Monqollarin

Мonqolların gizli tarixи 
 
333
 
230, 234. 
Yesün-to'e, bax:  Y.-te'e, § 278. 
Yesuñge, [Yesüñge], Xasarın ikinci oğlu, şərq şahzadəsi, §§ 183, 
269. 
Yühunan, Alaxu-şidigitxurinin elçisi, § 190.  
Yürki, bax: Xutuxtu-y.  
Yuruxan, minbaşı, § 202. 
 
 ə) Soy, qəbilə, xalq adları
1
 
 
 Adañxa, Adañxan, monqol qəbiləsi,  §§ 38, 44. 
Adargin, Adarkin, monqol qəbiləsi, §§ 46, 207, 260. 
Alçi-tatar, bax: tatar, tatar qəbilələrindən, § 153. 
Aluxai-tatar, bax: tatar, tatar qəbilələrindən, § 153. 
Aru, Hindus ilə Bahtat arasında oturan  bir xalq, § 261. 
Arula, arulad, monqol qəbiləsi, §§ 47, 120.  
Asut, Asi,  Alanlar, §§ 262, 270, 274.  
Ayiri'ut, Urşi'un civarında oturan tatar boylarından, §53.  
Ba'arin,  bax: menen-b., niçiqut-b., monqol qəbilələrindən, §§ 
120, 207, 216.  
Bacigit,-d,  (oxu: ubacigit?), §§ 262, 270, 274. 
Bahtat = Bağdad, (şəhər adlarına bax:), §§ 260, 261, 270, 274. 
Bayya'uday, bax: Ma'alih-b.  
Barxun, Seleñgenin aşağı qismində oturan bir xalq, § 239. 
Barula, bax: barulas, § 46. 
Barulas, bax: barula, erdəmtü-b., tödöyen-b., monqol qəbilələ-
rindən, §§ 46,  120. 
Baya'ut,-d, [bayağut], monqol qəbilələrindən, §§ 120, 213. 
Bayit, orman xalqlarından o tərəfdə (Sibirdə) yaşayan bir xalq, § 
                                                           
1
    Ümumiyyətlə türk olaraq tanınan bir çok qəbilə  və xalqlar  İndeksdə mon-
qollara mənsub olaraq göstərilsə  də, bu durumun etnik bir mənanı ifadə et-
məyib, ancaq siyasi birlik icabı və bu əsərə aid bir xüsusiyyət olduğunu xatır-
ladaq. Aşağıda, qəbilələr haqqında yazılan açıqlamada monqol adının şərhi və 
yayılışı və bundan qəsd edilən anlam üzərində ayrıca durulur. 

---

Monqolların gizli tarixi 
 
 
334
 
239. 
Belgünöt, monqol qəbilələrindən, § 42. 
Besüt, [besüd], tayiçi’utIara tabe olan monqol boylarından, §§ 
47, 119, 120, 138. 
Besutay,  bax: besut, § 53. 
Bişi'üt
1
,  (cañşi'ut?), monqol qəbilələrindən, §§ 120, 213. 
Bolar, İdil (Volqa) bulğarları, §  262. 
Borcigin, Çiñgis-xanın soyu, § 42. 
Buda'at, [budağat], monqol boylarından, § 46. 
Bügünöt, monqol boylarından, § 42. 
Buyru'ut, Urşiun civarındakı tatar boylarından, § 53. 
Buryat, Təñgis gölü civarında oturan bir xalq, § 239. 
Caciraday, cacirat, §§ 40,  141. 
Cadaran, monqol qəbilələrindən, § 40, 122, 129, 196, 223. 
Caxut, kin xalqı, § 281. 
Calayir, monqol qəbilələrindən, §§ 120, 137, 244, 257, 264. 
Caored, cao'ureyit, monqol qəbilələrindən, § 44. 
Cao'uriyeday, bax: caored, § 183. 
Carçi'ut-adañxan, uryañxaydakı qəbilələrdən, § 38. 
Cirgin (-ba'atut), cirginli bahadırlar, kereyitlərin savaşçı bir soyu, 
§§ 170, 171, 185-187, 208. 
Cürçeday, bax: cürçet, §§ 130, 171, 176. 183, 185, 202, 208, 209, 
225, 253. 
Cürçet, cəmi: cürçen, bax: cürçeday, (ju-chen, nü-chen, nü-chi 
adları ilə də tanınmışlar), burada kitat adlanan kin qəbilələrindən, §§ 
247, 248, 253, 274. 
Cürkin = yürki, monqol qəbilələrindən, §§ 122, 130-133, 136-
                                                           
1
  Bu söz §§ 120 və 213-də olmaq üzrə ancaq iki yerdə və baya'ut ilə bir arada 
çəkilir. Haenisch NT § 120-də bunu çañşi'ut və § 213-də bişi'ut deyə almış, 
fəqət tərcümə və İndeksində çañşi'utu büsbütün atmaqla yalnız bişi'ut şəklini 
qəbul etmişdır. Çincə Ye Teh-hui nüsxəsində  hər iki yerdə ilk heca üçün 
transkripsiya işarəsi olaraq çang- (Rüd., 5401) alınsa da, bu işarə bi-yə (Rüd., 
205) çok bənzəyir və tərəddüd yaradır. YP-də bu adın bişi'ut deyə keçməsi və 
çañşi'ut adının başqa qaynaqlarda görünməməsi kimi səbəblər bizi bişi'ut şək-
lini tərcih etməyə sövq edir. 

---

Мonqolların gizli tarixи 
 
335
 
140. 
Cüyin, burada xalq olaraq göstərilsə də, hər halda, tatar, cürçet, 
kitat və xara-kitatlarda hücum alayına verilən addı, §§ 53, 247, 248, 
266. 
Ça'a'an-tatar, [çağağan-t.], bax: tatar, §  153. 
Çahan-tatar  = ça'a'an-t.§ 153. 
Çañşi'üt, (bişi'üt?), §§ 120, 213. 
Çinos, adargin boylarından, §§ 129, 207. 
Doluñgir, monqol qəbilələrindən, § 260. 
Dörben, monqol qəbilələrindən, §§ 11, 120, 141, 196. 
Duñxayit, bax: olon-d., kereyit boylarından, §§ 150, 170, 187, 
208. 
Duta'ut-tatar, bax: tatar, tatar qəbilələrindən, § 153. 
Ebügecin, monqol qəbilələrindən, § 166. 
Erdemtü-barula, bax: barula, barulas, § 46. 
Geniges
1
, monqol qəbilələrindən, §§ 47, 122, 210. 
Güçügür, güçügüt, güçü'üt, şəxs adlarına bax: Güçügüdün Buyi-
ruh-xan, Güçügürtay Bayiruh-xan, nayman hökmdarı Buyiruh-xanın 
soyu, §§ 141, 158, 177. 
Xa'at-mərkit, bax: mərkit, mərkit boylarından, §§ 102, 106. 
Xabxanas, şimal-şərqdə yaşayan və ursutlarla bir arada zikr edi-
lən bir xalq, § 239. 
Xabturxas, monqol boylarından, § 47. 
Xadagin, bax: xatagin, monqol qəbiləsi, §§ 131,141. 
Xañxas, şimal-şərqdə oturan və ursutlarla zikr edilən bir xalq, § 
239. 
Xañlin, kañlin, kankalis, Cayax çayınin  şərqində yaşayan bir 
xalq, §§ 198, 262, 270, 274. 
Xara-kitat, qara kitanlar, cəmi: < xara-kitan, kitat xalqının bir qo-
lu, XII əsrin başlarında Türküstana girmişdilər, §§ 151, 152, 177, 
198, 247, 248, 266. 
Xara'u tutun, qara arabalılar, xalq adı?, § 55. 
 Xardakiday (=Xarta'at?), kereyitlərə tabe monqol qəbiləsi, § 
                                                           
1
  § 210-da genigeday deyə yazılsa da, burada geniges kimi çevirdik. 

---