63
1.
ş
yerlərinin modeli və onun ünsürləri (peşə biliyi və bacarığı,
şə
xsi keyfiyyəti, xidmət karyerası, əməyin təşkili, əməyin
ödənilməsi və s.)
2.
Kadrların atestatiyası haqqında əsasnamə və ilkin materiallar:
atestasiya kartları, atestasiya edilənin sorğu vərəqəsi, iş yerinin
modeli, əməkdaşla kontrakt, ştat cədvəli, vəzifə instuksiyası,
ball
qaydasında
qiymətləndirmə,
heyətin
kompleks
qiymətləndirilməsi, işçinin şəxsi keyfiyyəti ( işgüzarlığı, icra
intizama əməl etmə, nüfuzu, təşkilatçılığı, məsuliyyəti,
tələbkarlığı və s.), işçi nəticələrinə görə fərdi töhfəsinin
qiymətləndirilməsi.
3.
Heyətin reytinq qiymətləndirilməsi metodu.
4.
Müəssisə fəlsəfəsi (firma daxili fəhlə və qulluqçular arası
qarşılıqlı münasibət prinsiplərı və qaydaları, dəyərlər sistemi
kollektiv müqavilə və s.)
5.
Təşkilat daxili əmək qaydaları.
6.
Digər ilkin məlumatlar: əməkdaşın şəxsi vərəqəsi, ştat cədvəli,
sosioloji anketlər, psixoloji testlər.
Yuxarıda göstərilənlərin bəziləri həmdə heyətin qiymətləndirilməsi
metodları kimi çıxış edir. Bütövlükdə heyətin qiymətləndirilməsi metodlarına
aşğıdakıları aid etmək olar: ekspert qiymətləndirilməsi, kritik situasiyalar
yaratmaq əsasında kritikqiymətləndirmə, xüsusi testlər əsasında testləşdirmə,
işgüzar oyunlar, sosioloji sorğular, müşahidə, ranjirovka, proqram nəzarət,
imtahan, biznes-planın müdafiəsi, əməyin kompleks qiymətləndirilməsi, heyətin
atestatiyası.
Müasir dövrdə iri şirkətlərin bir sıra profilli olduğunu nəzərə alaraq
onların əksəriyyətində idarəetmə aşağıdakı sxem(5) strukturda göstərmək olar:
64
Sxem 5.
Firma və şirkətlər heyətin qiymətləndirilməsindən, müvafiq standart və
normalardan, qiymətləndirməmetodlarından istifadə edirlər. Burada ən başlıca
vəzifə həm seçilmiş qiymətləndirmə meyarlarının özünün keyfiyyətli olması,
C məhsulu
altbölməsi
Prezident
A məhsulu
altbölməsi
B məhsulu
altbölməsi
D məhsulu
altbölməsi
nzibati və
maliyyə alt-
bölməsi
Tədqiqat və
layihələr
Tədqiqat və
layihələr
Tədqiqat və
layihələr
Tədqiqat və
layihələr
nsan
resursları
stehsal
stehsal
stehsal
stehsal
Satınalmalar
Maliyyə/
mühasibatlıq
Maliyyə/
mühasibatlıq
Maliyyə/
mühasibatlıq
Maliyyə/
mühasibatlıq
Maliyyə/
mühasibatlıq
Marketinq
Marketinq
Marketinq
Marketinq
ctimai
ə
laqələr
Müştəri
xidmətləri
Müştəri
xidmətləri
Müştəri
xidmətləri
Müştəri
xidmətləri
Təlimlər/
Təhlükəsizlik
Hüquqi
yardım
65
həmdə əməkdaşların qiymətləndirilməsinin obyektiv aparılmasıdır. Kadrların
düzgün qiymətləndirilməsi firma və şirkətlərinin səmərəli fəaliyyətinin ilkin
şə
rtlərindən biridir.
Heyətin müəyyən obyektiv əlamətlərə görə attestasiyadan keçirilir.
Attestasiya yalnız yeni vəzifələrə irəli çəkilmək üçün deyil, işçinin işlədiyi
sahədə qalmasının məqsədəuyğunluğu üçün də vacibdir. Attestasiyanın
nəticələri kadr uçotu şəxsi vərəqədə qeyd olunur. Attestasiya müəyyən sayda
balla ifadə olunur. Ən yüksək bal bütün keyfiyyət əlamətlərinə cavab verən işçi
üçün müəyyənləşdirilir.
Rəhbər heyətin ehtiyatını yaratmaq işini yüngülləşdirmək üçün matrisa
cədvəlindən istifadə edilir. Burada hər bir rəhbər işçinin malik olmalı olduğu
bütün işgüzar və şəxsi keyfiyyətlər əks olunur, bu həm ayrı-ayrı peşələr,
vəzifələr üzrə konkretləşdirilir, ona görədə bu bəzən matrisa metodu
adlandırılır. Matrisa ayrı-ayrı keyfiyyət əlamətlərini bal üzrə xüsusi çəkisi,
vəzni müəyyənləşdirilir. Matrisa metodunun üstün cəhəti ondan ibarətdir ki,
onun vasitəsilə yalnız potensial rəhbərlərindeyil, faktiki işləyənlərin də
fəaliyyətini
dəqiq
qiymətləndirmək
olar.
Bu,
həmçinin
işçilərin
mükafatlandırılması, mənəvi maraqlandırılması, habelə, onlar üçün yüksək
səviyyəli maaşın müəyyən edilməsi üçün də vacib cəhətdir.
Heyətin öyrənilməsi çoxcəhətli idarəçilik fəaliyyəti ilə əlaqədardır. Bu,
sosiologiya, psixologiya, o cümlədən mühəndis psixologiyası, əməyin
psixologiyası, bir sıra sosial-iqtisadi məsələlərlə şərtləşir. Bütün bunlar nəticə
etibarıilə birlikdə, məcmuu halında şəxsiyyətin, onun peşə-təşkilatçılıq
qabiliyyətinin kompleks öyrənilməsini nəzərdə tutur. Bu zaman bir çox
formalardan – anket məlumatlarından, söhbətlərdən, müşahidə və
testləşdirmədəngeniş istifadə olunur. Burada hər bir formanın öz yeri və
ə
həmiyyəti vardır.
Məlumdur ki, müxtəlif istehsal prosesləri, əmək fəaliyyəti bir-birindən
xeyli dərəcədə fərqlənir. Ona görədə hər bir iş sahəsi, əmək fəaliyyəti üçün