ƏL İ H ƏS ƏNOV
2
Elmi redaktoru: Elçin Əhmədov
siyasi elmlər doktoru
Rəyçilər: Musa Qasımlı
tarix elmləri doktoru, professor
Hikmət Məmmədov
siyasi elmlər doktoru
Ə.M.HƏSƏNOV. Azərbaycan Respublikasının
milli inkişaf və təhlükə-
sizlik siyasətinin əsasları. Bakı, “Zərdabi LTD”, 2016, 700 s.
Azərbaycanda dövlət müstəqilliyinin bərpa edilməsindən sonrakı iyirmi beş illik
müddət ərzində milli inkişaf və təhlükəsizlik siyasətinin əsasları, məqsəd və vəzifələri,
başlıca istiqamətləri və mexanizmləri sistemli şəkildə tədqiq olunur, ictimai-siyasi,
sosial-iqtisadi, hərbi-sərhəd, nəqliyyat-tranzit, ərzaq, informasiya, ekologiya və s. sahə-
lərində həyata keçirilən təhlükəsizlik fəaliyyətinin geniş politoloji təhlili aparılır, ölkə-
nin milli, regional və beynəlxalq təhlükəsizlik sahəsində yürütdüyü siyasətin, təhlükə-
sizlik sahəsində həyata keçirilən tədbirlərin, daxili və xarici fəaliyyətin elmi-nəzəri as-
pektləri araşdırılır, milli təhlükəsizlik strategiyasının formalaşması, həyata keçirilməsi,
praktiki nəticələri və səmərəlilik dərəcəsi geosiyasi cəhətdən qiymətləndirilir.
Monoqrafiyada ayrıca olaraq Azərbaycan Respublikasının geosiyasi kodunun,
təhlükəsizlik sahəsində milli və xarici siyasət konsepsiyasının hazırlanması, milli maraq
çərçivəsinin müəyyənləşməsi və təmin edilməsi kimi çoxsaylı hərbi-geostrateji
və geo-
siyasi məsələlər təhlil olunur, dövlətin gələcək inkişaf perspektivləri, təhlükəsizlik sa-
həsində dünyanın və regionun geosiyasi güc mərkəzləri ilə münasibətləri,
Xəzərin ener-
ji resurslarının istismarı və dünya bazarlarına çıxarılması, Şərq-Qərb, Simal-Cənub
nəqliyyat-kommunikasiya dəhlizləri və s. transmilli layihələrin təhlükəsizliyinin təmin
edilməsinin vacib aspektləri araşdırılır.
Monoqrafiyanın faktiki materialları, müddəaları və nəticələri həm elmi-nəzəri,
həm də praktiki əhəmiyyət daşıyır. Ondan gələcək tədqiqat işlərində,
mövzu üzrə
dərslik, dərs vəsaiti və ümumiləşdirilmiş əsərlərin yazılmasında, universitetlərdə və xü-
susi ali məktəblərdə təhlükəsizlik kursu üzrə mühazirələrin tərtib edilməsi və seminar
məşğələlərində, Azərbaycan Respublikası XİN, DTX, MN və digər nazirlik, xüsusilə
xarici siyasət məsələləri ilə məşğul olan qurumların
praktiki fəaliyyətində, kütləvi
informasiya vasitələrində, təbliğat işlərində və s. sahələrdə istifadə etmək olar.
ISBN 978 9952 504 25 5
© Həsənov Ə.M., 2016
© “Zərdabi LTD” MMC, 2016
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MİLLİ İNKİŞAF VƏ
TƏHLÜKƏSİZLİK SİYASƏTİNIN ƏSASLARI
3
MÜNDƏRİCAT
Giriş ...................................................................................................... 7
I FƏSİL
Azərbaycan Respublikasının müasir milli inkişaf siyasəti:
xarakteristikası, əsas vəzifələri və tələbləri ...................................... 45
§ 1.1. Milli inkişaf siyasətinin formalaşması, əsas mərhələləri
və xarakterik xüsusiyyətləri .............................................. 47
§ 1.2. Milli inkişaf
siyasətinin əsas prinsipləri, vəzifələri
və tələbləri.......................................................................... 66
lI FƏSİL
Azərbaycanın milli təhlükəsizlik siyasəti: milli maraqlarının əsas
parametrləri, geosiyasi kodu və təhlükəsizlik perspektivləri ......... 79
§ 2.
1. Milli təhlükəsizlik siyasəti: formalaşması, əsas ölçüləri
və mexanizmləri................................................................. 79
§ 2.2.
Təhlükəsizlik mühitinin formalaşması və
beynəlxalq imicin qazanılması........................................... 86
§ 2.
3. Milli maraqlar və onun çərçivəsi:
milli təhlükəsizliyə təhdidlər.............................................. 89
§ 2.4. Milli təhlükəsizliyin təmin olunmasının əsas vasitələri
və ehtiyatları....................................................................... 96
III FƏSİL
Azərbaycanın milli təhlükəsizlik siyasətinin əsas istiqamətləri ... 103
§ 3.1. Hərbi təhlükəsizlik siyasəti .............................................. 103
§ 3.2. Sərhəd təhlükəsizliyi siyasəti ........................................... 115
§ 3.3. Milli
enerji təminatı və təhlükəsizliyi siyasəti ................. 133
§ 3.4. Geoiqtisadi müstəqillik və təbii ehtiyatların təhlükəsiz
istifadəsi siyasəti ............................................................. 149
§ 3.5. İctimai-siyasi, sosial, etnik və milli insan
ehtiyatlarının
təhkükəsiz istifadəsi və idarə olunması siyasəti ............... 158
§ 3.6. Ərzaq təminatı və təhlükəsizliyi siyasəti ......................... 170
§ 3.7. İnformasiya təhlükəsizliyi siyasəti .................................. 180
§ 3.8.
Ekoloji təhlükəsizlik siyasəti ........................................... 211