Müasir tarixin (1918-1945-ci illər) mövzusunu Avropa və Amerika ölkə

87 
 
                                  başlanması 
 
1939-ci  il  sentyabrın  1-də  Almaniyanın  Polşaya  hücumu  ilə  Ikinci  dünya 
müharibəsi başlandı.Hələ 30-cu illərdə Almaniya ABŞ-dan sonra kapitalizm dün- 
yasında  ikinci  yerə  çıxmışdı.Birinci  dünya  müharibəsindən  sonra  dünyanın  bö- 
lüşdürülməsi  Almaniya,Yaponiya  və  İtaliyanı  təmin etməmşdi.Digər tərəfdən  isə 
Sovet İttifaqının siyasi arenaya çıxması ABŞ başda olmaqla kapitalizm dünyasını 
təşvişə  salmışdı.Artıq,30-cu  illərin  sonunda  iki  imperalist  blok  formalaşmışdı. 
Bunlardan  biri  ingilis-fransız-amerikan,digəri  isə  alman-italiyan-yapon  bloku 
idi.II  blok  dünyanın  bölüşdürülməsinə  daha  ciddi  hazırlaşmışdı.I  blok  isə  SSRİ-
nin  zəifləməsinə  çalışır  və  bununla  imperialist  mübarizəni  daha  uğurla  həyata 
keçirmək istəyirdi.1939-cu il sentyabrın 1-dən 1941-ci il iyunun 22-dək müharibə 
iki kapitalist dövlət qrupu arasında getdi.Hitler Almaniyası Polşa istiqamətinə 53 
diviziya,  2500  tank,  2000  hərbi  təyyarə  yerləşdirmişdi.Sentyabrın  3-də  İngiltərə 
və Fransa Almaniyaya müharibə elan etdi.Ancaq,23 alman diviziyasına qarşı 110 
fransız  və  5  ingilis  dviziyası  çıxarılmasına  baxmayaraq,  aktiv  hərbi  əməliyyatlar 
aparılmadı.Sentyabrın  12-də  ingilis-fransız  hərbi  rəhbərliyi  passiv  müharibə  tak- 
tikası  haqqında  qərar  qəbul  etdi.1939-cu  ilin  sentyabrından  1940-cı  ilin  mayına- 
dək qərb cəbhəsindəki müharibə “Qəribə müharibə” adlanır.1939-ci il sentyabrın 
1-də Almaniyanın Polşaya hücumu ilə Ikinci dünya müharibəsi başlandı.Hələ 30-
cu  illərdə  Almaniya  ABŞ-dan  sonra  kapitalizm  dünyasında  ikinci  yerə  çıxmışdı. 
Birinci  dünya  müharibəsindən  sonra  dünyanın  bölüşdürülməsi  Almaniya,Yapo- 
niya və İtaliyanı təmin etməmşdi.Digər tərəfdən isə Sovet İttifaqının siyasi arena- 
ya çıxması ABŞ başda olmaqla kapitalizm dünyasını təşvişə salmışdı.Artıq,30-cu 
illərin  sonunda  iki  imperalist  blok  formalaşmışdı.  Bunlardan  biri  ingilis-fransız-
amerikan,digəri  isə  alman-italiyan-yapon  bloku  idi.II  blok  dünyanın  bölüşdürül- 
məsinə  daha  ciddi  hazırlaşmışdı.I  blok  isə  SSRİ-nin  zəifləməsinə  çalışır  və  bu-
nunla  imperialist  mübarizəni  daha  uğurla  həyata  keçirmək  istəyirdi.1939-cu  il 
sentyabrın  1-dən  1941-ci  il  iyunun  22-dək  müharibə  iki  kapitalist  dövlət  qrupu 
arasında  getdi.Hitler  Almaniyası Polşa  istiqamətinə 53 diviziya, 2500 tank, 2000 
hərbi təyyarə yerləşdirmişdi.Sentyabrın 3-də İngiltərə və Fransa Almaniyaya mü- 

---

88 
 
haribə  elan  etdi.Ancaq,23  alman  diviziyasına  qarşı  110  fransız  və  5  ingilis  divi- 
ziyası  çıxarılmasına  baxmayaraq,  aktiv  hərbi  əməliyyatlar  aparılmadı.Sentyabrın 
12-də  ingilis-fransız  hərbi  rəhbərliyi  passiv  müharibə  taktikası  haqqında  qərar 
qəbul  etdi.1939-cu  ilin  sentyabrından  1940-cı  ilin  mayınadək  qərb  cəbhəsindəki 
müharibə  “Qəribə  müharibə”  adlanır.Həmin  dövrdə  SSRI  üçün  başlıca  təhlükə 
Baltikyanı ölkələr idi. Çünki, faşist Almaniyası həmin dövlətləri öz nəzarəti altına 
alaraq  buradan  SSRİ-yə  qarşı  plasdarm  kimi  istifadə  etməyi  nəzərdə  tuturdu. 
Digər  bir  təhlükə  isə  Filandiya  idi.Hələ  1939-cu  ilin  mayında  Sovet  rəhbərliyi 
Finlandiya  ilə təhlükəsizlik  məsələsinə  dair danışıqlara başlamışdı.Oktyabrın 12-
də  isə  “Qarşılıqlı  yardım  haqqında”  müqavilə  imzalanmışdı.Lakin,  bu  müqavilə 
Finlandiya    tərəfindən  pozuldu.Noyabrın  30-da  Finlandiya  və  Sovet  İttifaqı  ara- 
sında  müharibə  başlandı.Tezliklə,  sovet  ordusu  Finlandiya  ordusuna  ağır  zərbə 
vurdu.Buna görə SSRİ Millətlər Cəmiyətindən  xaric edildi.1940-cı il martın 12-
də Moskvada Sovet-Fin müqaviləsi bağlandı.Şərtə görə SSRİ  ilə Finlandiya ara- 
sında sərhəd Kareliyanın şimalından keçməli idi. Eyni zamanda Xanko yarımada- 
sı  SSRİ-yə  icarəyə  verilirdi.  SSRİ  üçün  təhlükə  törədən  Baltikyanı  dövlətlər  isə 
1940-cı  ilin  avqustunda  SSRİ-nin    tərkibinə  daxil    edildi.Bununla  SSRİ-nin  sər- 
hədyanı  təhlükəsizliyi  təmin  olundu.1940-cı  il  aprelin  9-da  alman  ordusu  Dani- 
marka  və  Norveçə  hücuma  başladı.Danimarka  tenzliklə  təslim  oldu.Norveç  isə 
müqavimət  göstərdi,lakin,çox  keçmədən  təslim  oldu.1940-cı  ilin  mayında  faşist 
rəhbərliyi  Belçika,  Hollandiya  və  Lüksemburqa  hücum  haqqında qərar  verdi.Ey- 
ni  vaxtda  Almaniyanın  Fransaya  hücumu  başladı.Mayın  14-də  Niderland  təslim 
oldu.İngilis-fransız  və  Belçika ordusunun  hissələri  isə Dyunkerk körfəzi  yaxınlı- 
ğında  mühasirəyə  alınsa  da,Almaniya  rəhbərliyi  mühasirəni  sona  kimi  davam 
etdirmədi.Yalnız,Belçika mayın 28-də təslim oldu.İyunun 5-də Almaniyanın Paris 
istiqamətində  hücumu  başlandı.Fransa  rəhbərliyi  Parisdən  Tur  şəhərinə  qaçdı. 
Fransa  ordusunun  komandanı  Veyqan  sülh  danışıqlarına  başladı.İyunun  14-də 
Paris  alman  ordusu  tərəfindən  tutuldu.Fransa  rəhbərliyi  Bordo  şəhərinə  köçdü. 
İyunun 17-də Fransa hökumətinin başçısı Peten Almaniya ilə saziş haqqında danı- 
şıqlara başladı.İyunun 22-də Fransa alçaldıcı müqavilə imzalamağa məcbur oldu. 

---

89 
 
Fransanın işğal olunmamış hissəsi isə Almaniyadan asılı dövlətə çevrildi.Bundan 
sonra isə İngiltərənin işğalı nəzərdə tutulurdu.  
İngiltərəni  diplomatik  vasitələrlə  ələ  keçirə  bilməyən  Almaniya  Londonu 
və digər ingilis şəhərlərini bombaladı.1940-cı ilin iyulunadək İtaliya ordusu Brita- 
niya Somalisini,Keniyanın bir hissəsini və Sudanı ələ keçirdi.Lakin,1941-ci il ma- 
yın  18-də  İtaliya  ordusu  Efiopiyada  təslim  oldu.1940-cı  il  sentyabrın  27-də 
Almaniya,İtaliya və Yaponiya dövlətləri “Üçlər paktı”nı bağladı.Avropada hökm- 
ranlıq  Almaniya  və  İtaliyaya,  Şərqi  Asiyada  hökmranlıq  isə  Yaponiyaya  keçdi. 
1940-cı  ilin  noyabrında  bu  pakta  Macarıstan,  Rumıniya  və  Slovakiya,1941-ci  il 
martın 1-də Bolqarıstan qoşuldu.Aprellin 17-də isə Yuqoslaviya təslim oldu. 
1940-cı  il  sentyabrın  2-də    ABŞ  və    İngiltərə  arasında  ikitərəfli  müqavilə 
imzalandı.1941-ci  il  martın  11-də  ABŞ-da  “Lend-Liz  haqqında  qanun”  qəbul 
edildi.1941-ci  ilin  yanvar-mart  aylarında  Vaşinqtonda  Almaniyanın  darmadağın 
edilməsi  haqqında  sənəd  imzalandı.1940-cı  il  sentyabrın  23-də  yapon  ordusu 
İndoneziyanın şimal hissəsini ələ keçirdi.  
Tezliklə,ABŞ  rəhbərliyi  Yaponiyanı  Sovet  İttifaqına  yönəltməyə  çalışdı. 
1941-ci  il  mayın  12-də  Yaponiya  höküməti  ABŞ-a  Sakit  okeanda  iki  dövlətin 
hökmranlığına dair saziş layihəsi təqdim etdi. ABŞ rəhbərliyi  üçün Yaponiyanın 
tələbinin  qəbul  edilməz  olmasına  baxmayaraq,1941-ci  il  iyunun  21-də  Yaponi- 
niyanın  təklifinə  müsbət  cavab  verildi.Beləliklə,  SSRİ-yə  hücum  ərəfəsində  bey 
nəlxalq vəziyyət mürəkkəb xarakter daşıyırdı. 
Hitler Almaniyasının  Sovet İttifaqına hücumu. 
        Böyük Vətən Müharibəsinin başlanması. 
  
1941-ci il iyunun 22-də faşist Almaniyası və onun müttəfiqlərinin Sovet İt-  
tifaqına hücumu başlandı. Faşist təcavüzündə məqsəd sosialist dövlətini və Sovet 
xalqını  məhv etmək  idi.Hücum ərəfəsində  Qərbi  Avropanın 290  mln.nəfər əhali- 
nin  yaşadığı  ərazisi  Almaniyanın  tabeliyində  birləşdirilmişdi.Bundan  başqa  al- 
man-faşist ordusunun tərkibində 5 mln. nəfərədək əsgər və zabit vardı ki,bu kon- 
tingent  alman,  italiyan,  rumın,  macar,  fin,  slovak,  ispan  və  fransızlardan  ibarət 

---