19
apaşığıdakı Cədvəl(1.2.1) üzrə parametrlərini ayırırlar.
11
Düşünürəm ki, həyatda
bizdən hər biri bütün bu stillərin təzahürləriylə rastlaşmalı olurdu.
Cə
dvə
l(1.2.1)
Formal tərəf
Mə
zmunlu tə
rə
f
ş
güzar qısa sərəncamlar
Qrupda işləri qabaqcadan
planlaşdırılır (bütöv həcmində)
Güzəştsiz (yumşaqlıqsız) qadağalar,
təhlükəylə (təhdidlə)
Yaxın hədəf birbaşa rəhbər tərəfindən
təyin edilir, uzaq hədəflər naməlumdur
Dəqiq dil, qaraqabaq ton
rəhbərin səsi həlledici
Tərif və məzəmmət subyektivdir
Emosiyalar nəzərə alınmır
Rəhbərin mövqeyi - qrupdan kənardır
Formal tərəf
Mə
zmunlu tə
rə
f
Təkliflər formasında təlimatlar.
Tədbirlər təkbaşına deyil, qrup ilə
planlaşdırılır.
Quru nitq (danışıq) tonu olmayan
yoldaşlıq tonu.
Təkliflərin reallaşdırması üçün hamı
cavabdehdir.
Tərif və məzəmmət ilə məsləhətlər
ş
in bütün bölmələri yalnız deyil birlikdə
müzakirə edirlər.
Müzakirələrlə sərəncamlar və qadağalar.
Rəhbərin mövqeyi – qrupun daxili ilə
zidd deyil.
Formal tə
rə
f
Mə
zmunlu tə
rə
f
Şə
rti olaraq danışıq tonu
Qrupda işlər öz-özünə gedir.
Tərif və məzəmmətin olmaması
Rəhbər göstərişlər vermir.
Heç bir əməkdaşlıq yoxdur
Bölmələrin işi ayrı-ayrı maraqları
olansəxslərdən yaranır və ya
yarımqrupun liderləri adından
qaynaqlanır.
Rəhbərin mövqeyi – gizlicə qrupdan
kənar.
11
Кричевский
Р.Л. Если вы - руководитель. - М., 1993 səh 51.
Tək başlı nüfuzlu tip
Demokratik nüfuzlu tip
Demokratik nüfuzlu tip
20
Nə üçün rəhbərlər, tabeçilər, kontragentlər və bütövlükdə cəmiyyət
iyerarxik strukturların həyata keçirilməsində maraqlı ola bilər? Müvəqqəti
idarəetmədə iyerarxik strukturunun mövcud olma üstünlüklərindən təcrid olaq
və fərdlərin nə üçün firmalarda birləşməsinə nəzər yetirək.
qtisadi təşkilatın formasının seçilməsi istehsal və tranksaksiya
xərclərinin məcmusunun minimumlaşdırılmasına cəhdlə şərtlənmişdir
12
.
Transaksiya xərclərinə qənaət ondan əmələ gəlir ki, iyerarxiyanın
formalaşması zamanı mərkəzi agentin rolu ayrılır.
Mərkəzi agentin rolu beş başlıca səlahiyyətin birləşdirilməsini nəzərdə tutur:
qalıq gəlirinə hüquqlar bütün icarəyə götürülmüş resurslar ödəndikdən
sonra yerdə qalan gəlirə hüquqlar; faktiki olaraq bütün faydaları əldə
etmək və qərarların qəbul edilməsinin bütün xərclərini çəkmək hüququ;
resursların istifadə olunması istiqamətlərini müəyyən etmək və iyerarxiya
üzvlərinin işinə nəzarət etmək hüquqları;
resursların bütün yerdə qalan mülkiyyətlərilə müqavilə bağlamaq
hüquqları;
üzüvlüyü dəyişdirmək hüquqları;
bütün səlahiyyətləri dərhal və ayrılıqda hər birini vermək hüquqları.
Nisbətən kiçik iyerarxik strukturlarda bu funksiyanı rəhbər yerinə yetirir.
yerarxiyanın artması ilə hansısa səlahiyyətlər daha aşağı səviyyələrə verilə
bilər, amma münaqişənin meydana çıxması halında son qərar mərkəzi agent
tərəfindən qəbul edilir. Əgər iyerarxiyada rəhbər mərkəzi agentdirsə, onda o,
qaydada görə, resursların mülkiyyətçilərilə və məhsulun istehlakçıları ilə
uzunmüddətli kontraktlar bağlayır. Beşinci səlahiyyəti tam ölçüdə yalnız
iyerarxiyanın başçısı reallaşdıra bilər.
ş
güzar təşkilatda rəhbərin səxsi iradəsinin təzahür formalarından biri də
“Cazibə ilə çəkmək”dir ki, bu da qeyri-adi şəxsiyyət keyfiyyət, onun sayəsində
ə
lçatmaz və ya digər insanlara xüsusi qüvvələri spesifik fövqəlbəşəri verilən
12
nstitusional qtisadiyyat, Moskva nfra-2011(tərcümə) səh 180.
21
istedad kimi qiymətləndirilir. Əvvəla gələcəyi görənlər sehrli qüvvə təzakür
edirdisə hal hazırda bu keyfiyyət həm də müdrik adamlara məxsus hesab edilir.
V.Stoun amerika sosioloqu qeyd etdi ki, kiçik qrupda liderliklə
müqayisədə yüksək səviyyənin siyasi liderliyi bir sıra fərqlərə malikdir. O,
liderliyin iki sərbəst tipi ayırırdı
13
.
1.
Liderlik azsaylı qruplarda “üz-üzə” həyata keçirilir ki, burada bütün
proses iştirakçıları öz aralarında qarşılıqlı fəaliyyət göstərmək imkanına
malikdir.
2.
“Uzaqlaşdırılmış” liderlik - bu rəhbərlərin liderliyidir, hansılar ki,
çoxsaylı kütlələri öz ardıyca aparır.
ş
güzar təşkilatda lider rəhbərlik etdiyi qrup fəaliyyətinin təşkilində
idarəetmə prosesinə aiddir:
Lider
ə
sasən
qrupda
şə
xsiyyətlərarası
münasibətlərin
tənzimlənməsini həyata keçirir;
Liderlik mikromühit şəraitində təsdiq etmək olar. Rəhbərlik - bu
makromühitin elementidir, yəni bu ictimai münasibətlər sistemi ilə
bağlıdır.
Liderlik təbii surətdə yaranır,
ancaq hər halda, müxtəlif
elementlərinin nəzarəti altında həyata keçirilən məqsədyönlü sosial
qurumlar müəyyən şərtlər daxilində onunla əməkdaşlıq edirlər.
13
Имидж
лидера: психологическое пособие для политиков. - М., 1994