Microsoft Word salayev elxan docx

33 

 

davranışmm reqlamentləşdirilməsi daxildir. Bunlar fərdi özünü başqa cür deyil, 

məhz bu formada aparmağa, görünməyə vadar edirlər; 

Üçüncüsü  -  bərabərhüquqlu  münasibətlərin  olduğu  bazardır.  Bu  bazar 

məhsul  və  xidmətllərin  alqı-satqısma,  mülkiyyət  münasibətlərinə,  alıcı  və 

satıcmm bərabər maraqlarma əsaslanır. 

Bu  qarşılıqlı  təsir  amilləri  praktikada  çox  az  hallarda  təklikdə  istifadə 

edilir, onlar adətən sistem halmda araşdırılır. 

Bazara  keçid  zamanı  ləng  də  olsa  ierarxiq  idarəetmədən  uzaqlaşma  baş 

verir,  bazara  inzibati  ciddi  təsirdən  sərhədsiz,  müstəqil  iqtisadi  təsirə  keçid 

yaranır.  Təşkilat  daxilində  əsas  -  işçilər,  xarici  mühitdə  -  istehlakçılar  sayılır. 

ş

çinin  səylərini  istehlakçıya,  rəhbərə  deyil;  mənfəətə  yönəltmək  lazımdır, 

israfçılığa deyil; iqtisadi fikrin sağlamhğma əsaslanan sosial normalara keçmək 

lazımdır. 

 

Belə təqdirdə ierarxiya mədəniyyət və bazara yer verərək özü ikinci plana 

keçəcəkdir.  

 

AR  ƏM-ə  müvafiq  surətdə  işəgötürən  özünün  əmək  qanunvericiliyilə, 

kollektiv  müqavilə  və  sazişlərlə  müəyyən  edilmiş  səlahiyyətləri  çərçivəsində 

ə

mək hüququ normalarını təsbit edən normativ aktlar qəbul edir

11

. Heyətin idarə 

edilməsinin  yeni  xidmətləri,  bir  qayda  olaraq,  ənənəvi  xidmətlərin  əsasmda 

yaradılır:  kadrlar  şöbəsi,  əməyin  təşkili  və  əmək  haqqı,  əməyin  mühafizəsi  və 

texniki  təhlükəsizlik  şöbəsi  və  s.  Yeni  xidmətlərin  məqsədi  təşkilatda  kadr 

siyasətinin  həyata  keçirilməsi  və  əmək  resurslarmm  idarə  edilməsi  üzrə 

koordinasiya fəaliyyətidir. 

Ş

übhəsiz  ki,  heyətin  idarə  edilməsi  xidmətinin  strukturu  bir  çox  aspektdən 

təşkilatm  xarakteri  və  həcmi,  iriliyi  ilə,  əsasən  də  istehsal  olunan  məhsul  ilə 

səciyyələndirilir.  Belə  ki,  bir  çox  kiçik  və  orta  təşkilatlarda  heyətin  idarə 

edilməsi funksiyalarmı əsasən xətti rəhbərlər həyata keçirilərsə, iri təşkilatlarda 

                                                            

11

 Əmək  və  sosial  təminat  sahəsində  vətəndaşlarin  hüquqlarinin  həyata  keçirilməsi  təminatlari,  Bakı  2012,  

səh 112 

---

34 

 

sərbəst  olaraq  bu  funksiyalarm  reallaşdırılması  üzrə  xüsusi  struktur  bölmələri 

formalaşır.  Təşkilatlar  sırasmda  kadr  işi  ilə  əlaqəsi  olan,  bütün  bölmələrdə 

heyətin  idarə  edilməsi  ilə  məşğul  olan  və  özündə  vahid  rəhbərliyi  birləşdirən 

direktor müavini olan heyətin idarə edilməsi sistemləri formalaşır. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Fəsil  2.  Heyətin  idarə  edilməsində  iqtisadi  metodlardan    istifadə 

mexanizmi 

2.1. Heyətin maddi tələbatlarının ödənilməsində iqtisadi  

metodlardan istifadə 

 

---

35 

 

Heyətin  iş  fəaliyyətinin  keyfiyyəti  onun  işçi  qruplarının  fəallığından 

asılıdır.  Bu  baxımdan  rəhbərlər  işçi  qruplarını  daha  çox  stimullaşdırmaqla 

maksimum  əmək  məhsuldarlığına  nail  olmağa  çalışırlar.  Heyətin  əmək 

fəallığının  artırılmasının  yollarından  biri  kimi  iqtisadi  metodlardan  xüsusilə 

ə

mək  haqqı,  mükafatlandırma,  bir  sıra  müxtəlif  təyinatlı  yardımlardan  istifadə 

etməklə  işçi  qüvvəsinin  tələblərini  ödəməkdir.  Bu  nöqteyi  nəzərdən  heyətin 

idarə edilməsində tələbat məfhumuna diqqət yetirək. Təlabat insan fəaliyyətinə 

daim  təsir  göstərir  və  onu  fəallaşdırır

12

.  O,  daim  dəyişir,  təkmilləşir,  artır, 

yeniləşir.  Təlabatları  əsasən  üç  qismə  ayırmaq  olar:  maddi,  sosial  və  mənəvi. 

Bunaların  hər  birinin  özünə  məxsus  ödənilmə  şərtləri  vardır.  Bu  təlabatlar 

cəmiyyətin  mövcud  iqtisadi  sistem  və  imkanları  daxilində  müxtəlif  üsul  və 

vasitələrlə  ödənilə  bilər.  Məsələn  mərkəzləşdirilmiş  plan  və  bölgü  sistemində 

iqtisadi  və  mənəvi  təlabatlar  əsasən  bərabərçilik  əsasında  həyata  keçirilmişdir. 

Tələbatların  bu  qaydada  ödənilməsi  sosializm  cəmiyyətində-SSR -də  mövcud 

idi. Bu bərabərçilik ədalətlilik deyil, ədalətsizliyin ən yüksək zirvəsi idi. Belə ki, 

hər  kəsin  əməyinin  kəmiyyət  və  keyfiyyətini  nəzərə  almadan  hamıya  bərabər 

ə

mək  haqqı,  mənzil  və  s.  vermək  insanlarda  işlərinin  nəticəsinə  maddi  marağı 

söndürürdü.  Burada  ən  yaxşı  hal  o  hesab  olunur  ki,  ixtisasını  dərindən  bilən, 

vicdanla işləyən, vaxt vahidi ərzində daha çox məhsul yaradan insanın tələbatı 

başqalarına  nisbətən  daha  dolğun  ödənilsin.  Bütün  bunlara  bazar  iqtisadiyyatı 

şə

raitində  nail  olmaq  mümkündür.  Bazar  iqtisadiyyatı  şəraitində  tələbatların 

ödənilməsi daha demokratik üsullarla bazar qanunları ilə tənzimlənir. Cəmiyyət 

tərəqqi  etdikcə,  onun  və  üzvlərinin  təlabatı  artır.  nsanların  bu  və  ya  digər 

məhsullara  olan  təlabatı  qismən  ödənilə  bilər.  Bütövlükdə  götürsək  insan 

təlabatı  sonsuzdur,  onu  tam  ödəmək  mümkün  deyil.  stehsal  inkişaf  etdikcə 

təlabat ondan da sürətli inkişaf edir, bundan başqa bir təlabat ödənilirsə, başqa 

bir  yeni  təlabat  meydana  gəlir.  Bu  obyektiv  bir  prosesdir.  Təlabat  istehsalın 

inkişafına  təkan  verir,  istehsal  inkişaf  etdikcə  yeni,  əvvəlkindən  daha  yaxşı, 

                                                            

12

 http://az.wikipedia.org/wiki/T%C9%99l%C9%99bat 

---