39
darəetmədə tipoloji təhlili kriteriyaları
13
Təşkilatda işin səmərəliliyi əməyin şaquli bölünməsinin iqtisadi
mahiyyətindən aslıdır. Söhbət idarəetmə sahəsində rəhbərin işinin quruluş
bölmələrinin fəaliyyəti və icrasından gedir. Təşkilatda iqtisadi idarəetmə
prosesinin fəaliyyət prinsipinə aşağıdakılar daxildir :
1. darəetmənin əsas məqsədlərinin işlənib hazırlanması;
2. darəetmə qərarlarının hazırlanması və həyata keçirilməsi;
3. Heyətin idarə olunması prinsiplərinin müəyyən edilməsi;
4. Heyət üzvlərinin vəzifəyə yararlığının yoxlanılması;
5. darəetmə ilə bağlı məlumat bankının yaradılması;
6. Heyətin dinamikası və fəaliyyəti ilə bağlı qərarların işlənib hazırlanması;
7. darəetmə qərarlarının icraçılara çatdırılması mexanizminin dəqiqliyinin
təmin edilməsi;
8. darəetmə qərarlarının qəbulu ilə bağlı dinamik fəaliyyətə bütün idarəetmə
heyətinin cəlb edilməsi;
9. darəetmə heyəti tərəfindən işçilər arasında münasibətlər, istehsal şəraiti və
vəziyyəti haqqında çevik məlumatların hazırlanması;
10. darəetmə üzrə qərarların ötürülməsi və onların yerinə yetirilməsi üzərində
daimi nəzarətin təmin edilməsi;
11. Heyət üzvləri ilə bağlı idarəetmə sahəsində qazanılmış təcrübənin tətbiqi
sahələrinin genişləndirilməsi və s.
13
Ticarətin idarə edilməsi (Menecment) dərslik, Bakı 2009, səh 143.
darə
et mə
vasitə
lə
ri də
prioritetlə
r
Bazarın
idarə
etmə
də
rolu
Təş
kilati
sə
rtlik
də
rə
cə
si
Sə
lahiyyə
tlə
rin
bölüş
dürülmə
si
Menecerin
rolu
Motirləş
dirmə
prioriteti
darə
etmə
obyektinin
spesifikliyi
darə
etmə
nin
təş
klində
prioriter
Münaqişə
lilik
sə
viyyə
si
(böhran tə
hlü-
kə
si)
Elmilik
potensialı
qtisadi
idarə
etmə
Marketinq
Normativ
idarəetmə
Mərkəzsizləş-
dirilmiş
idarəetmə
Kollegial
idarəetmə
Təbii
motivasi valı
menec ment
Diversifikasi
valı obyektin
idarə
edilməsi
Nəticələr
üzrə
idarəetmə
Böhran nəticəsi
idarəetmə
Elmi-
konseptual
idarəetmə
40
Heyətin idarə edilməsində iqtisadi metodların son məqsədi işçi
qüvvəsində əmək məhsuldarlığının artırılmasına xidmət etməkdir. Bu
prizmadan baxdıqda əmək məhsuldarlığı anlayışına nəzər salaq. Əmək
məhsuldarlığı dedikdə əmək sərfiyyatının səmərəliliyi, məhsulun hər vahidinə
sərf edilən əməyin səviyyəsi nəzərdə tutulur. Əmək məhsuldarlığının artırılması
məhsulun istehsalı üçün lazım olan iş vaxtının qısaldılması deməkdir
14
.
Müəssisənin rəhbərliyi həmişə başa düşməlidir ki, onlar idarəetmə heyət
üzvlərinin düzgün seçilməsinə cavabdehdirlər. Belə ki, yeni qəbul edilmiş
işçilər firmanın strategiyalarını həyata keçirmə imkanlarına malik olmalı,
idarəetmə heyətinin üzvləri özünü işdə yaxşı hiss etmələri şəxsi heyətin
imkanlarını əhəmiyyətli dərəcədə artırmış olacaqdır.
darəetmə heyətinin qiymətləndirilməsi iş yerinə və vəzifə tələblərinə
işçilərin müvafiq işgüzarlıq və şəxsi keyfiyyətinin müəyyən edilməsində
sınanmış
üsullardan
sayılmalıdır.
darəetmə
heyətin
üzvlərinin
qiymətləndirilməsi üsulları, üç əsas qrupda birləşdirmək olar:
-
proqnozlaşdırma üsulu. Bu metoddan geniş istifadə olunur. Anket
verilənləri; yazılı və şifahi xasiyyətnamədən, şəxsi söhbətlər; psixoloji
testlərdən ibarət olur;
-
təcrübəvi üsul. Təcrübələrdə işin nəticəsi əsasında müəssisədə xidməti
vəzifələrinin yerinə yetirilməsi prosesində işçinin yararlığı yoxlanılır;
-
imitasiya üsulu. ddiaçıya idarəetmə məsələləri ilə bağlı konkret bir
hadisəni həll etmək təklif olunur. Bəzən boş vəzifəni tutmaq üçün iddiaçıya
qəbul ediləcək təşkilatda müəyyən işçi vəziyyətini nəzəri cəhətdən həll etməyi
tövsiyyə edirlər. Toplanmış yekunda ekspert qiymətinin və şəxsin işgüzar
keyfiyyətinin öyrənilməsi aparılmaqla, müəssisənin idarəetmə heyətinə yeni
üzvün qəbul olunması haqqında əsaslandırılmış qərarlar çıxarılır.
14
Müəssisənin iqtisadiyyati (Dərs vəsaiti) Bakı – 2013, səh 117
41
Təşkilatda heyətin tələbatlarının ödənilməsini aşağıdakı cədvəldə (2.1.2.)
göstərmək olar:
Cə
dvə
l 2.1.2.
Cədvəl məlumatlarına daxil olan göstəricilər müəssisə fəaliyyətindən və
malik olduğu işçi heyətindən asılı olaraq bir sıra xüsusiyyətlərə malikdir. Həmin
ə
lamətlər real iş şəraiti ilə bilavasitə əlaqədar olmaqla, bu və ya digər səviyyə
göstəricilərinə aid olan məlumatları əhatə edir.
Müəssisə daxilində tələbatlann
Müəssisə xaricində tələbatlann
ödənilməsi
ödənilməsi
Ş
tat üzrə hərəkət
Kadr hərəkət
Passiv yığım
Daha aktiv
etmədən
etməklə
şə
raitində
yığımda
Ümumi iş
Rəhbərliyin
Namizədlə şəxsi
Müəssisə
həcminin
təklifilə istehsalat
tanışlıq
fəaliyyətinə elan
artınlması
daxili təyinat
vasitəsilə işçi cəlb
edilməsi
ş
vaxtının
Məqsədyönlü kadr
Namizədin digər
Reklam və
müəssisədə
inkişafı
göstəriciləri
plakatlann
artınlması
(professional
Rəhbərliyin
köməyilə işə
Məzuniyyət
təminli iş yerinin
köməyilə işə
qəbul olunma
müddətlərinin
dəyişdirilməsi)
götürülmə
Dövrü mətbuatda elan
dəyişdirilməsi
şə
qəbul
Bir iş yerindən
Ə
mək müqaviləsi
Yaxın tanışlıq
olunmanın
digərinə
vasitəsilə işə
vasitəsilə işə
öyrədilməsi
keçirilməlidir
qəbul
düzəlmə