Microsoft Word Rovs?n-dissertasiya doc
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 3.4.Bakı şəh əri s ənaye tullantılarının Ab şeron yarımadasının ekoloji v əziyy ətin ə t əsiri.
74
о lan yerli icmaların və QNT-nın numayəndələri cəlb оlunmalıdır. Məsləhətləşmələr, eləcə də əhalinin narazılığına səbəb оlan məsələlər yazılı fоrmada tərtib оlunmalı və saxlanılmalıdır. Həmçinin alternative variantlar araşdırılmalıdır. Ölkəmizdə ekоlоji mоnitоrinq «Ekоlоji Mоnitоrinq Departamenti»nin Ekоlоji Tədqiqatlar Ekspedisiyasının əməkdaşlığı tərəfindən həyata keçirilir. Yuxarıda deyildiyi kimi neftlə və neft məhsulları ilə çirklənmiş sahələrin manitоrinqini aparmaq məqsədilə Yer səthinin aerо və kоsmik fоtоşəkillərindən də istifadə etmək mümkndür. Bu halda distansiоn üsulların köməyilə оbyektlərin spektral əks etdirilmə qabiliyyətinin müxtəliflikləri fiksasiya edilir. Məlum оlduğu kimi, tоrpaq örtüyünün ən ciddi pоzulmaları yer üzündə texnоgen təsirin nəticəsində baş verir. Texnоgen səbəblərdən tоrpaqların ayrı-ayrı sahələrinin tam pоzulması ya da ki, оnların xüsusiyyətlərində qismən pоzulmalar müşahidə оlunur. Tоrpağın çirklənməsi bitkilərin seyrəkləşməsinə, ya da ki, tam məhviylə nəticələnə bilər. Xam neftin tоrpağın üst hоrizоntuna təsiri nəticəsində оnların spektral parlaqlığı dəyişilir. Bununla əlaqədar оlaraq, neftlə çirklənmələr distansiоn üsulların köməyilə dəqiq tanınılır və xarakterizə оlunur. Aerо və kоsmik müşahidələr geоmetrik dəqiqliyə də malikdirlər: оnların üzərində оbyektlər оxşar fоrmada əks оlunurlar, bu оrtоqоnallığa yaxın оlan prоyeksiyadır, bu da оnların üzərində müxtəlif ölçüləri aparmağına və nəticələrin müqayisə edilməsinə yоl verir. Aerо və kоsmik fоtо ilə şə kil çəkmək üçün istifadə оlunan fоtоaparatların оptikası çоx yüksək dəqiqliyə malikdir. Tоrpaq örtüyü və оnun pоzulması haqqında ən dоlğun infоrmasiyanı kоsmоsdan 1:100000-1:200000 miqyasda fоtо və aerоfоtо şəkillər və iri miqyaslı (1:250000-1:50000) materiallar verirlər.
nsanlar çox qədim zamanlardan coğrafi və iqtisadi cəhətdən əlverişli olan yerlərdə yurd salır və həmin sahələrin mühitinə istər-istəməz uyğunlaşmağa çalışırdılar. Bəzi mənbələrə görə, Bakımızın salınma tarixi keçən minilliyin V ə srinin əvvəllərinə təsadüf edir. nsanların Bakıda yurd salması onun Xəzərin sahilində, əlverişli buxtada yerləşməsi və şübhəsiz, təbii sərvəti olan neftlə bağlı olmuşdur. O zamanlar neft ə sasən Bibiheybət buxtasında və ətraf ərazilərdə çıxarılırdı. Nefti 5-10 metr dərinlikdən vedrə ilə çıxarırdılar. Bu adamlar öz neft quyularını qorumaq üçün və eləcə də yaşamaq üçün komalarını da elə mədənlərdə tikirdilər. Ə traf əyalətlərdən gələn dəvə karvanları nefti əsasən tuluqlarda və saxsı küplərdə daşıyırdılar. llər ötdükcə, Bakıda neft hasilatı artmağa başladı. Neftdən əldə olunan qazancla milyonçular meydana gəldi. Onlar Bakının müxtəlif yerlərində 3-5 mərtəbəli evlər tikdirir və bu evləri xaricdən Bakıya gələn imkanlı ailələrə kirayə verib pul qazanırdılar. 75
Xarici ölkələrdən qazanc əldə etmək üçün Bakıya müxtəlif zümrədən olan insanlar gəlməyə başladı. Bakıda gecə-gündüz neft çıxarılırdı. Neftçilər üçün isə heç bir şərait yaradılmırdı. Fəhlələr milyonçulara məxsus neft quyularının yanında tikilmiş komalarda (baraklarda) gecələyir və yaşayırdılar. Burada ətrafa yayılmış mazut və his əlindən tərpənmək belə mümkün deyildi. Qadınlar və uşaqlar mazut hisindən tanınmaz hala düşmüş, müxtəlif xəstəliklər tapmışdılar. Onların yaşadıqları sahələrdə kanalizasiya yox idi. çmək üçün suyu kənardan qoşqu heyvanları ilə gətirirdilər. Əl-ayaq üçün dəniz suyundan istifadə edilirdi. Neft mədənlərində çalışan fəhlələrin əksəriyyəti acından ölməmək üçün ə traf əyalətlərdən və Cənubi Azərbaycandan gələnlər idi. Neft mədənləri getdikcə Balaxanı və Sabunçu yaxınlığında da genişlənməyə başladı. Burada da mazut və quyu suları, çirkab ətrafı bürümüşdü. Bu yerlərdə yaşıllığa rast gəlmək mümkün deyildi. nsanların çoxu 30-35 yaşa çatmamış müxtəlif xəstəliklərdən dünyasını dəyişirdi. Doğulan uşaqların 65 faizi elə bir yaşına qədər müxtəlif xəstəliklərdən tələf olurdu. Keçən əsrin əvvəllərində Bakı sürətlə sənaye şəhərinə çevrilməyə başladı. Artıq 1910-cu ildə Bakıda neft emal edən müəssisələr, neft-maşınqayırma zavodları fəaliyyət göstərirdi. Mazutla işləyən çoxlu qazanxanalar, dəyirmanlar, su vuran nasoslar elə şəhərin mərkəzində fəaliyyət göstərirdi ki, bunlar da yaşayış sahələrini hisə, zəhərli tullantılara bürümüşdü. ndiki Nobel prospektində olan neft emalı zavodu ətraf mühiti elə günə qoymuşdu ki, bu əraziyə “Qara şəhər” deyirdilər. O zamanlar, hətta son illərə qədər bu ərazidən boğucu qazların, sulfat, xlorid turşusu, karbon qazı və digər müxtəlif kimyəvi maddələrin iyindən keçmək mümkün deyildi. Bütün bunlara baxmayaraq, insanlar bir qarın çörək üçün burada işləyirdilər. Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra bu sahədə vəziyyət heç də dəyişmədi. Əksinə, neft buruqlarının sayı getdikcə artmağa başladı. Neft emal edən zavodlar durmadan çoxaldı və digər müəssisələr tikilməyə başladı. Bu zavodlar yaşayış məntəqələrinin elə içərisində tikilirdi ki, fəhlələrə zavoda getmək üçün nəqliyyat lazım olmasın. Fəhlələrin məskunlaşdığı bu yerlərdə antisanitariya hökm sürürdü. 1920-ci illərdə fəhlələr arasında qrip, qarın yatalağı, taun, vərəm kimi xəstəliklər yayılmağa başlamışdı. Fəhlələr, onların ailə üzvləri, uşaqlar kütləvi surətdə tələf olurdu. Malyariya, təbii çiçək xəstəlikləri insanlara bədbəxtlik gətirirdi. Xüsusilə 1920-ci illərin sonlarında Bakıda fəhlələr arasında vərəm xəstəliyi çox geniş yayılmışdı. Azərbaycanda yeni hökumət yaranmasına baxmayaraq, insanların həyatı yenə də çətin vəziyyətdə qalmaqda idi. çməli su çatışmırdı. nsanların 90 faizi həyətlərində qazdıqları quyu suyundan içirdi. Bu quyuların suyunun codluğu yüksək olduğundan əhali arasında maddələr mübadiləsi pozğunluğu ilə bağlı müxtəlif xəstəliklər əmələ gəlirdi. Şura hökuməti neft milyonçularının əlindən onlara məxsus olan zavodları, fabrikləri və digər müəssisələri müsadirə, özlərini isə həbs edirdi. Bakı nefti dəmir
Yüklə 0,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|