Microsoft Word Rovs?n-dissertasiya doc

7 

 

 

Rayonun şərqində açıq şabalıdı torpaqlar inkişaf edir. Xəzərin sahillərində 

qumluqlar vardır. 

      Abşeron iqtisadi rayonu. Abşeron iqtisadi rayonunun tərkibinə respublika 

tabeliyində olan Bakı, Sumqayıt şəhərləri, Abşeron və Xızı inzibati rayonları 

daxildir (şəkil 1).  qtisadi rayon ölkənin şərqində, Xəzər dənizinin sahillərində, çox 

ə

lverişli  CM-də yerləşir. Şəhər əhalisinin xüsusi çəkisinə, şəhər yaşayış 

məntəqələrinin sayına (burada olan 50 ş.t.q. hesabına), ərazinin mənimsənilməsinə, 

ə

halinin sıxlığına, istehsalın təmərgüzləşməsinə, infrastruktur sahələrinin inkişaf 

səviyyəsinə və s. Digər sosial-iqtisadi və demoqrafik göstəricilərə görə Abşeron 

başqa iqtisadi rayonlardan irəlidə durur (cədvəl 1).

 

 

                                                                                                                       

 

 

Şə

kil 1. Abşeronun iqtisadi rayonu. 

 

 

Böyük Qafqazda olan iqtisadi rayonlar haqqında məlumatlar 

 

                                                                                                                                          

Cədvəl 1. 

Təbii-

iqtisadi 

zonalar 

və 

iqtisadi 

rayonlar 

Ə

razisi, 

min 

kv.km 

Respub- 

likada 

payı, % 

Ə

halisi, 

min 

nəfər        ( 1997 ) 

Miqra- 

siya, 

min 

nəfər 

Ə

hali- 

nin 

sıxlığı 

nəfər 

kv.km 

 

Cəmi 

Respub- 

kada 

payı, % 

 

Şə

hər 

ə

halisi 

Xüsusi 

çəkisi, 

% 

 

Kənd 

ə

halisi 

Böyük 

Qafqaz 

 

Abşeron 

 

Quba- 

Xaçmaz 

 

 

28,60 

 

5,90 

 

 

7,00 

 

 

33,0 

 

6,9 

 

 

8,1 

 

 

3212,6 

 

2073,0 

 

 

407,3 

 

 

42,8 

 

27,6 

 

 

5,4 

 

 

2377,3 

 

2051,9 

 

 

129,1 

 

 

74,0 

 

98,98 

 

 

31,7 

 

 

835.3 

 

21,1 

 

 

278,2 

 

 

-25,1 

 

-18,0 

 

 

-1,2 

 

 

112 

 

351 

 

 

58 

 

---

8 

 

 

Şə

ki- 

Zaqatala 

 

Daqlıq 

Ş

irvan 

 

 

8,80 

 

 

6,90 

 

10,2 

 

 

8,0 

 

499,0 

 

 

233,3 

 

6,7 

 

 

3,1 

 

129,8 

 

 

66,5 

 

26,0 

 

 

28,5 

 

369,2 

 

 

166,8 

 

-2.4 

 

 

-0,8 

 

57 

 

 

34 

 

       Respublikanın müstəqillik əldə etməsi, Xəzərin Azərbaycana aid olan 

hissələrində olan yeni neft yataqlarının istismarı bu regionun strateji mövqeyini 

gücləndirmiş və dünya təsərrüfatında əhəmiyyətini artırmışdır. 

       Ərazinin təpəlik relyefi, burada sürüşmələr baş verməsi onun 

mənimsənilməsində müəyyən problemlər yaradır. Neft, təbii qaz, mişar daşı, 

ə

həngdaşı, sement xammalı, kvars və tikinti qumları Abşeron əsas yeraltı 

sərvətləridir. Burada olan aqroiqlim şəraiti quru subtropik meyvələr, üzüm, bostan 

məhsullarını yetişdirilməsi üçün əlverişlidir.  qlim-balneoloji şərait Xəzərin 

sahilləri boyu çimərliklər, kurort-sanotoriya zonalarının yaradılmasına imkan verir. 

      Yayda isti və tozlu tropik hava axınlarının regiona daxil olması ilə əlaqədar 

havalar həddən artıq qızır və quru olur.  l boyu şimal-şərqdən xəzri əsməsi burada 

yaşayışı çətinləşdirən amillərdən biridir. qlimin quraqlığı və şirin suyun 

çatışmaması ilə əlaqədar Bakının ətraf sahələrinin, xüsusilə Qobustanın 

mənimsənilməsi və bu sahələrdə şəhərətraflı təsərrüfatın yaradılması mümkün 

olmur. 

       1917-ci ildə Şollar düzündən Bakıya ilk su kəməri çəkilmişdir. 1932-ildən 

Samur çayının suyu regiona Samur-Abşeron kanalı ilə gətirilir. 1970-ci ildə isə 

Kür çayından Bakıya yeni su kəməri çəkilib. Bir neçə istiqamətdən Abşerona su 

xətti çəkilsədə hələlik burada çirin su ilə təminat problemi həll edilməmişdir. 

        qtisadi rayonda olan palçıq vulkanları, mineral bulaqlar və şorsulu göllərin 

müalıcə əhəmiyyəti böyükdür. 

       Neft-qaz hasilatı, onların emalı, neft-kimya, kimya, elektroenergitika, 

metallurgiya, maşınqayirma (xüsusi  ilə neft maşınqayirması və elektrotexnika) 

Abşeron iqtisadi rayonunda ağır sənayenin əsas sahələridir. Bunlardan başqa 

Abşeronda kənardan gətirilən xeyli miqdarda qara və əlvan metal, ağac, tikinti 

materialları, yüngül və yeyinti sənayesi xammalları emaldan keçirilir. Ölkənin 

sənaye müəssisələrinin 2/5-si burada cəmlənir. 

        Abşeron iqtisadi rayonunda kənd təsərrüfatının əsasını şəhərətrafı təsərrüfat 

kompleksinə daxil olan südlük-ətlik maldarlıq, quşçuluq, tərəvəzçilik, bostançılıq, 

üzümçülük və quru subtropik meyvəçilik təşkil edir. Zeytun, zərəfan, badam, 

püstə, əncir, ağ və qara şanı üzüm sortları, qarpız burada becerilən mühüm kənd 

təsərrüfat məhsulları sırasına daxildir. 

        qtisadi rayonda olan sənaye müəssisələrinin əsas hissəsi Bakı-Sumqayıt 

sənaye qovşağında yerləşir. 

       Bakı – Azərbaycanın paytaxtıdır. Bakı təkcə iqtisadi rayonun yox, həmdə 

respublikanın mühüm sosial-iqtisadi, mədəni, ticarət-paylayıcı mərkəzi və 

nəqliyyat qovşağıdır. VIII əsrdən şəhər sayılan Bakının əhalisi hazırda qəsəbələrlə 

birlikdə 2 milyon 354 min nəfərdir (2011-ci ilin məlumatı).  

---