Mustafa kemal atatürk ve türk ocaklari tahir kodal

Mustafa Kemal Atatürk ve Türk Ocakları 

 

        

                                            

TAED 

52* 297

 

 

Jön Türk ve Tanin Gazeteleri’nin d

e  yapmış  olduğu  yayınlar  “geniş  kapsamlı”  bir  Türkçü 

derneğin  oluşturulması  fikrini  kuvvetlendirmiş  ve  bu  bağlamda  çalışanlara  yol  göstermiştir 

(Orkun, 1977, s. 99-100). 

II.  Meşrutiyet  döneminde  Türkçülük  düşüncesini  benimsemiş  Ziya  Gökalp,  Ahmet 

Agayef (A

ğaoğlu), Hamdullah Suphi Tanrıöver, M. Fuat (Köprülü), Ahmet Mithat Efendi gibi 

düşünür ve aydınlar, millet olmak için millî bilince sahip olmalarını şart olduğunu, bu nedenle 

önce  Türklere  kaybolan  öz  benliklerini  yeniden  sağlamak  gerektiğini,  Osmanlı  Devleti’nin 

Türkleşerek  kalkınabileceğini,  Türkleşmenin  sosyal,  ekonomik  ve  siyasal  reformlar 

gerektireceğini, ama her şeyden önce fertlerin toplanması, kaynaşması ve kişisel çıkarlar yerine 

“millet”in  çıkarlarını  oluşturmak  gerektiğini  yüksek  sesle  ifade  etmişlerdir  (Tunaya,  1981,  s. 

140). 

Hem  Askerî Tıbbiye  Mektebi öğrencilerinin,  hem  de  Mehmet  Emin  Yurdakul, Yusuf 

Akçura Rıza Tevfik gibi Türkçülüğü benimsemiş aydınların, siyasetçilerin (Ahmet Ferit Tek), 

gazetecilerin  (Hüseyin  Cahit  Yalçın)  katılımıyla  20  Haziran  1911’de  yapılan  geniş  katılımlı 

toplantıda “milliyet fikrine” dayalı yeni bir cemiyetin kurulması kararlaştırılmıştır. Toplantıda 

yer  alan  Dr.  Fuat  Sabit  Bey’in  teklifi  üzerine  kurulacak  cemiyete  Türk  Ocağı  adı  verilerek 

kurucu ve geçici idare heyet

i  oluşturulmuştur  (Sarınay,  1990,  s.  34;  Üstel,  2004,  s.  51-54). 

Böylece,  25  Aralık  1908’de  kurulan  Türk  Derneği  ve  18  Ağustos  1911’de  Türk  Yurdu 

Cemiyeti’nden  sonra,  Türkler,  Osmanlı  Devleti  içerisinde  ilk  defa  geniş  ve  etkili  bir 

örgütlenmeyle ortaya çıkmış, Türk milletinin kendini tanıma ve bilme, kendine dönüş hareketi 

kurumsallaşmıştır. 

Gerçekte  kuruluşu  tamamlanmış  olan,  Türk  Ocağı’nın  yapmış  olduğu  toplantılarında 

nizamnâmesi  hazırlanmıştır.  Nizamnâmesine  son  şekli  verildikten  sonra,  Türk  Ocağı  Ziya 

Gökalp’in  de  hazır  bulunduğu  İttihat  ve  Terakki  Cemiyeti’nin  merkezinde  resmen  25  Mart 

1912’de kurulmuştur. Resmî kuruluş sorumlu üye olarak seçilen Kâhya Emin Ağaoğlu ve Hâlis 

Turgut  tarafından  Tanin  Gazetesi’nde  ilan  edilmiştir  (Orkun,  1977,  s.  102).  Ocaklılar  ilk 

toplantılarını Yusuf Akçura tarafından çıkartılan ve Sultanahmet’te bulunan Türk Yurdu Dergisi 

idarehanesinde yapmış, Türk Yurdu Dergisi, Türk Ocağı’na büyük destek olmuş, daha sonra da 

Türk Ocağı’nın resmî yayın organı olmuştur. 

 

---

298

* TAED

 52 

                                             

 

 

             

       

Tahir KODAL

 

 

A- 

MİLLΠ MÜCADELE  DÖNEMİNDE  MUSTAFA  KEMAL  ATATÜRK  VE 

TÜRK OCAKLARI 

İtilaf  Devletleri,  hem  Osmanlı  Devleti’ni,  hem  de  Türk  Milleti’ni  ortadan  kaldırarak, 

Anadolu’da  etkisiz  hale  getirmek,  bir  anlamda  imha  etmek  amacıyla  Türkiye’yi  işgal 

etmişlerdir.  Yaşanan  bütün  bu  olaylara  doğru  teşhis  koyan  ve  “tam  bağımsızlık”  anlayışını 

benimsemiş  olan  Mustafa  Kemal  Atatürk  ve  arkadaşları,  İstanbul’da  Yüksek  Komiserliğin 

kurularak  İngiliz  yanlısı  Tevfik  Paşa  Kabinesi’nin  iktidara  getirilmesi  üzerine,  İstanbul’da 

kalarak, Anadolu’yu m

erkeze  alan,  tam  bağımsız  yeni  bir  Türk  devletinin  kurulmasının 

mümkün  olamayacağına  karar  vermişlerdir.  Bunun  üzerine,  Anadolu’ya  geçmek  ve  Millî 

Mücadele’nin yanmaya başlamış küçük kıvılcımlarını meşaleye dönüştürmek gerekliliği, diğer 

ifadeyle “reel pol

itik”i ortaya çıkmıştır. 

Sömürge  siyasetini  benimsemiş  devletlerin  Anadolu’ya  dönük  işgalleri  başladığında, 

Türk milleti de Musul ve Dörtyol’dan başlayarak İngiliz ve Fransızlara karşı direniş hareketi ile 

karşılık vermiş, kendi toprağını, vatanını, namusunu ve Anadolu’daki kendi varlığını korumak 

amacıyla  Millî  Mücadele’yi  başlatmıştır.  Düşmana  karşı  başlatılan  Kuvâ-yı  Milliye  hareketi, 

Mustafa  Kemal’in  IX.  Ordu  müfettişi  olarak  İstanbul  Hükümeti  tarafından  Karadeniz 

bölgesinde güvenliği ve asayişi sağlamak, silah ve cephanenin toplanarak depolara konmasını 

ve  korunmasını  gerçekleştirmek,  çeşitli  yerlerde  direniş  hareketleri  başlatmak  için  asker 

toplamaya  çalışan  örgütlerin  faaliyetlerinin  yasaklanması  amacıyla,

 

hem askerî, hem de idarî 

yetkilerle  (Başbakanlık  Osmanlı  Arşivi  Daire  Başkanlığı  (BOADB),  1982,  s.  19-24; Aybars, 

1994, s. 133-

136; Balcıoğlu, 2000, s. 164-165),

 

görevlendirilmesi sonrasında farklı bir durum 

ortaya çıkmıştır. 

Mustafa  Kemal  Atatürk,  İtilaf  Devletleri’nin  baskısı,  İstanbul  Hükümeti’nin  isteği  ve 

Padişah’ın  onayı ile  yukarıdaki  görevleri  yerine  getirmek  amacıyla  emrindekilerle  birlikte 19 

Mayıs  1919’da  Samsun’a  çıkmıştır.  Ancak,  Mustafa  Kemal  Samsun’dan  20  Mayıs  1919’da 

göndermiş olduğu ilk telgrafta “İzmir’in Yunan askeri tarafından işgali olayı, yakından temasta 

bulunduğum  milleti  ve  orduyu  düşünülmeyecek  ve  tarif  edilemeyecek  derecede  içten 

yaralamıştır. Ne millet ve ne ordu, varlığına karşı yapılan bu haksız tecavüzü sindiremeyecek ve 

kabul etmeyecektir” (BOADB, 1982, s. 26) diyerek, 

işgaller  karşısında  Anadolu’nun,  Türk 

milletinin ve Türk ordusunun taki

p  edeceği  politika  konusunda  ipuçlarını  vermiştir.  Ayrıca, 

Samsun’dan  göndermiş  olduğu  diğer  telgraflarda  da  Anadolu’daki  işgallerin  haksızlığını, 

İngilizlerin  bölgeye  haksız  yere  asker  çıkarmış  olduğunu,  Samsun  ve  çevresindeki  bütün 

---