşturmaya  çalışmıştır.  Zaman  zaman  da  Türk  Ocakları’nın 

çalışmalarından  şikayet  etmiş,  onların  daha  iyi  ve  güzel  çalışmalar  yapabileceğini  dile 

getirmiştir  (Ayda,  1984,  s.  25-26).  Hatta  daha  ileri  giderek  ve  biraz  da  kızarak,  Türk 

Ocakları’nın  çatısı  altında  bulunan  “ilim  ve  kültür  heyeti”nin  çalışmalarından  memnun 

olmadığını belirtmekten kaçınmamıştır. 

27 Nisan 1930’da Türk 

Ocakları  Umumî  Kurultay’ına  bizzat  katılmış,  delegelerle 

görüşmüş, yeni Türk Tarih Tezini burada ortaya atmış, “ …büyük devletler kuran ecdadımız, 

büyük ve kapsamlı medeniyetlere de sahip olmuştur. Bunu aramak, tetkik etmek, Türklüğe ve 

cihana bildirmek b

izler için borçtur.” (Afetinan, 1981, s. 297) diyerek, Türk Ocaklarının Türk 

Tarihini  bütüncül  bir  yaklaşımla  inceleme  ve  ortaya  koyma  görevini  dile  getirmiştir.  Bu 

bağlamda,  Türk  tarihinin  belli  ilkeler  doğrultusunda  araştırılmasının,  yazılmasının  ve 

kuru

msallaşmasının zamanının geldiğini dile getirerek, bu amaçla Türk Ocakları Kanunu’nda 

değişiklik  yapılmış,  “Türk  Ocağı  Tetkik  Cemiyeti”  kurulmuş,  bir  anlamda  Türk  Tarih 

Kurumu’nun  kurulması  çalışmaları  başlatılmıştır.  Ayrıca,  konuşmasında;  “…son  seyahatimde 

ziyaret  ettiğim  bütün  ocaklarda  beni  çok  memnun  eden  bir  faaliyete,  canlılığa  şahit  oldum. 

Bilhassa Türk Ocaklarının bulundukları merkezlerde faydalı bir takım hizmetlerle halk üzerinde 

çok  müsait  bir  tesir  bıraktıklarına  şahit  oldum…”  (Çetinkaya,  1985,  s. 284) diyerek, Türk 

Ocaklarından  hoşnut  olduğunu  dile  getirmiş,  Türk  Ocaklarının  halk  üzerindeki  etkinliğini 

belirtmiştir.  

21  Aralık  1931’de  Kırklareli  Türk  Ocağı’nda,  Mustafa  Kemal  Atatürk,  Türk 

Ocaklarının en önemli görevini ortaya koymuştur. “Türk Ocakları, Türk tarihinin kutsallığını, 

Türk  Milletinin  asaletini,  dünyaya  ilk  tarihi  kuranın  kendi  soyları  olduğunu  anlatmayı 

başardıkları  gün  vazifelerini  yapmış  olacaklardır.  Türklerden,  âlim,  dâhi,  düşünür  yetişmez 

iddiaları, gerçek ile taban tabana zıttır.” (Karaçam, 1968, s. 193-194) diyerek, bu “en önemli” 

görevi yerine getirmelerini istemiştir. Bir anlamda, Cumhuriyetin temeli olarak sayılan “kültür” 

veya milli kültürün oluşmasını veya oluşturulmasını istemiştir. Ayrıca, Türkiye ve Türk Milleti 

hakkında  ileri  sürülen  olumsuz  tezlere  karşı  çalışma  içerisinde  olmasını  ve  bilimsel  yollarla 

karşılık verilmesi gerektiğini ifade etmiştir. 

---

308

* TAED

 52 

                                             

 

 

             

       

Tahir KODAL

 

 

Mustafa  Kemal  Atatürk  1931  yılına  gelindiğinde  Türk  Ocakları  tarihinde  yeni  bir 

dönemi  başlatmıştır.  Menemen  İsyanı’nın  ardından  çıkmış  olduğu  ve  “Büyük  Batı  Anadolu 

Gezisi”  olarak  bilinen  yurt  gezisi  programı  bağlamında  3  Şubat  1931’de  Aydın’a  gelmiştir. 

Mustafa  Kemal  Atatürk’ün  Aydın  ziyareti  Türk  Ocaklarının  kapatılması  ve  Halkevlerinin 

açılması sürecini hızlandırması bakımından önemlidir. Atatürk, Aydın’da çeşitli yerleri ziyaret 

ettikten sonra, Aydın Türk Ocağı’na da uğramıştır. Burada yapmış olduğu sohbet toplantısında; 

Ocaklıların  inkılâba  karşı  görev  ve  sorumluluklarını  yeniden  hatırlatan  Mustafa  Kemal, 

vasıtasızlıktan köylere gidip halk ile temas edemediklerinden şikayetçi olan bir ocaklıya vermiş 

olduğu cevapta, şeyh ve müritlerin köye giderken otomobil masraflarını düşünmediklerini, bir 

mefkûreye bağlananların gayeleri uğrunda her türlü zahmet ve fedakârlıktan zevk alacaklarını 

belirterek (Hakimiyet-

i  Milliye,  5  Şubat  1931,  s.  1;  Kodal,  2003,  s.  157.),  Ocakların 

çalışmalarının yetersizliğinden bahsetmiştir. 

Aydın  Türk  Ocağı  yönetim  kurullarının  çalışmalarıyla  ilgilenmiş,  Cumhuriyet 

döneminde  yapılan  köklü  değişikliklerin  topluma  ulaştırılma,  anlatma  ve  benimsetme 

yöntemleri  üzerinde  düşüncelerini  ilgililere  sormuş,  sonra  da  kendi  görüş  ve  düşüncelerini 

açıklamıştır. “Türk ocakları, Cumhuriyet Halk Partisi’nin hars (kültür) şubesidir. Fırka, millete 

mürebbilik yapacak; 

ilim,  iktisat,  siyaset  ve  güzel  sanatlar  gibi  bütün  hars  sahâlarında 

vatandaşları  yetiştirmek  için  pişvâlık  (önderlik)  edecektir.  Ocaklılar,  Cumhuriyet  Halk 

Partisi’nin programını vatandaşlara izah etmekle asıl görevlerini yapmış, ülkülerine en büyük 

hizme

ti yerine getirmiş olurlar. Yasanızın üçüncü maddesinde bu cihet (taraf) sarahaten (açıkça) 

ifade  edilmiştir.  Bu  yol  üzerinde  milleti  hem-aheng (uygun) olarak beraber yürümekten 

ibarettir.” (Hakimiyet-

i Milliye, 5 Şubat 1931, s. 1; Önder, 1975, s. 59) diyerek, CHP ile Türk 

Ocaklarının  beraber, aynı çatı  altında  ve  kültür şubesi  olarak  çalışması  istemiştir.  Buna  ilave 

olarak,  CHP’nin  programının  vatandaşlara  anlatılması  “asıl  görev”  olarak  tanımlanmış,  bunu 

gerçekleştiren  ocakların  ve  ocaklıların  ülkülerine  en  büyük  hizmeti  yapmış  olacakları  dile 

getirilmiştir. 

Türk Ocaklarının çalışma biçimi, anlayışı ve amacı hakkında değişim isteyen Mustafa 

Kemal Atatürk, özellikle Menemen İsyanı sonrasında bölgede yaşanan sıkıntılara karşın, Türk 

Ocakları ile iyi ilişkisini devam ettirmiştir. Türk milleti ile iyi ilişki kurmada aracı unsur olarak 

gördüğü  ocaklardaki  etkinlikleri  desteklemeye  devam  etmiştir.  Bu  amaçla,  17  Şubat  1931’de 

Adana Türk Ocağı’nda da Türk Ocağı ve siyasetten bahsederek, bu konulardaki düşüncelerini 

geniş  bir  şekilde  anlatmıştır.  Yurt  gezisini  tamamlayıp  Ankara’ya  dönüşünde,  “…içerden  ve 

---