Microsoft Word kitab-yeniforma-17. 12. 2009+UzQabi doc
Yüklə 3,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
39 maşının satılmasının öz-özlüyündə “obyektiv faktiki hal” kimi qiymətləndirilib-qiymətləndirilməyəcəyi isə mübahisəli məsələdir. Beləliklə, 194-cü maddə ilə əlaqədar bu kimi mübahisəli məsələlərin praktikada ortaya çıxmasını qabaqcadan proqnozlaşdırmaq çətin deyildir. 89 Lakin predikativ cinayətlər siyahısı (Siyahı I) tək 194-cü maddə ilə deyil, CM-də nəzərdə tutulmuş bütün cinayətlərin keyfiyyəti və sayı ilə də məhdudlaşır. Belə ki, FATF və Varşava Konvensiyası ilə 90 minimum olaraq müəyyən edilən və predikativ cinayətlər siyahısına daxil edilən “insayder treydinq ” və “bazarla manipulyasiya” əməllərinin qanunvericiliyimizdə cinayət kimi qəbul edilib-edilməməsi mübahisəlidir. Həmin hüquqpozmaların tərkibi PY və TM ilə əlaqədar beynəlxalq sənədlərlə müəyyən edilmədiyindən, deyə bilərik ki, onlar qanunvericiliyimizdə kommersiya və ya bank sirri olan məlumatları qanunsuz yolla əldə etmə, vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə, vəzifə səlahiyyətlərini aşma və vəzifəli şəxsin səlahiyyətlərini mənimsəmə 91 cinayətləri ilə əhatə olunur. Oxşar mülahizələri CM-də nəzərdə tutulmuş bütün digər cinayətlərə münasibətdə irəli sürə bilərik. 92 Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, beynəlxalq standartların elə bir qəti tələbi hələ yoxdur ki, predikativ cinayətlər siyahısı bütün cinayətləri əhatə etsin, əksinə, müəyyən cinayət kateqoriyalarının predikativ olaraq sayılması kifayətdir. Dünya təcrübəsi göstərir ki, predikativ cinayətlərin siyahısı ölkədən-ölkəyə fərqli olsa da, onun həcmi getdikcə genişlənir, lakin ölkələrin ə ksəriyyətində ən azı FATF Tövsiyələri ilə nəzərdə tutulmuş minimum cinayət kateqoriyaları predikativ olaraq qəbul edilir. Misal üçün, Rusiyada vergi və gömrük ödənişlərini ödəməkdən yayınma və xarici valyuta vəsaitlərini xaricdən qaytarmama cinayətləri predikativ sayılmır. Bu da onunla əsaslandırılır ki, 93 bu cür cinayətlər nəticəsində faktiki olaraq gəlir 89 Söylənilənlər nəzərə alınaraq CM-in 194-cü maddəsinin CM-dən tam çıxarılmasının məqsədəuyğun olduğuna inanırıq. 90 Varşava Konvensiyası, m.9.4, Annex; Varşava Konvensiyasının Şərhi, par.99. 91 CM, m.202, 308-310. 92 Eyni zamanda nəzərdə tutulmalıdır ki, nzibati Xətalar Məcəlləsinin 212-ci maddəsində “insayder treydinq” ilə əlaqədar xətanın tərkibi ümumi xətlərlə artıq göstərilmişdir. 93 Hər nə qədər ölkələr tərəfindən vergi ödəməkdən yayınma kimi cinayətlərin predikativ cinayətlərə aid edilməməsinin müxtəlif bəhanələrlə əsaslandırılmasına cəhd göstərilsə də, belə qənaətə gələ bilərik ki, bu cür yanaşmanı şərtləndirən, o cümlədən fərdi maraqlar və siyasi cəhətlər də ola bilər 40 ə ldə edilmir, sadəcə, əvvəllər də mövcud olan təqsirkarın pul vəsaitləri və ya ə mlakı qorunub saxlanılır. 94 Lakin nəzərə alınmalıdır ki, beynəlxalq standartlara görə, “gəlir cinayətin törədilməsi nəticəsində əldə edilən hər hansı iqtisadi mənfəət deməkdir. Bu mənfəət hər bir növ əmlakdan, maddi və ya qeyri-maddi, daşınar və ya daşınmaz əmlakdan, habelə bu cür əmlaka hüquq verən hüquqi aktdan və ya sənəddən ibarət ola bilər ”. 95 Beləliklə, gəlirin əldə edilməsi dedikdə, təkcə fiziki olaraq bu cür gəlirin öz mövcud mülkiyyətinə əlavə edilməsi deyil, həm də əvvəllər mövcud olan əmlakın azalmaması nəticəsində yaranmış iqtisadi mənfəətin (üstünlüyün) əldə edilməsi kimi də başa düşülməlidir. Bundan başqa, beynəlxalq standartlarla dövlətlər təşviq olunur ki, PY-yə görə cinayət məsuliyyəti say baxımından mümkün qədər çox predikativ cinayətlərə tətbiq edilsin. 96 Həqiqətən də nəzərə alınsa ki, vergi ödəməkdən yayınma cinayəti iqtisadi cinayətkarlıqda ə həmiyyətli paya malikdir, ona qarşı mübarizənin məhdudlaşdırılması eyni zamanda ümumiyyətlə PY-yə qarşı mübarizəni də məhdudlaşdıra bilər. 97 Digər əhəmiyyətli və maraqlı məsələlərdən biri də odur ki, PY ilə ə laqədar istintaqın başlanması üçün predikativ cinayətlə əlaqədar məhkəmə hökmünün olması tələb edilmir. Misal üçün, hansısa dövlət məmuru öz gəlirinə qeyri-mütənasib əməliyyatlar həyata keçirdiyinə görə onun gəlir mənbəyinin böyük qisminin rüşvətxorluq və ya vəzifədən sui-istifadə nəticəsində əldə olunduğuna dair yaranmış şübhə belə istintaqın başlanmasına və hətta müvafiq məhkəmə hökmünün çıxarılmasına səbəb ola bilər (bu cür şübhələr başqa məhkəmə hökmü ilə təsdiqlənməsə də). 98 Hətta predikativ cinayətin konkret olaraq hansı əməldən ibarət olması və PY-nin nəyin əsasında həyata keçirilməsi müəyyən olunmasa belə, müvafiq məhkəmə hökmünün çıxarılması mümkündür. 99 Əsas odur ki, pulları 94 Bu məntiqi davam etdirsək, kredit borclarını ödəməkdən qəsdən yayınma, müflisləşmə zamanı qanunsuz hərəkətlər, qəsdən müflisləşmə və bu qəbildən digər cinayətləri də predikativ cinayətlər siyahısından çıxarmaq lazım olacaqdı. Halbuki Rusiya qanunvericiliyində bu cinayətlər predikativ sayılır. 95 Strasburq Konvensiyası, m.1.a, b; Varşava Konvensiyası, m.1.a, b. 96 Palermo Konvensiyası, m.6; FATF-ın 13-cü Tövsiyəsinin Şərh Qeydi. 97 “Nəzərə alınmalıdır ki, maliyyə təsisatları tərəfindən şübhəli əməliyyat haqqında məlumatın açıqlanmasının qarşısını almaq məqsədilə pulların yuyulmasını həyata keçirən şəxslər əqdlərinin vergi məsələləri ilə bağlı olmasını da bildirə bilər” (FATF- ın 13-cü Tövsiyəsinin Şərh Qeydi ). 98 Bax: Varşava Konvensiyası, m.9.5. 99 Varşava Konvensiyası, m.9.6. Yüklə 3,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|