Microsoft Word ittht docx
Yüklə 0,64 Mb. Pdf görüntüsü
|
67
şgüzar təşkilatlarda daxili münaqişələrin əlamətləri və onların aradan qaldırılması yolları
Münaqişə latın sözü olan “konfliktus” sözündən yaradılıb və mənası ziddiyət,toqquşma deməkdir. şgüzar təşkilati münaqişə dedikdə adətən təşkilat çərçivəsində baş verən və onun hər hansıbir spesifik xüsusiyyətləri, struktur özəllikləri, digər təşkilatlarla qarşılıqlı əlaqələri ilə əlaqədar mövqelərin toqquşması nəzərdə tutulur. Münaqişəsiz həyat hər insana, hər kollektivə qismət olmur. Dəyərlər, iqtisadi maraqlar arasındakı ziddiyətli təzadlar, bəzi firma və şirkətlərdəki məhdud resurslar, məhdud imkanlar vaxtaşırı münaqişələrin yaranmasına gətirib çıxarır
31 . Əslində təşkilati münaqişəni təşkilat daxilində baş verən münaqişə kimi qeyd etmək daha məqsədəuyğun olardı: ♦
Şə xsi münasibətlərin təşkilati münasibətlərə köçürülməsi mümkündür: insanlar özləri ilə işə ailə münaqişələrini gətirə və ya şəxsi fıikrinə görə münaqişəyə girə bilər; ♦
həmin təşkilatda aradan qaldırmaq cəhdləri həyata keçirilir. Halbuki onun yaranmasına olan əsaslar təşkilatın hüdudları kənarında, ümumi, hətta sistemli ola bilər. Belə olduğu halda hər bir münaqişənin ləğv edilməsi gözlənilən nəticəni verməyəcəkdir. Münaqişənin həqiqətən də bitməsi onun həll edilməsi hesab edilə bilər. Bu isə rəqiblər tərəfindən mübahisənin mənbəyinin və mahiyyətinin analiz edilməsi prosesində əldə edilə bilər. Tərəflərin sabit tarazlığı münaqişəyə səbəb olmuş şəraitlərin nəticəsi kimi meydana gəlir, bu isə hər iki tərəfi razı salan yeni münasibətlər tarazlığı yaratmağa imkan verir. Beləliklə, münaqişələrin başa çatdırılması metodları kimi adətən aşağıdakılar qeyd edilir:
31
, Tofiq Quliyev, Bakı 2013, səh 773
68
• münaqişənin boğulması - qeyri-effektik metoddur, belə ki, o, yalnız müvəqqəti fasilə verə bilər, sonradan isə münaqişə daha da kəskinləşə bilər;
•
münaqişənin «ləğvi» - bu metod altında mahiyyətinə görə qeyri- mümkün olan ziddiyyəti kökündən məhv etmək deməkdir; •
münaqişənin həll edilməsi - sosial reallığı müvafiq olduğundan uğurlu nəticə verə biləcək yeganə metoddur. Münaqişənin həll edilməsi formaları aşağıdakılardan ibarət ola bilər: •
•
vasitəçilik - üçüncü tərəfə müraciət edilməsi; •
arbitraj - üçüncü tərəfə könüllü şəkildə müraciət edilməsi. Bu cür müraciət zamanı onun qərarının yerinə yetirilməsi mütləq hesab edilir. Bu situasiya hüquqi institiların bəzi, ayrıca olaraq beynəlxalq münaqişələr çərçivəsində vəziyyətini xarakterizə edir; •
mütləq arbitraj - bu halda iştirakçılar üçün yalnız üçüncü tərəfə müraciət etmək deyl, həm də onun qərarlarının qəbul edilməsi də mütləqdir. Bu, münaqişənin tənzimlənməsi və boğulması hüdududur. Bu, dövlət idarə formasının qorunması, beynəlxalq münasibətlərdə sülhün qorunması üçün zəruri ola bilər. Münaqişə nəzəriyyəsi üzrə ən yeni ədəbiyyatda münaqişəni həll etmə problemi əksər hallarda insanın əsas tələbatlarının ödənilməsi prizmasından nəzərdən keçirilir.Bu tip tələbatlar - məsələn, təhlükəsizliyə, eyniliyə, qəbul edilməyə, sosial mənsubiyyətə olan tələbatlar yalnız ayrı-ayrı insanlara deyl, həm də sosial qruplara, təşkilatlara, etnik törəmələrə, bütöv bir dövlətə də aiddir. Bu tip yanaşma tərzinin əsasını yalnız insanın mübahisə mövzusu olan və rəqiblər arasında yeni münasibətlər yaradan əsas tələbatlarını ödəyən cəhdlərin həqiqətən də münaqişənin başa çatdırılmasına, daha doğrusu, onun həllinə gətirib çıxara bilməsi haqqında tezis təşkil edir. 69
Münaqişələrin qarşısının alınması üzrə fəaliyyət müxtəlifdir və yaranan münaqişənin xarakterindən asılıdır. Münaqişələrin qarşısının alınmasının ən effektli forması onların səbəblərinin aradan qaldırılmasından ibarətdir. Bu fəaliyyət müxtəlif özünü səviyyələrdə göstərir. 1) Ümumsosial səviyyə. O, sosial həyatın işini pozan mühüm iqtisadi, sosial, siyasi faktorların üzə çıxarılması və aradan qaldırılmasından ibarətdir. Bu tip faktorlara misal olaraq iqtisadiyyatda baş verən natarazlığı, müxtəlif sosial qrupların həyat səviyyəsinin kəskin şəkildə fərqlənməsini, siyasi və sosial nizamsızlığı, qeyri təşkilati və az effektiv idarə sistemi və s. Onların qarşısının alınması cəmiyyətin bütün qruplarının maraqlarına müvafiq olaraq sosial, iqtisadi və mədəni siyasətin ardıcıl şəkildə keçirilməsindən, qayda-qanunun və qanuniliyin möhkəmlənməsindən, cəmiyyətin mədəni səviyyəsinin qaldırılmasından ibarətdir. Bütün cəmiyyətin maraqlarının həyata keçirilməsinə yönəldilmiş sosial proqramların ardıcıl surətdə realizasiyası bütün neqativ təzahürlərin universal şəkildə qarşısının alınmasıdır. Münaqişələrin qarşısının alınması sahəsində mühüm rolu şəxsin hüquq və azadlıqlarına olan hörmətin artırılması, etimadın möhkəmləndirilməsi, təcavüzlə mübarizə istiqamətində dəyərlərin dəyişikliklərə uğraması üzrə cəhdlər tutur. 2) Psixoloji səviyyə. Fərdi, psixoloji planda münaqişələrin səbəblərinin aradan qaldırılması münaqişə aparan tərəflərin ilkin aqressiv niyyətlərini bloklaya bilən kontrmotivlərin təsiri və irəli sürülməsindən ibarətdir. Münaqişələrin qarşısının alınmasının növbəti və kifayət qədər efektli forması əməkdaşlığın qorunmasıdır. Ə ksər hallarda qarşıdurmadan öncə tərəflər neytral münasibətlərə malik olur və hətta ola bilsin ki, əməkdaşlıq da edirlər. Bu səbəbədən də artıq mövcud olan hətta minimal olsa belə əməkdaşlığı pozmamaq və artıq yaranmış münasibətlərin konstruktivliyini qorumaq və artırmaq böyük əhəmiyyət kəsb edir.
Yüklə 0,64 Mb. Dostları ilə paylaş:
|