Microsoft Word milli inkishaf doc
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
ƏL İ H ƏS ƏNOV 48 “Azərbaycan xalqının əsrlər boyu qəlbində yaşatdığı, həsrətini çəkdiyi günlər gəlib çatmışdır. Müstəqilliyi qazanmaq, dövlə- tin tam müstəqil olmasına nail olmaq üçün xalqımız çətin yol- lardan keçmişdir. Ancaq müstəqilliyi qorumaq, əldə saxlamaq, möhkəmləndirmək, dövlətin tam müstəqilliyinə nail olmaq, vətəndaşlara müstəqil dövlət şəraitində layiqli həyat şəraiti təmin etmək daha çətindir”. 35 Dünya təcrübəsi və Azərbaycanın dövlətçilik tarixinin qı- sa təhlili göstərir ki, müstəqilliyə qovuşmaq, milli dövlət yarat- maq və onu yaşatmaq üçün üç əsas şərtin olması vacibdir. Bunlar: - müstəqillik üçün mövcud daxili və xarici şəraitin ye- tişməsi; - müstəqillik qazanmaq, onu qorumaq və yaşatmaq üçün xalqın milli iradəsinin ortaya qoyulması və vahid milli məqsəd ətrafında birləşməsi; - həmin dövr üçün millətin vahid milli ideyasının və ira- dəsinin daşıyıcısı rolunu oynayan, insanları səfərbər edərək öz arxasınca aparmaq gücünə və qabiliyyətinə malik, cəmiyyətin əksər təbəqələrinin qəbul etdiyi milli liderin olmasından ibarətdir. Bəşər tarixində bu və ya digər xalqın və ölkənin müstə- qilliyi üçün lazımi tarixi şəraitin yetişməsi ayrı-ayrı dövrlərdə müxtəlif forma və məzmunda özünü büruzə vermiş və bəhs olunan mövcud zaman və məkanın spesifik ölçüləri, əlverişli daxili və xarici amilləri və s. ilə ölçülmüşdür. Milli iradə ortaya qoymaq və milli məqsəd uğrunda birləş- mək bütün məkan və zamanlarda, bir qayda olaraq, ölkə 35 Bax: Əliyev H.Ə. Müstəqilliyimiz əbədidir: çıxışlar, nitqlər, bəyanatlar, məktublar, müsahibələr. I-XXXXVI kitablar. Bakı: Azərnəşr, 1997-2015-ci illər. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MİLLİ İNKİŞAF VƏ TƏHLÜKƏSİZLİK SİYASƏTİNIN ƏSASLARI 49 əhalisinin tam əksəriyyətinin “birlik, vahidlik və qətiyyətlilik” əmsalı hesab olunmuşdur. O ki, qaldı tarixdə, millətlərin və dövlətlərin həyatında vahid, birləşdirici liderin, şəxsiyyətin oynadığı rola, bununla bağlı dünya siyasətşünaslığında fərqli yanaşmalar mövcuddur. Bu məsələdə ən inandırıcı siyasi yanaşma metodunu geosiyasi ədəbiyyatda “Biheviorist metod” tərəfdarları irəli sürür və əsaslandırırlar. 36 Siyasətşünaslar şəxsiyyətin (liderin) xalqların və toplum- ların milli “özünü müəyyənetməsi” və ya milli kimliyi, milli dövlət quruculuğu və milli inkişafındakı tarixi rolunun ölçü meyarlarını onun mövcud zaman və məkan çərçivəsindəki mil- li ideya və milli iradə daşıyıcısı kimi çıxış etməsi, bu missiyanı icra etmək gücünə və keyfiyyətinə, geniş və hərtərəfli qlobal dünyagörüşə malik olması, yerli, regional və beynəlxalq geosi- yasi mühitdən yetərincə baş çıxarması və nəhayət, cəmiyyətin ictimai dəstəyini qazanması ilə müəyyənləşdirirlər. Müstəqilliyə qovuşmaqla Azərbaycanın milli inkişaf və təhlükəsizlik siyasəti birdən-birə yaranmamış və bir neçə mər- hələdən keçərək, tədricən formalaşmışdır. Siyasi ədəbiyyatda bəzi xarakterik xüsusiyyətlərinə görə, Azərbaycanın müstəqil 36 Bu metoddan geosiyasətdə ilk dəfə ABŞ siyasətçisi, sonralar isə prezident seçilmiş Vudro Vilson 1880-ci ildə istifadə etmişdir. Həmin geosiyasi metoda görə, bu və ya digər hadisəni qiymətləndirərkən “tam aydın, dəqiq və birmənalı bilik və təcrübəyə əsaslanaraq qərar vermək lazımdır”. V.Vilson hesab edirdi ki, həm daxili siyasətdə, həm də geosiyasətdə bütün hadisələrin əsasında lider (şəxsiyyət) dayanır və əsas rolu da məhz o oynayır. V.Vilson konkret zaman və məkan çərçivəsində xalqların, millətlərin və digər insan birliklərinin əsas maraq və mənafe dairəsinin, fəaliyyət və istəklərinin ifadə və təmin olunması yolları və vasitələrinin tapılmasını da məhz onların “lider- lərinin dünyagörüşü və qabiliyyəti” ilə əlaqələndirirdi. ƏL İ H ƏS ƏNOV 50 dövlət quruculuğu və milli inkişafını bir neçə mərhələyə bö- lürlər. Birinci mərhələyə Azərbaycanın 18 oktyabr 1991-ci ildə müstəqillik haqqında Konstitusiya Aktını qəbul etməsindən başlayaraq 1993-cü ilə - Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlmə- sinə qədərki dövrü aid edirlər. 1980-ci illərin sonu, 1990-cı illərin əvvəlində SSRİ-nin süqutunun qarşısıalınmaz prosesə çevrilməsi, beynəlxalq aləm- də yaranan əlverişli tarixi şərait, bölgədə cərəyan edən mərkəz- dənqaçma meyillərinin vüsət alması, Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi və Dağlıq Qarabağ probleminin həllində o zamankı sovet rəhbərliyinin ermənipərəst mövqeyi, ermənilərin yaran- mış boşluqdan bəhrələnərək Azərbaycan torpaqlarını bir-biri- nin ardınca işğal etməsi və s. hadisələr Azərbaycanda əvvəlcə kortəbii xalq hərəkatına, 1990-cı ildən sonra isə artıq məqsəd- ləri aydın olan milli-azadlıq hərəkatına rəvac verdi. Həmin vaxt ölkənin müstəqilliyinin elan olunması və müstəqil dövlət qurulması üçün tələb olunan ilk iki şərt tam yetişmişdi. Bəhs olunan dövrdə SSRİ-nin ali siyasi rəhbərliyində ya- ranan böhranlı vəziyyət və Moskvada yaşanan siyasi qarşıdur- madan istifadə edən bir çox keçmiş müttəfiq respublikalar, o cümlədən Azərbaycan öz müstəqilliyini elan etdi. Lakin həmin dövrdə həm ölkəni, həm də xalq hərəkatını idarə edənlərin, dövlət qurumlarının aydın milli inkişaf konsepsiyasının olma- ması, respublikaya rəhbərlik edən şəxslərin müstəqillik və milli dövlət iradəsinin zəifliyi, qeyr-prinsipial və səriştəsiz iqtisadi, ictimai-siyasi və mənəvi siyasət yürütməsi, ölkədə sabitliyi və qanunçuluğu bərpa edə bilməməsi, siyasi mübarizənin milli- vətəndaş qarşıdurması müstəvisinə keçməsi, Ermənistanın tə- cavüzü nəticəsində Azərbaycan torpaqlarının işğal edilməsi və AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MİLLİ İNKİŞAF VƏ TƏHLÜKƏSİZLİK SİYASƏTİNIN ƏSASLARI 51 yerli əhalinin qaçqın-köçkünə çevrilməsi, iqtisadi, siyasi, sosial-mənəvi böhranın getdikcə dərinləşməsi və s. Azərbay- canı ciddi təhlükə ilə üz-üzə qoydu, əhalinin gələcəyə, müs- təqil dövlətçiliyə inamını sarsıtdı. 1991-ci ildə Azərbaycan SSRİ-nin keçmiş kommunist ideologiyasından birmənalı imtina etsə də, xalqı səfərbər edən, onun kimliyini, yaratdığı dövlətin xarakterini, milli-mənəvi də- yərlərini qoruyub saxlayacaq və yönəldəcək yeni milli sistem və ideya ortaya qoyulmadı. Keçmişin bütün qalıqlarından, o cümlədən elmi, intellektual, mənəvi, ictimai dəyərlərindən kütləvi surətdə imtina meyli Azərbaycanda sözün həqiqi mə- nasında ciddi bir ideoloji boşluq yaratdı. Əlbəttə, cəmiyyətin ideyasızlaşdırılması meyli bir tərəfdən, keçmiş kommunist reji- minə nifrətdən qaynaqlanırdısa, digər tərəfdən, 1991-ci ildən 1993-cü ilin ortalarına qədər Azərbaycanı idarə edənlərin ay- dın məqsəd və məramının yoxluğundan, idarə etdikləri dövlə- tin və xalqın siyasi, iqtisadi, mədəni, mənəvi inkişafı haqqında dolğun təsəvvürə malik olmamasından irəli gəlirdi. Bu dövrdə Azərbaycanın milli azadlıq hərəkatı və müstə- qil dövlət quruculuğu prosesinə rəhbərlik etmək iradəsinə, gü- cünə və qabiliyyətinə malik, əhalinin əksəriyyəti tərəfindən qəbul edilən və dəstəklənən milli liderə olan ehtiyac açıq-aşkar özünü göstərməyə başlayır. Belə lider 1990-ci ildən Naxçıvan əhalisinin iradəsi ilə Azərbaycan Ali Sovetinə deputat və 1991- ci ildənsə Muxtar Respublikanın Ali Məclisinə sədr seçilən, faktiki olaraq Naxçıvan əhalisinin xilaskarına çevrilən Heydər Əliyev oldu. 1993-cü ildə xalqın tələbi ilə, o, hakimiyyət dairə- ləri tərəfindən Bakıya dəvət olundu. İyunun 15-də Ali Sovetin sədri, oktyabrın 3-də isə ölkə prezidenti seçilərək, yenidən Azərbaycanın siyasi sükanı arxasına keçən Heydər Əliyev öl- Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|