37
Dizaynerlərin işləyib hazırladıqları dəbli meyillər bu gün insana imkan verir ki,
kostyum vasitəsilə öz fərdiliyini ifadə etsin, ona daha çox yaraşanı seçsin, bununla
da zahiri ləyaqətini nəzərə çarpdırsın və xarakterinin təkrarsız xüsusiyyətlərini açıb
göstərsin.
38
FƏ
S L III. DMAN ÜSLUBLU GEY MLƏ
RDƏ
D ZAYNELEMENTLƏ
R N N ANAL Z
3.1. dman üslubunun xüsusiyyə
tlə
ri
XX əsrin əvvəllərində Avropa dəbi kəskin şəkildə xarici təsirlərə məruz
qalır. Belə ki, o dövrdə idmanın hərtərəfli tanınması, şərq üslubunun təbliği, daha
sonra Rusiyanın milli üslubu və əlbəttə ki, birinci dünya müharibəsi insanların
dəbə olan münasibətini, ümumilikdə bütün dəb sənayesini tamamilə dəyişir.
dmana olan həvəs idman geyimlərinin yaranmasına səbəb olur və illər keçdikdə
bu üslub təkmilləşir. dman geyimləri artıq məşq zallarından kənara çıxaraq
müəllimlərin, həkimlərin, jurnalistlərin, artistlərin, biznesmenlərin, işgüzar
adamların və tələbələrin həyatının ayrılmaz hissəsinə çevrilir. Bu gün əminliklə
demək olar ki, tennis oyunları ətəklərin qısalmasına, şortların və qırçınların dəbə
minməsinə gətirib çıxarır. Bu da idman üslubunun rahatlığı ilə əlaqədardır. Atçılıq
idman növü isə bizə bu gün daha mükəmməl formada təqdim olunmuş pencəkləri,
konki sürmək və xizəkçilik dəb dünyasına norveç papağı və norveç poluverini
gətirib.
Londonda başlayan gənclərin dəbi şüarı dünyaya ayaq səslərini eşitdirməyə
başlayırlar və bu dəb tezliklə bütün dünyaya yayılır. 50-ci illərdə ortaya çıxan sənət
cərəyanı Pop Art (Mücərrəd ekspressionizm) xüsusilə ngiltərə və ABŞ da böyük
ajataja səbəb oldu.
1905-ci ildə Parisdə fofizm stilində (Matissa və Derena və başqaları) parlaq,
rəngarəng əsərlər sərgidə nümayiş etdirilir. 1911-ci ildə Sergey Dyaqilev balet
qastrol çərçivəsində Londonda səhnəyə şərq üslubunda hazırlanan “Kleopatra” və
“Şəhrizad” baletlərini qoyur. Canlı boyalar və zəngin şərq dekorları 1910-cu illərin
yeni dəb trendinin başlanğıcı olur və podiuma parlaq rənglər gətirir.
1960-cı ilDəbi: Dəb küçələrin və gənclərin səsinə qulaq verməyə başladı.
Bahalı geyimlərin əksinə, iqtisadi olaraq asan əldə edilə bilən geyimlər ortaya
çıxdı. Hazır geyim dediyimiz bu anlayış Haute Couture taxtından saldı və bu
39
zamandəb faktı bu dövrdə sarsıntıya uğrayır və "hippie lookakımıyla" birlikdə
böyük çiçəkli naxışlar,kolyeler və cinslər hakimiyyəti başlayır.
Müasir dövrdə əksər xanımların qarderobunda şalvara rast gəlmək
mümkündür. Yəqin ki, bunun da əsas səbəbi şalvarın daha praktik olması,
xanımların əksəriyyətinin bu geyimdə özlərini rahat hiss etməsidir. Bəs görəsən bir
zamanlar yalnız kişilərin geyindiyi şalvar qadınların qarderobuna necə daxil olub?
Mövzu ilə bağlı bir sıra mənbələrə müraciət edəndə bəlli oldu ki, tarixdə ilk dəfə
ş
alvarı şərq qadınları geyiniblər. Hətta belə deyirlər ki, 3 min il bundan əvvəl
ş
alvarı Assur padşahının həyat yoldaşı Semiramida dəbə salıb. Şalvarların qadın
qarderobuna tam şəkildə keçməsi isə XX əsrdə baş verib. Qadın şalvarları hələ
qədim türk qadınlarının əsas geyimlərini təşkil edib. Bu da onların köçəri həyat
tərzi keçirmələri ilə bağlı olub. Dünya tarixinə türk qadınları döyüşkən, cəsarətli
qadınlar kimi daxil olub. Onlar daima at belində olduqlarına görə şalvar türk
qadınlarının ən vacib geyimi sayılıb. Ancaq slam dinində qadının şalvar
geyinməsinin günah olub- olmaması bir qədər ziddiyyətlidir. Bəzi din xadimləri
ümumiyyətlə qadının şalvar geyinməsinin böyük günah olduğunu deyirlər:
“Qadının kişi, kişinin qadın libasında dolaşması ən böyük günahdır”. Digərləri isə
ş
alvarın bədəni daha yaxşı örtdüyü üçün qadınların şalvar geyinməsinin fəzilət
olduğunu düşünürlər. Ancaq türk qadınları hələ islamdan çox- çox əvvəllər şalvar
geyinməyə başlayıblar. Ərəb ölkələrində isə hər bir şahzadənin qarderobunda
mütləq bir-iki dəst ipək şalvar olub.Nədənsə indiki dövrdə şalvar geyinən
müsəlman qadınlarına qarşı olan mənfi fikirlər hələ də mövcuddur. Şalvarın
Avropaya aid bir geyim tərzi olduğunu, müsəlman qadının şalvar geyinməsinin
məqsədəuyğun olmadığını düşünənlərə maraqlı bir faktı xatırlatmaq istəyirəm.
Avropada orta əsr xanımı şalvar geyinsəydi, onu tonqalda yandırardılar. Ona görə
də qadınlar uzun donlarda gəzirdilər. Hətta qısa donlar altından belə şalvar
geyinmək onların ağır cəzalandırılması ilə nəticələnə bilərdi. Onlar yalnız ballarda
bu cür geyinə bilərdilər. lk dəfə şalvar geyinməyə cəsarət edən avropalı qadın
Janna Dark olmuşdu. Bu hərəkətinə görə kilsə onu cəzalandırmışdı. 1809- cu ilə
qədər Fransada Napoleon “Qadınların şalvar geyinməsinə qarşı” qanun qoymuşdu.