Microsoft Word salayev elxan docx
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
57
ə mək kollektivinin və onun ayrı-ayrı üzvlərində maddi həvəs yaratmaqla istehsalın səmərəliliyini artırmaq imkanlarını daha da genişləndirir.
Mənfəət və ya gəlir müəssisənin istehsal-təsərrüfat fəaliyyətinin ümumiləşdirici yekun göstəriciləridir. Müəssisədə istehsalın həcminin artması, ə mək məhsuldarlığının yüksəldilməsi, istehsal xərclərinin azaldılması, məhsulun satışının genişləndirilməsi və sürətləndirilməsi əldə edilən mənfəətin məbləğinin artmasına səbəb olur.
Müəssisənin işinin ümumiləşdirici göstəricilərinin təhlili və bu təhlildən nəticələrin çıxarılması istehsalın idarə edilməsini asanlaşdırır, istehsalın səmərəliliyinin yüksəldilməsi ehtiyatlarını aşkara çıxarmağa, müəssisənin təsərrüfat fəaliyyətinin güclü və zəif tərəflərini aydınlaşdırmağa, vaxtında lazımi tədbirlər görməyə, vəsaitin daha düzgün istiqamətlərdə xərclənməsinə ə həmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. qtisadi idarəetmə metodları sistemində səyləri bacarıqla, işgüzarcasına səfərbərliyə almağa təsir göstərən iqtisadi təhlil, müəssisənin inkişaf istiqamətlərini müəyyən etməyin elmi metodu olub, istehsalın nəticələri və istifadə edilməmiş ehtiyatlar haqqında obyektiv nəticə çıxarmağa imkan verir. Bazar münasibətləri şəraitində dəyişən xarici mühitə müəssisənin çevik reaksiya verməsi zərurəti onun idarəetmə heyətinin istehsal-təsərrüfat fəaliyyətinin təhlilinə ciddi əhəmiyyət verməyi, təhlildən çıxan nəticələri nəzərə almağı tələb edir.
timumiləşdirici yekun göstəriciləridir 21 . Müəssisədə istehsalın həcminin artması, ə mək məhsuldarlığının yüksəldilməsi, istehsal xərclərinin azaldılması, məhsulun satışının genişləndirilməsi və sürətləndirilməsi əldə edilən mənfəətin məbləğinin artmasına səbəb olur.
Müəssisənin işinin ümumiləşdirici göstəricilərinin təhlili və bu təhlildən nəticələrin çıxarılması istehsalın idarə edilməsini asanlaşdırır, istehsalın
21 Firma iqtisadiyyatı, Bakı 2009, səh 245 58
səmərəliliyinin yüksəldilməsi ehtiyatlarını aşkara çıxarmağa, müəssisənin təsərrüfat fəaliyyətinin güclü və zəif tərəflərini aydınlaşdırmağa, vaxtında lazımi tədbirlər görməyə, vəsaitin daha düzgün istiqamətlərdə xərclənməsinə ə həmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Təşkilatlarda işçi qüvvəsinin ona həvalə edilmiş əmək vasitələrindən düzgün istifadə etmədikdə vurduğu zərərin ödənilməsi üçün iqtisadi metodlar kimi maddi cəza tədbirləri görülür. Buna missal olaraq Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinin 199-cu maddəsində işçinin tam maddi məsuliyyətinin 7 halı göstərilib. 1. Saxlanmaq və başqa məqsədlər üçün işçiyə verilmiş əmlakın və digər sərvətlərin salamatlığını təmin etməyə görə əmək müqaviləsi bağlanarkən, habelə əmək münasibətləri prosesində əmək funksiyasının xarakteri ilə əlaqədar olaraq işçinin öz üzərinə tam maddi məsuliyyət götürməsi haqqında işəgötürənlə yazılı müqavilə bağlandıqda; 2. şçi əmlakı və digər sərvətləri birdəfəlik etibarnamə və ya digər birdəfəlik hüquqmüəyyənedici sənədlər əsasında işəgötürənə, yaxud onun nümayəndəsinə hesabat vermək şərtilə qəbul etdikdə. 3. nzibati hüquqpozmalar haqqında, yaxud cinayət, habelə vergi qanunvericiliyi ilə cəza verilməsi nəzərdə tutulmuş hərəkət və ya hərəkətsizliyində ictimai təhlükəli əməllərin əlamətləri olduqda; 4. Əmlakını və ya digər maddi sərvətləri qəsdən korladıqda, məhv etdikdə; 5. Alkoqol, toksik (zəhərli) və ya narkotik maddələrdən sərxoş vəziyyətdə ziyan vurduqda; 6. şəgötürənin kommersiya sirrini yaydıqda; 7. şəgötürənin şəxsiyyətini ləkələyən, şərəf və ləyaqətini alçaldan, böhtan və təhqirlərlə onun sahibkarlıq fəaliyyətinə ciddi xələl gətirən mənəvi ziyan vurduqda.
Heyətin idarə edilməsində əsas spekulyator insanlarla işləmək bacarığı, onların xüsusiyyətlərinə uyğun idarə olunması hesab etmək olar. Bu zaman 59
nəzərə almaq lazımdır ki, insanların xasiyyətim dəyişməyə cəhd mənasızdır, sadəcə onların davranışlarına təsir etmək olar. Bu, iqtisadi baxımdanda mümkündür. Başqa sözlə, iqtisadi təsir işçini “işlədən” amillərdir.
qtisadi amil işçilərin məhsuldarlığının artırılması üçün çox mühüm və ə vəzedilməz vasitədir.
Heyətin idarə edilməsində iqtisadi metodlardan biri kimi sığortanı göstərmək olar. Sığorta - əsasən ictimai istehsal prosesində yaranan maddi itkilərin və fövqəladə hadisələrdən şəxslərə dəyən zərərlərin əvəzinin ödənilməsi ilə əlaqədar maliyyə münasibətləridir 22 . Sığorta təşkilatda baş vermiş neqativ hadisələrə görə təzminat ödənilməsinə xidmət edir. Burada xüsusi olaraq işçi qüvvəsi ilə müqavilə şəkilində bağlanılan social sığortanı qeyd etmək lazımdır. Azərbaycan Respublikasının Konstitutsiyasının 309-cu maddəsində social sığorta haqqında məlumat göstərilmişdir. Sosial sığorta — müvafiq normativ hüquqi aktlarda nəzərdə tutuan hallarda işçilərin əmək münasibətləri prosesində itirdikləri gəlirlərinin — əmək haqlarının, əmək haqqına əlavələrin, başqa ödənclərin, həmçinin digər xərclərin müəyyən olunmuş qaydada və məbləğdə əvəzinin ödənilməsi, habelə onların itirilməsinin qarşısının alınmasına yönəldilmiş təminat formasıdır.
nsanların iqtisadi baxımdan onların hansısa ehtiyaclarının ödənilməməsı onların fəaliyyətinə təsir edən faktor ola bilər əgər işçi işəmuzd əmək haqqı alır və heç bir təşkilatda asılılığı yoxdursa. Bunun üçün insanların ehtiyaclarını başa düşmək, ona uyğun reaksiya vermək lazımdır.
Məsələn, işçini şirkətdə hansı iqtisadi amillər saxlaya bilər? -
ə mək haqqı -
iş şəraiti (fərdi kabinet, internet və s.) -
karyera perspektivi (gələcək qazancları) -
xarici ölkəyə səfərlər (ezamlardan əldə edilən gəlirlər) -
sərbəst iş qrafiki ilə əməyin ödənilməsi
22 Maliyyə dərs vəsaiti (ikinci buraxiliş) Bakı 2011, səh 56 Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|