Mövzu. Qender münaqiŞƏLƏRİNİN İdarəolunmasinin texnologiyasi
Yüklə 204,22 Kb. Pdf görüntüsü
|
Bu və ya digər səbəbdən 1974-cü ildə BMT 3010-cu qətnaməni qəbul edir və 1975-ci ili Beynəlxalq qadınlar ili elan edir. Qətnamədə qeyd edilirdi ki, bu aksiyanın məqsədi kişi və qadınlar arasındakı bütün fərqlərə son qoymaqdır. Düz 5 ildən sonra BMT-nin Baş Assambleyası qadınlara münasibətdə bütün ayrı-seçkilik formalarının ləğvi haqqında Konvensiya qəbul etməyə məcbur olur. Konvensiyanın preambulasında qeyd edilirdi ki, müxtəlif sənədlərin qəbul edilməsinə baxmayaraq, dünyada qadınlara münasibətdə ayrı- seçkiliyin, əvvəlki kimi əsas yer tutması, BMT-nın və onun xüsusi təsisatlarını narahat edir. Bununla bağlı bütün dövlətlərə «kişilər və qadınlar arasında hüquq bərabərliyi prinsipi öz milli konstitusiyalarına və ya digər müvafiq qanunvericiliyinə daxil etmək; hər hansı şəxs, təşkilat və ya müəssisə tərəfindən qadınlara münasibətdə ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılması üçün bütün müvafiq tədbirlərin götürülməsi ; qadınlara münasibətdə ayrıeçkiliyi özündə əks etdirən mövcud qanun, qərar, adət və praktikanın dəyişdirilməsi və ya ləğv edilməsi üçün bütün müvafiq tədbirlərin görülməsi» tövsiyyə edilir (2-ci maddə, b. a, e, f). İnsan hüquqlarına dair Ümumdünya konfransının açılışında (1993-cü il, iyun) çıxış edən BMT- nin Baş katibi Butros Butros Qali qeyd edib ki, ümumi planda insan hüquqlarına nəzər salsaq, bütün dialektik münaqişələrdən ən çətini ilə «doğmalıq» və «özgəlik», «mən» və «başqaları» arasında münaqişəylə bilavasitə qarşılaşmaq olar. Belə anlayışlar bütün insanların eyni və bununla belə fərqli olduğunu birbaşa və açıq göstərir. «Beynəlxalq cəmiyyət tərəfindən insan hüquqlarının tam başa düşülməsinə və bu səylərdə hamının iştirakına nail olmaqda biz vicdanımızın və qanunun pislədiyi gələcək pozulmaların qabağını ala bilərik» – deyə sonda B.B.Qali buna umid etdiyini bildirdi. Konfransda Vyana deklarasiyası və fəaliyyət proqramı qəbul edildi. Burada deyilirdi ki, qadın və qızların insan hüquqları ümumi insan hüquqlarının ayrılmaz və bölünməz tərkib hissəsidir (18-ci maddə). 1993-cü ilin dekabrında BMT-in daha bir mühüm sənədi – qadınlara münasibətdə zorakılığın kökünün kəsilməsi haqqında Deklarasiya qəbul edildi. Burada qeyd edilirdi ki, qadınlara münasibətdə zorakılıq bərabərliyin inkişafın və sülhün əldə edilməsi yolunda olan maneələrdən biridir. Qadınlara münasibətdə zorakılığın kişilərin üstünlüyünə gətirib çıxaran kişi və qadınlar arasında tarixən formalaşmış qeyri-bərabər güc nisbətinin təzahürü olduğunu qəbul edən deklarasiya, dövləti «qadınlara münasibətdə zorakılığı pisləməyə və onun kökünün kəsilməsi baxımından öz vəzifəsini yerinə yetirməkdən boyun qaçırmaq üçün heç bir adətə, ənənəyə və ya dini motivə əsaslanmamağa çağırırdı» (4-cü maddə). (7) Qadınların vəziyyətinə dair BMT tərəfin keçən əsrin son 25-ilində çağırılmış dörd Ümumdünya konfransı qender bərabərliyi problemni dünya cəmiyyətlərinin diqqət mərkəzinə qoymağa kömək etdi. Konfransların qərarları ictimai və şəxsi həyatın bütün sferasında qadınların vəziyyətini yaxşılaşdırmaq haqqında effektiv fəaliyyət planı hazırlayaraq, bir sıra ümumi məqsədlərə nail olmaq üçün bütün dünya əhalisini birləşdirdi. BMT-nın yaranmasından keçən birinci üç onilliyikdə təşkilatın əsas fəaliyyəti ilk növbədə qadın problemlərinin həlli üzrə, onların hüquqi və vətəndaş hüquqlarını müəyyən etmək və bütün dünyada qadınların vəziyyəti haqqında informasiya toplamaq üzərində cəmləşib. Qadınların vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına dair strategiya və fəaliyyət planlarını işləyib hazırlamaq üçün BMT-nin təşəbbüsü ilə ümumdünya konfranslarının çağırılması qender bərabərliyi uğrunda mübarizənin ikinci mərhələsi oldu. Qadınların vəziyyətinə dair birinci Ümumdünya konfransı Meksikada çağırıldı (1975-ci ildə). Qadınlara münasibətdə ayrı-seçkiliyin dünyanın əksər ölkələrində hələ də həll edilməmiş problem olaraq qaldığını dünya cəmiyyətlərinə xatırlatmaq məqsədilə həmin il Beynəlxalq qadın ili elan olundu. Konfrans ümumdünya dialoqu yolu ilə bütün qadınların vəziyyətini yaxşılaşdırmağa kömək etmək səylərində yeni eranın başlanğıcı oldu. Beynəlxalq qadınların vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına dair zəruri planların işlənməsinə cəlb etmək üçün Baş Assambleya iştirakçıları üç əsas məqsəd müəyyənləşdiriblər: • tam qender bərabərliyi və cinsi əlamətə görə ayrı-seçkiliyi aradan qaldırmaq; • qadınları inkişaf prosesinə cəlb etmək və onların bu prosesdə bərabər hüquqlu iştirakını təmin etmək; • bütün dünyada sülhün möhkəmlənməsində qadınların verə biləcəkləri faydanı artırmaq. Konfrans iştirakçıları növbəti 10 ilə qoyulmuş məqsədlər üzrə Ümumdünya fəaliyyət planının qəbul edilməsi ilə, buna öz münasibətlərini bildirdilər. Əsas məqsəd təhsil, məşğulluq, siyasi fəaliyyət,
səhiyyə, yaşayış yeri ilə təminat, qida və ailənin planlaşdırılması kimi sferalara qadınların bərabər daxil olmasının təminatı idi. Onlar qadınların inkişafı prosesində bərabər hüquqlu iştirakını təmin etmək üçün hökuməti milli strateiya işləyib hazırlamağa və məqsəd və prioritetlər müəyyən etməyə çağırırdılar. 1975-ci il Ümumdünya fəaliyyət planının yerinə yetirilməsinin təhlili və qiymətləndirilməsi üçün 1980-ci ildə Kopenhagendə çağırılmış qadın vəziyyətinə dair ikinci Ümumdünya konfransında 145 ölkənin – BMT-nin üzvlərinin nümayəndələri bu sahədə əsaslı tərəqqiyə nail olmaq haqqında vahid rəyə gəldilər. 1979-cu illin dekabrında Baş Assambleya tərəfindən qadınlara münasibətdə bütün ayrı-seçkilik formalarının ləğvi haqqında Konvensiyanın qəbulu mühüm dönüş nöqtəsi, qadın bərabərliyi uğrunda mübarizədə ən vacib vasitələrdən biri idi. «Qadın hüquqları haqqında bill» adlandırılan Konvensiya 165 ölkəni – BMT-in üzvlərini birləşdirdi. Əldə olunan tərəqqiyə baxmayaraq, konfransın gedişində təmin olunmuş hüquqlarla qadınların bu hüquqlardan istifadə etmək bacarığı arasında uyğunsuzluğun yranması faktı etiraf olundu. Konfrans iştirakçıları bu problemin həlli üçün üç sahə ayırırdılar ki, burada xüsusi məqsədyönlü tədbirlərin - təhsilə bərabər daxil olmaq; işə düzəlmək imkanı və lazımi tibbi xidmətin görülməsi zəruri idi. Konfrans, yekdilliklə olmasa da, qəbul edilmə ilə sona çatdı. Qender bərabərliyi uğrunda hərəkat «BMT qadın onilliyinin nailiyyətlərinin: bərabərlik, inkişaf və sülhün icmalı və qiymətləndirilməsi üçün Ümumdünya konfransı» adı altında qadınların vəziyyətinə dair üçüncü Ümumdünya konfransında (Nayrobi, 1985) dünya tərəfindən həqiqətən qəbul edildi. Eyni zamanda forumda iştirak edən QHT 15 mindən çox nümayəndəsi konfransa «dünya feminizminin yaranması» akta kimi yanaşdı. Meksikada konfransda siyasi və iqtisadi qollara parçalanmış qadın hərəkatı indi bərabərlik, inkişaf və sülh simvolu altında birləşən beynəlxalq gücə çevrildi. BMT-in üzvü olan ölkə tərəfindən işlənib hazırlaran və yekdilliklə qəbul edilən «2000-ci ilə qədərki dövr üçün gələcəyi nəzərdə tutan Nayrobinin strategiyası qadınların vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına dair mükəmməl layihə oldu. Milli (dövlət) səviyyəsində bərabərliyin əldə olunmasına dair bir sıra tədbirlər sənədin əsasını təşkil edirdi. Hökumət onun inkişaf strategiyasına və ehtiyat imkanlarına əsaslanan prioritetlərini müəyyən etməlidir. Əsas tədbirlər qrupu aşağıdakılar idi: 1) konstitusiya və qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsinə dair tədbirlər; 2) sosial proqramlarda bərabər iştirak; 3) siyasi həyatda və qərarların qəbulunda bərabər iştirak. Keçən iki onillikdə görülən səylər qadın və kişilər arasında münasibətlərdəki qeyri-bərabərliyin strukturu əsaslarına toxunmayıb, qalınların hüquqlarının genişləndirilməsi yollarının və bütün səviyyələrdə qərarların qəbulu prosesində onların bərabərhüquqlu partnyorlar kimi öz prioritet və dəyərlərinin irəli sürmək imkanlarının axtarılması zərurəti kəsb edir. Qadın problemləri üzrə dördüncü Ümumdünya konfransı (Pekin, 1995-ci il) – qender bərabərliyi uğrunda mübarizənin yeni fəslidir. Jəmiyyətin bütün strukturunun və onun daxilində kişi və qadınlar arasındakı bütün münasibətlərin yenidən qiymətləndirilməsi tələbatını qəbul edərək, qadınların özləri ilə birlikdə cins konsepsiyasına xüsusi diqqət yetirmək zəruriliyinin dərk edilməsi əsas dəyişiklik oldu. Bu dəyişiklik qadın hüququnun – insan hüququ və qender bərabərliyinin – həllindən hamının qazanacağı ümumi problem olmağını bir daha xüsusi olaraq qeyd edir. Konfrans iştirakçıları Pekin Deklarasiyasını və Fəaliyyət Platformasını qəbul etdilər ki, bu da XXI əsrdə qadınların tərəqqisi yolunda dönüş nöqtəsi oldu. Fəaliyyət Platformasında qadınların vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına dair 12 ən mühüm fəaliyyət istiqaməti var: qadın və yoxsulluq, qadınların təhsili və peşə hazırlığı, qadınlar və səhiyyə; qadınlara münasibətdə zorakılıq; hərbi münaqişələr dövründə qadınlar, qadın və iqtisadiyyat, rəhbər orqanların işində və qərarların qəbulunda qadınların iştirakı, qadınların vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasında institusional mexanizmlər; qadınların insan hüquqları; qadınlar və kütləvi informasiya vasitələri; qadın və ətraf mühit; qızlar. Pekin fəaliyyət Platformasını qəbul edən hökumət bütün dövlət institutlarında, strategiyalarda, planlaşdırmada və qərarların qəbulunqda qender aspektinin effektiv əlavə edilməsinə dair öz üzərinə öhdəlik götürür. Baş Assambleya platformanı dəstəkləyərək bütün dövlətləri, BMT strukturlarını və digər beynəlxalq təşkilatları, həmçinin QHT və özəl sektoru onun tövsiyyələrini yerinə yetirmək üçün tədbirlər görməyə çağırdı. BMT-ə üzv ölkələrin daha əvvəllər qadınların statusunu möhkəmləndirmək üçün yaratdığı dövlət mexanizmlərinin daxilində bütün institut və proqramlar qender komponentinin tətbiq edilməsinə dair mərkəzi koordinasiya orqanlarının yeni funksiyası əlavə edildi. Yüklə 204,22 Kb. Dostları ilə paylaş:
|