Microsoft Word Rovs?n-dissertasiya doc
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sumqayıt
- Xırdalan şəh ər
- 1.2. Ab şeron yarımadasının iqlim ehtiyatları.
9
lkin dövrlərdə qala kimi salınmış şəhər bu gün təbii sərvətlərin, xüsusilə quruda və dənizdə olan neft-qaz ehtiyatlarının istismarı və emalı əsasında inkişaf edir. XIX əsrin 70-ci illərindən neftin sənaye üsulu ilə hasilatı, XX əsrin 20-30-cu illərindəki sənayeləşmə dövründə və sonrakı illərdə burada güclü neft maşınqayirması, elm, tədris müəssisələrinin yaradılması, kənardan gətirilən xammalların emal edilməsi üçün yeni istehsal obyektlərinin tikilməsi şəhərin büyüyüb-inkişaf etməsində xüsusi rol oynamışdır. Respublikada əhəmiyyətli sosial infrastruktur obyektləri, dövləti idarəetmə orqanları, xarici ölkələrin və şirkətlərin numayəndəlikləri burada cəmlənir. Azərbaycanın Xəzər dənizi hövzəsində olan ölkələrlə dəniz əlaqələri, dünyanın əksər ölkələri ilə hava əlaqələri Bakı nəqliyyat qovşağı vasitəsilə həyata keçirilir. Respublika daxilində olan dəmir və avtomobil yolu əlaqələri də bu nəqliyyat qovşağı vasitəsilə mümkün olur. Şəhərdə 1967-ci ildən metro fəaliyyət föstərir. Bakının ətrafındakı Binə qəsəbəsində yerləşən beynəlxalq təyyarə limanı Azərbaycanın xarici ölkələrlə hava nəqliyyatı əlaqələrini təmin edir. Sumqayıt – Bakıdan 35 km aralıda yerləşir.Şəhərin əhalisinin sayı 325.237min (2013-cü ilin məlumatı) nəfərdir. Bakı kimi iri sənaye mərkəzinə yaxınlıq onun inkşafına kömək edir. Sumqayıta 1949-cu ildə şəhər statusu verilmişdir. Sumqayıt Bakıda istehsal müəssisələrinin həddən artıq təmərgüzləşməsinin qarşısını alır, paytaxtın neftqayırma zavodlarından alınan xammalları tam emal etməklə regionda kimya və neft-kimya kompleksini formalaşdırır. Sumqayıtda neft sənayesinə xidmər edən boru-prokat zavodu, alüminium zavodu, yüngül və yeyinti sənayesi müəssisələri, həmçinin sosial infrastruktur obyektləri vardır. qtisadi rayona daxil olan Abşeron rayonun mərkəzi Xırdalan şəhər tipli qəsəbəsi, Xızı rayonunun mərkəzi eyni adlı şəhər tipli qəsəbədir. Xızı rayonunun yaradılması ilə (1990-cı il) burada Altıağac, Giləzi, Şurabad kimi məntəqələrə şə hər tipli qəsəbə statusu verilmişdir. Abşeron yarımadasının təbii-iqtisadi zonasında olan şəhər yaşayış məntəqələri cədvəl 2-də verilmişdir.
məntəqələri
Cədvəl 2. qtisadi r-nlar, məntəqələr Ə halisi min nəfər Status
aldığı tarix Abşeron Bakı
Sumqayıt Xırdalan Xızı
325,237 94,6
14,3
VIII əsr 1949
1936 1990
10
Xırdalan qəsəbəsi çox güclü sosial-iqtisadi potensiala malikdir və inzibati- idarəetmə funksiyası yerinə yetirir. Ona görə də bu qəsəbəyə şəhər statusu verilməsi zəruridir. Həmin sıraya iqtisadi rayonda olan Binəqədi, Lökbatan, Qobustan, Sahil, Hövsan qəsəbələrini də əlavə etmək olar. Onlara şəhər statusu verməklə Bakının sosial-iqtisadi cəhətdən yüklənməsinin, burada istehsalın ərazi cəhətdən təmərgüzləşmənin qarşısı alınar, qəsəbələrin inkişafı üçün isə əlverişli şə rait yaranmış olar. Faktiki olaraq Bakının mərkəzində olan Əhmədli şəhər tipli qəsəbələr sırasından çıxarılmalı və ona mikrarayon statusu verilməlidir.
qlimi əsasən mülayim isti və quru subtropikdir. l ərzindəki günəşli zamanın həcmi 2200-2400 saatdır. Ən soyuq ayın orta temperaturu qışın sərtliyi ərazi üçün yumşaq (0; -5ºC), çox yumşaq (2.5-0ºC) və həddən çox yumşaq (5-2.5ºC) şəraitdə keçir. Ölkənin ən az yağıntılı (200-400 mm) və ən küləkli ərazilərindəndir. sti dövrlərdəki (aprel-oktyabr) mümkün buxarlanma 1000 mm tərtibindədir. yun- sentyabr aylarında quraqlıq keçən günlərin sayı 5-25 gün ətrafında tərəddüd edir. Küləyin orta illik sürəti 4-6 m/san və daha yüksək olur. Ərazi yüksək külək enerjisi potensialına malikdir. Güclü küləkli günlərin sayına görə respublika üzrə birincilik bu ərazilərdədir: il ərzində sürəti 21 m/san-ə qədər olan küləkli günlərin sayı
Ş übanıda 227 gün, Butada 140 gün, Sumqayıtda 95 gün, Maştağada 40 gün, Pirallahıda adasında 37 gün, Bakıda 35 gün təşkil edir. Bu baxımdan yüksək alternativ enerji - külək elektrik enerjisi potensialına malikdir. Iqlim kontinentallıüı mülayim və orta kontinentallıq intervalında səciyyələnir. l ərzində şaxtasız dövrün davamiyyəti 250 gün və daha çox, havanın temperaturunun 0ºC-dən aşağı olan günlərin sayı isə Abşeronda 10-20 gün təşkil edir. l ərzində qar örtüyü olan günlərin sayı 10 və daha az olur. Ərazinin bioiqlim potensialı çox aşağı və aşağı göstəricilərə malikdir. Ərazi rəngarəng landşaft müxtəlifliyinə malikdir. Ərazidə səhra, yarımsəhra, bozqır və dağ-çəmən landşaftları vardır. Samur-Abşeron və Abşeron kanallarının bir hissəsi, Ceyranbatan su anbarı, Masazır vəMirzaladı və s. şor gölləri bu ərazidə yerləşir. Yüksək kurort-rekreasiya potensialına (dənizkənarı iqlim kurortları, balneoloji kurortlar, dənizkənarı iqlim müalicə və rekreasiya yerləri) malikdir. qlimi, əsasən, mülayim isti və quru subtropikdir.ən soyuq ayın orta temperaturu baxımından qışın sərtliyi ərazi üçün yumşaq (0; -5ºC), çox yumşaq (2.5-0ºC) və həddən çox yumşaq (5-2.5ºC) şəraitdə keçir. Ölkəmizin ən az yağıntılı (200-400 mm) və ən küləkli ərazilərindəndir. sti dövrlərdəki (aprel-oktyabr) mümkün buxarlanma 1000 mm tərtibindədir. yun – sentyabr aylarında quraqlıq keçən günlərin sayı 5-25 gün ətrafında tərəddüd edir. Küləyin orta illik sürəti 4-6 m/san və daha yüksək olur.Güclü küləkli günlərin sayına görə respublika üzrə birincilik bu ərazilərdədir: il ərzində sürəti 21 m/san-ə qədər olan küləkli günlərin sayı Şübanıda 227 gün, Butada 140 gün, Sumqayıtda 95 gün, Maştağada 40 gün, Pirallahı adasında 37 gün, Bakıda 35 gün təşkil edir. Bu baxımdan yüksək alternativ enerji - külək elektrik enerjisi potensialına malikdir. Iqlim kontinentallıüı mülayim və orta kontinen- tallıq intervalında Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|