31
Fəsil 2. şgüzar təşkilatlarda tək hakimiyyətli idarəetmə strukturu
2.1.
darəetmənin təşkilati strukturlarının qurulması
prinsiplə
ri və
metodları
Təşkilati struktur— əmək bölgüsünün işçi tapşırıqlarına bölmək onların
həlli üçün tətbiq edilən koordinasiya sistemidir
15
. Hər bir struktur özünəməxsus
təşkilata müvafiqdir və burada müsbət və mənfi cəhətlər mümkün və yetərli ola
bilər. Kiçik müəssisələrə xətti quruluş istisna olmaqla, bütün digər təşkilatlarda
bu strukturların heç biri xalis şəkildə idarəetmə mexanizminə çevrilmir.
Bununla belə, əksər müəssisələr qarışıq idarəetməni həyata keçirirlər.
şgüzar təşkilatda iş strukturunun planlaşdırılması və nəzarəti işə qəbul
olunma anından işdən çıxana qədər işçinin vəzifə sistemi və ya iş yeri üzrə
ş
aquli və üfüqi irəliləməsinin planlaşdırılmasını nəzərdə tutur. şçi yalnız
qısamüddətli və uzun-müddətli dövr üçün öz perspektivlərini bilməli deyil, hətta
işdə irəliləmək üçün hansı göstəriciləri əldə etmək lazım olduğunu bilməlidir
16
.
Düzgünlük dürüstlükdən və qanundan daha da irəli gedir və etik və
mənəvi məsələləri də özündə birləşdirir. Bu bütün sövdələşmələr və
münasibətlərdə düz və dürüst olmaq mənasına gəlir. Düzgünlük işgüzar rəftarın
yüksək standartları üçün reputasiyanı saxlamaqla əlaqəlidir. Düzgünlük
cəmiyyətin, müəssisənin və şəxslərin dəyərləri kontekstində mühakimə oluna
bilər. Bu tək hakimiyyətli idarəetmənin əsas prinsipidir. Bu səbəndən,
direktorlar və menecment həmişə düzgün hərəkət etməlidir.
Təşkilati-strukturun idarə edilməsinin inkişafı altsistenıi idarəetmə
prosesində ortaya çıxan təşkilati-struktur mürəkkəbliklərinin təhlili, yeni
təşkilati strukturun planlaşdırılması, ştat cədvəlinin işlənib-hazırlanması,
idarəetmənin yeni strukturunun formalaşdırılması, rəhbərlik metodları və
üslublarına dair tövsiyələrin işlənib hazırlanması və reallaşdırılması kimi
15
http://az.wikipedia.org/wiki/T%C9%99%C5%9Fkilati_struktur
16
Травин
В.В. , Дятлов В.А. «Менеджмент персонала предприятия» Москва, “Дело”, 1998, səh 272.
32
funksiyaları yerinə yetirir.Təşkilatı idarəetmənin strukturunu aşağıdakı sxem (2)
şə
klində göstərmək olar.
sxem 2
ТЯШКИЛАТЫН
ДИРЕКТОРУ
Щейятин
идаряедилмяси цзря директор мцавини –кадр цзря
директор
Щейятин
стратеэийасы
шюбяси
Щейятин
маркетинги
вя
инкишафы
цзря
директор
Щейятин
тящлили
шюбяси
Щейятин
инкишафы
шюбяси
Китабхана
Щейятин
маркентинг
шюбяси
Музей
Щейятин
муздла
тутулмасы
вя
учоту
Щейятин
моти-
в
асийасы
цзря
директор
мца-
вини
Истещсалын
вя
идаряетмянин
тяшкили
шюбяси
Ямяйин
тяшкили
вя ямяк
щаггы
шюбяси
Мяняви
стимуллашдырма
шюбяси
Сосиал
мцдафия
шюбяси
Сосиал
мцдафия
сехи
Ямяк
коллективи
вя
иш цзря
директор
Мятбуат
-
катиби
Сосиоложи
тядгигатлар
шюбяси
Щямкарлар
итти-фагы
вя
иътимаи
тяшкилатларла
иш
цзря шюбя
Пресс
-мяркяз
Гязетин
редаксийасы
Инзибати
тясяррцфат
шюбяси
Щейятин
АИС
Тящлцкясизлик
хидмяти
Щцгуг
шюбяси
33
Geniş mənada işgüzar təşkilatın sahibinin vəzifəsi təşkilata təsir göstərən
daxili və xarici amilləri nəzərə alaraq təşkilatın məqsəd və vəzifələrinin
strukturunu seçmək ibarətdir.
Ə
n yaxşı struktur - xarici mühitlə qarşılıqlı
effektiv təsir etməyi bacarır, məhsuldardır və əməkdaşların səylərini yönəltmək
və müştərilərin ehtiyaclarını təmin etmək və təşkilatın hədəflərinə çatmaq
gücünə malikdir.
Təşkilat struktur - xüsusi olaraq hazırlanmış bütöv sistemdir ki, onun
çərçivələrində işləyən insanlar qoyulmuş hədəfə nail olmağa effektiv nail
olsunlar.
Təşkilat strukturu təşkilatın əməkdaşları tərəfindən yerinə yetirilən
funksiyalar arasında münasibəti müəyyən edir.
O, ixtisaslaşdırılmış bölmələrin
yaradılması kimi, iyerarxiya vəzifələrin əmək bölgüsü, daxili təşkilati
prosedurları formalarında özünü göstərir və səmərəli təşkilin zəruri element
sayılır, çünki daxili sabitlik və resursların istifadəsində müəyyən nəticəyə nail
olmağa imkan verir.
darəetmənin təşkilati strukturu - səlahiyyətlərin hədəfləri ilə, funksiyalar,
idarəetmə prosesi, menecerlərin işi və onların arasında bölgüsü ilə sıx bağlı
idarəetmənin əsas anlayışlarından biridir.
Bu struktur çərçivəsində
bütün
səviyyələrin, kateqoriyaların və peşəkar ixtisaslaşmanın menecerləri iştirak
edirlər.
Menecmentin müasir nəzəriyyələri iki tip təşkilati idarəetmə strukturlarını
ayırırlar:
mexaniki model və orqanik model
17
.
Onlar prinsipial olaraq müxtəlif
ə
saslarda yaradılmışdır və onların rasional istifadəsi sferalarını və sonrakı
inkişafın perspektivlərini aşkar etməyə icazə verən spesifik xüsusiyyətlər
malikdir. Bu xüsusiyyətlər aşağıdakı cədvəldə (2.1.1) öz əksini tapmışdır.
17
http://allright.by/portfolio/mexanisticheskaya-i-organicheskaya-modeli-struktur-upravleniya/