MİLLİ GÖRÜŞ
18
etməyə başladılar. Embarqolar qoydular. Müsəlman
ölkələrdəki günahsız xalq zülm gördü. İkili standarta
çox təəssüflər olsun ki, BMT-ni də alət etmək istədilər.
Bu davranış cəmiyyətlər arasında xoşbəxtlik yerinə
gərginlik, qarşıdurma və düşmənçilik duyğularının
yaranmasına səbəb oldu. Bütün bunlar cəmiyyətə
fayda deyil, zərər gətirdi.
– Bu həqiqətdən alınacaq dərs “İnsan Haqları
Yalnız Bizə Deyil, Hamıya Lazımdır” dərsidir. Yəni
“İkili Standart Deyil, Ədalət” dərsidir.
4. İnsanlığın xoşbəxtliyi üçün “Üstünlük Deyil,
Bərabərlik” əsas götürülməlidir.
XX əsr boyunca bəzi inkişaf etmiş ölkələr sahib
olduqları maddi gücə güvənərək digər ölkələrə həmişə
yuxarıdan aşağı baxdılar.
– Halbuki XX əsrin, məsələn son 20 ilində Uzaq
Şərq ölkələrindəki böyük inkişaf maddi gücün nə
qədər asan bir şəkildə əldən-ələ keçə bildiyinin açıq
dəlilidir.
– Aparılan araşdırmalar XXI əsrdə dünyanın
iqtisadi fəaliyyətlərinin ağırlıq mərkəzinin artıq
Avropa və Amerikadan Uzaq Şərqə və Asiyaya doğru
sürüşəcəyini göstərir.
– Bütün bu inkişaflar, səadət və xoşbəxtlik üçün
ölkələr arasındakı münasibətlərdə artıq “Üstünlük
iddialarının deyil, Bərabərliyin”, yəni “Üstünlük
Deyil, Bərabərlik Prinsipini”nin əsas götürülməsi
lazım olduğunu göstərmişdir.
5. İnsanların Səadəti üçün “İstismar deyil,
Əməkdaşlıq” əsas götürülməlidir.
– XX əsr boyunca bəzi zəngin qərb ölkələri inkişaf
etməkdə olan ölkələrə ağır faizlərlə borc verməyi,
onların zənginliklərini “əlimdə fürsət varkən nə üçün
əzməyim ki?” – düşüncəsi ilə istismar etməyi əsas
götürdülər.
– 2-ci Dünya Müharibəsinin səbəblərindən birinin
də Hitlerin “Almaniyaya da koloniyaların verilməsinin
lazım olduğu” iddiası deyildirmi?
– Bu davranışların hamısı da səhvdir, çünki
“səadət həmişə bərabər olur. Qonşusu ac ikən özü
tox yatan xoşbəxt ola bilməz”.
Aparılan təhqiqatlar bu yanlış siyasətlər
dəyişdirilmədikcə XXI əsrdə əhali artımının
yaşanacağı, kasıb Afrika xalqından meydana gələcək
milyonlarla insanın qədim tarixi dövrlərdə olduğu
kimi yığınlar halında gələrək Avropanı işğal edəcəyi
şərtlərinin yarana biləcəyini göstərməkdədir.
– Bütün bu səbəblər XX əsrdən alınacaq digər
bir dərsin “İstismar Deyil, Əməkdaşlıq” dərsi olması
lazım olduğunu göstərir.
6. Cəmiyyətlərin səadət və xoşbəxtliyi üçün
“Hücumlara məruz qoymaq, faşist siyasəti
yeritmək yox, insan haqları və azadlıqları”nın əsas
götürülməsi lazımdır.
XX əsrdən alınması lazım olan ən önəmli dərs də
budur.
MÜALİCƏ (TƏDAVİ)
İslam-Qərb Dialoqu və Həsrəti Çəkilən Dünyanın
Qurulması Üçün Atılan Addımlar və Atılması
Lazım Olan Addımlar
a) Atılan Addımlar: D-8 Kampaniyası
B-IV bölümdəki açıqlamalar ilə əslində D-8-lərin
bayrağındakı 6 ulduzun mənasını və əhəmiyyətini
ortaya qoyduq.
D-8-lərin bayrağını görürük. Bu bayrağın üzərində
simvolik olaraq 6 ulduz yerləşir.
D-8-lərin bayrağındakı 6 ulduzun mənası:
1. Müharibə deyil, Sülh!
2. Qarşıdurma deyil, Dialoq!
3. İkili standart deyil, Ədalət!
4. Üstünlük deyil, Bərabərlik!
5. İstismar deyil, Əməkdaşlıq!
6. Təzyiq və faşizm deyil, İnsan haqları və azadlıq.
Yuxarıdakı açıqlamalardan göründüyü kimi D-8
Kampaniyası XX əsrdə yaşanan zülm və acılardan
sonra alınması lazım olan dərslərə diqqət edilərək XXI
əsrə intiqal edən çox əhəmiyyətli bir hadisədir.
Yuxarıdakı B bölməsində Qərb mədəniyyətinin
əsas xüsusiyyətlərini izah etməyə çalışdıq və əsas
xarakterinin gücü üstün tutmaq olduğunu ifadə etdik.
Qərb zehniyyəti bu xüsusiyyətini G-7 vasitəsilə
tətbiq etməyə çalışır. G-7-lər Qərb zehniyyətinə
dayanılaraq qurulmuşdur. İnkişaf etmiş ölkələr bu
zehniyyəti tətbiq etmək üçün G-7-lər vasitəsilə öz
aralarında həmrəylik içindədirlər. Və geri qalmış
ölkələrə bir çox haqsızlıqlar etməkdədirlər.
Geri qalmış ölkələrin “Gəlin üzərində birlikdə
yaşadığımız bu dünya üçün birlikdə yeni bir dünya
nizamı quraq!” – təkliflərinə onları gücsüz gördükləri
üçün əhəmiyyət verməməkdədirlər.
Bax, buna görə insanlığın səadəti üçün yeni
bir dünyanın qurula bilməsinin addımının atılması
baxımından inkişaf etməkdə olan ölkələrin fəaliyyət
göstərə bilmələri qayəsi ilə D-8 qurulmuşdur.
G-7 yer üzündəki 180 ölkə içərisində 30-nu əhatə
etdiyi yer üzündəki 6 milyard əhalinin təqribən 1
milyardlıq hissəsini təmsil edən bir quruluşdur.
MİLLİ GÖRÜŞ
19
D-8-lər isə buna qarşılıq inkişaf etməkdə olan
bütün ölkələri bir əməkdaşlıq çatısı altında toplamaqla
ən az 150 ölkəni, beş milyard insanı təmsil etmək üzrə
yaradılmış bir kampaniyadır.
Bunun hər birinin əhalisi 60 milyondan daha
artıq olan 8 müsəlman ölkə tərəfindən qurulmasının
əhəmiyyəti və mənası böyükdür.
Əməkdaşlıq yolunda daha dinamik hərəkət edə
bilmək üçün başlanğıc belə qurulmuşdur və quruluş
statusunda bütün müsəlman ölkələrin D-8-lərin təbii
üzvü olduqları və hər bir fəaliyyətində iştirak edə
biləcəkləri əsas götürülmüşdür.
Bu başlanğıc daha əvvəldə 150 ölkə ilə birlikdə
fəaliyyət göstərməyin yarada biləcəyi çətinliklərə görə
belə qoyulmuşdur.
D-8-lər əhalisi 60 milyondan çox olan və
bütünlükdə əhalisi 800 000 000-u keçən 8 müsəlman
ölkə ilə qurulmuşdur. Quruluş razılaşması 15 iyun
1997-ci ildə bizim Türkiyədəki 54-cü Hökumətimiz
zamanında İstanbul Çırağan sarayında Dövlət
Başçısının imza mərasimi ilə rəsmi şəkildə qəbul
edilmişdir.
D-8-lər yeni qurulmasına baxmayaraq, 1 il
hazırlıq dövründə belə çox əhəmiyyətli əməkdaşlıq
layihələri inkişaf etdirmişdir. Bu mövzuda fikir sahibi
olmaq istəyənlər türkcə və ingiliscə yazılmış “D-8”
kitabından faydalana bilərlər.
b) “İkinci Yalta Konfransı”: D-8-lər, G-7-lər
Yuvarlaq Masa Toplantısı;
Əgər 54-cü Hökumətimiz bir il də davam etsəydi,
1998-ci ildə D-8 və G-7-lərlə yuvarlaq masa toplantısı
keçiriləcəkdi. Bu barədə qərb ölkələrinin hökumət
başçıları ilə aparılan hazırlıq fəaliyyətləri ilə lazımi
razılaşmalar təsis edilmişdi.
Biz D-8 və G-7 yuvarlaq masa toplantısına 2-ci
Yalta Konfransı ifadəsi ilə tərif verməyə çalışmışıq,
çünki 2-ci Dünya Müharibəsindən sonra keçirilən 1-ci
Yalta Toplantısı yeni bir dünya nizamı qurmaq üçün
“Müharibənin Qalibləri Arasında” keçirildi. Yeni dünya
nizamı “haqqı deyil, gücü üstun tutan” bir əsas üzərində
quruldu. Məsələn, Birləşmiş Millətlər Müdafiə Şurası
Daimi Üzvləri qalib dövlətlərdən ibarət olaraq yaradıldı.
Bu cür fəaliyyətin nəticəsidir ki, istənilən sülh və
xoşbəxtliyə yetişmək mümkün olmadı.
İndi dünya yeni bir dönüş nöqtəsindədir. 2-ci
Yalta Konfransı artıq D-8-lərin bayrağındakı 6 prinsip
əsas götürülərək gerçəkləşdirilməlidir, çünki insanın
xoşbəxtliyi və davamlı bir sülh içində yeni bir dünya bu
prinsiplərlə gerçəkləşə bilər. Bütün bu açıqlamalarımız
insanlığın bu gün olduğu nöqtədə Həsrəti Çəkilən Bir
Dünya üçün İslam və Qərb Dialoqunun Əhəmiyyətini
və Zərurətini Ortaya qoymaqdadır.
Görünür ki, gözlənilən və həsrəti çəkilən yeni bir
dünyanın qurulması artıq son dərəcə qaçılmaz hala
gəlmişdir.
Bu anda Qərb mədəniyyətinin ortaya qoyduğu
davranış tərzi və gedişatla bu ehtiyacın təmin olunması
mümkün deyildir, çünki Qərb mədəniyyətinin
təmsilçiləri hələ də “Müharibə, qarşıdurma, ikili
standart, üstünlük, istismar və təzyiq” düşüncəsi ilə
hərəkət edirlər.
Bunların yerinə D-8-lərin bayrağındakı 6 prinsipin
əsas götürülməsi lazımdır.
C) Təklif: Atılması Lazım Olan Çox Əhəmiyyətli
Addım:
Göründüyü kimi yeni bir dünyanın qurulması üçün
çox köklü şəkildə və əzm ilə fəaliyyət aparılmış və
aparılmaqdadır.
Əhəmiyyətli olan dialoq yolu ilə mədəniyyətlərarası
kompromis və əməkdaşlığın təmin olunmasıdır.
Bugünkü şərtlər altında və bu anda bunu
gerçəkləşdirmək üçün nə etmək lazımdır?
Bu konfransın tərtib heyəti üzvləri bəndənizdən
bu simpoziumda “İslam-Qərb Əlaqəsi və Gələcəyi”
mövzusunda bir nitq söyləməyimi istədilər.
İndi bu tələbi həyata keçirmək üçün görüşümü və
təklifimi ərz edirəm.
TƏKLİF
1. İnsanlığın bu gün dayandığı nöqtədə gözlənilən
və həsrəti çəkilən yeni bir dünyanın qurula bilməsi
üçün heç şübhəsiz ki, hər yaxşı niyyətli insan və ölkə
əlindən gələn əzmi göstərməkdədir.
2. Bir yandan siyasi sahədə bu xüsusda əldən
gələcək qədər cəhd göstərildiyi halda, digər yandan
fikri sahədə fəaliyyət göstərilməsinə çox böyük
ehtiyac vardır.
3. Çünki siyasi sahədəki fəaliyyətlər müxtəlif
çətinliklər ortaya çıxarır. Məsələn, İslam mədəniyyətini
hansı ölkələr və ya qurum təmsil edəcəkdir?
Bunun hamı tərəfindən qəbul ediləcək şəkildə
sübuta yetməsi və müəyyənləşməsi böyük çətinliklər
yaradır.
4. Bunun yerinə fikir və aksion adamlarından
təşkil olunmuş elmi və fikri bir təşəbbüsün ortaya
atılmasında çox böyük yarar vardır. Bu yolda faydalı
ola bilmək üçün İslam aləmi içində mənəvi baxımdan
xüsusi bir yeri olan Səudiyyə Ərəbistanında bu
təşəbbüsləri davam etdirməklə bir dialoq təşkilatçılığı
təşkil edilə bilər.
5. Bu təşkilatçılıq müsəlman ölkələrin seçilmiş
fikir və aksion adamlarını öz içində toplamalı, İslam
ölkələri adından digər ölkələrlə əlaqə yaradacaq
təmsilçi bir heyət qurmalı və bir yandan elm və fikir
adamları vasitəsilə “Yeni Bir Dünya Nizamı”nın təməl
əsaslarının nələrdən ibarət olmasının zəruri olduğunun
araşdırılması aparılmalıdır ki, bu xüsusda Papalıq
“Rabitə”yə əməkdaşlıq təklif etmişdir.
Digər tərəfdən müxtəlif ölkələrlə olan əlaqələrin