1
AZƏRBAYCAN RESPUBL KASI TƏHS L NAZ RL Y
AZƏ
RBAYCAN DÖVLƏ
T QT SAD UN VERS TET
MAG STRATURA MƏ
RKƏ
Z
Ə
lyazması hüququnda
Səfərli Nərgiz ntiqam
“NAXÇIVAN MR-NIN DAĞ
LIQ ZONA TORPAQLARININ EKOLOJ
VƏ
Z YYƏ
T VƏ
MÜHAF ZƏ
S ”
mövzusunda
MAG STR D SSERTAS YASI
xtisasın şifri və adı: 060510 “Ekologiya”
xtisaslaşma: “Ətraf mühitin mühafizə
metodları və
bə
rpası”
Elmi rəhbər: Magistr proqramının rəhbəri:
c.e.n., dos. Eminov F.B. f.r.e.n., dos. Novruzova F.M.
__________________ _______________
Kafedra müdiri: c.e.n., dos. V.Z. Mehdiyeva _______________________
BAKI – 2016
2
Mündəricat
Giriş
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I Fəsil
Naxçıvan MR-in dağlıq zonasının təbii ekoloji şəraiti. . .
§1.1.
Ə
razinin coğrafi mövqeyi. . .
§1.2.
Ə
razinin relyefi və geoloji quruluşu. . .
§1.3.
§1.4.
Ə
razinin iqlim xüsusiyyətləri . . .
Naxçıvan MR-nın əsas torpaq tipləri...
II Fəsil
Naxçıvan MR-in dağ
lıq zonasında eroziya prosesinin
inkiş
afı və
onun yaratdığ
ı ekoloji nə
ticə
lə
r . . .
§2.1.
Yamacların meyilliliyinin eroziya prosesinə təsiri. . .
§2.2.
Eroziya prosesinin ərazinin bitki örtüyünə təsiri. . .
§2.3.
Naxçıvan MR-ın dağlıq zona torpaqlarının eroziya
təhlükəsi ehtimalına görə rayonlaşdırılması . . .
III Fəsil
Naxçıvan MR-ın dağlıq zona torpaqlarının ekoloji
vəziyyəti və mühafizəsi. .
§3.1.
Naxçıvan MR-ın dağlıq zonasının ümumi ekoloji
vəziyyəti
§3.2.
Naxçıvan MR-ın dağlıq zonasında eroziya prosesinin
qarşısının alınması və ekoloji şəraitin yaxşılaşdırılması.
NƏT CƏ VƏ TƏKL FLƏR. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ə
DƏB YYAT S YAHISI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3
Giriş.
Mövzunun aktuallığı. nsanın təbiətə antropogen təsiri o yarandığı ilk
gündən mövcuddur. Bu təsir nəticəsində təbiətdə müəyyən mənfi və müsbət
dəyişikliklər olur. Hər bir regionun təbii sərvətlərindən səmərəli və düzgün
istifadə, onların mühafizəsi problemləri böyük aktuallıq kəsb edir. Bu həm də
bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar yeni iqtisadi münasibətlərin
formalaşması fonunda da aktualdır. Regionların real və potensial təbii
sərvətlərinin səmərəli istifadəsi və mühafizəsi, bu sərvətlərin qorunması ilə
yanaşı, ümummilikdə ölkənin iqtisadi potensialının artmasına xidmət edir[17].
Ümumiyyətlə, ölkəmiz zəngin yeraltı və yerüstü sərvətlərə malikdir.
Torpaq ehtiyatları isə bu sərvətlərin ən qiymətlisidir. Torpaq ehtiyyatlarının
qorunması, onlardan səmərəli istifadə, torpaq bərpa işlərinin, meliorasiyanın
genişləndirilməsi günümüzün aktual məsələlərindəndir. Torpaq tükənən, lakin
bərpası qismən mümkün olan təbii sərvət olduğundan ondan istifadə zamanı
ekoloji tarazlığın saxlanmasına, torpaq əmələgətirən amillərin bu prosesə
təsirinin norma daxilində saxlanılmasına xüsusi diqqət yetirilməlidir.
Azərbaycan Respublikasının torpaq fondu çox məhdud olub, adambaşına
1,04 ha təşkil edir. Onsuz da məhdud olan torpaq ehtiyatları müxtəlif
amillərin təsiri ilə deqredasiyaya uğrayır. Bu amillər 2 qrupa bölünür: Təbii
və antropogen. Təbii amillər tədricən və böyük fəsadlar törətmədən torpaq
örtüyünü pozsa da, sonradan torpağın öz-özünü bərpa etməsi nəticəsində bu
pozulma aradan qalxır. Lakin torpağın antropogen amilin təsiri ilə pozulması
çox təhlükəlidir. Torpaqları deqradasiyaya uğradan faktorlardan ən başlıcası
eroziyadır.
Naxçıvan MR-in dağlıq zonası eroziyanın inkişafı üçün ən əlverişli
ə
razilərdən biridir. Burada su eroziyasının bütün növlərinin inkişafı üçün real
şə
rait var. Ərazinin relyef xüsusiyyətləri, seyrək bitki örtüyü, iqlim amilləri və
insanın təsərrüfat fəaliyyəti eroziyanın inkişafını sürətləndirir. Eroziya