Microsoft Word icf metin doc

 
140 
Kapasitede  sınırlılığa  yol  açıp  –duruma  bağlı  olarak–  performans  problemlerine  yol 
açan ya da açmayan işlev veya yapı bozukluğu 
Entelektüel gelişimdeki önemli farklılık bir zihinsel işlev bozukluğudur.  Bu, kişinin değişik kapasitelerinde 
bazı sınırlılıklara yol açabilir.  Ancak çevresel etmenler, farklı yaşam alanlarındaki performans düzeylerini 
etkileyebilir.    Örneğin,  böyle  bir  zihinsel  işlev  bozukluğu  olan  çocuk,  genel  olarak  beklentinin  yüksek 
olmadığı  ve  gerekli,  ancak  bir  dizi  basit  ve  tekrara  dayalı  görevlerin  verildiği  bir  çevrede  çok  da 
dezavantajlı  olmayabilir.    Böyle  bir  çevrede,  çocuk,  farklı  yaşam  durumlarında  iyi  performans 
gösterecektir. 
 
Okuldaki  başarı  beklentisi  yüksek  ve  yarışmacı  bir  çevrede  yetişen  aynı  çocuk,  ilk  çocukla 
kıyaslandığında, performans açısından pek çok yaşam durumunda daha fazla problemle karşılaşabilir. 
 
Bu  vaka  örneği  iki  konuya  ışık  tutar.    Birincisi,  kişinin  işlevselliğinin  kıyaslandığı  toplum  normu  veya 
standardı, gerçek mevcut çevreye uygun olmalıdır.   kincisi, çevresel etmenlerin varlığı ya da yokluğunun, 
işlevsellik üzerinde ya kolaylaştırıcı ya da engelleyici etkisi olabilir. 
 
Kapasite  sınırlılığına  yol  açmayıp,  hala  performans  problemlerine  neden  olan 
geçmişteki işlev veya yapı bozukluğu 
Akut  psikotik  atak  geçirip  iyileşen  ,  ancak  “akıl  hastası”  etiketini  taşıyan  bir  kişi,  çevresindeki  insanların 
olumsuz  tutumları  yüzünden,  iş  ya  da  kişilerarası  etkileşim  alanlarında  performans  problemleri 
yaşayabilir.  Bu nedenle kişinin iş ve toplum hayatına katılımı kısıtlanmıştır. 
 
Performansta  benzer  problemlere  yol  açan  farklı  işlev  veya  yapı  bozuklukları  ve 
kapasite sınırlılıkları 
Bir  kişi,  işlev  veya  yapı  bozukluğu  (kuadripleji)  düzeyinin,  işteki  gereken  performansı  (örneğin  elle 
bilgisayar  klavyesini  kullanma  gibi)  göstermesine  engel  olacağı  düşüncesiyle,  işe  alınmayabilir.    ş 
yerinde, kişinin performansını kolaylaştırmak için gerekli uyarlamalar yoktur (örneğin elle kullanılan klavye 
yerine ses tanıyan yazılımlar gibi). 
 
Bundan  daha  hafif  düzeyde  kuadriplejik  bir  başka  kişi  ise,  işin  gerektirdiği  görevleri  yerine  getirecek 
kapasiteye  sahiptir,  ancak  yine  de  yetiyitimi  olan  kişiler  için  ayrılmış  kadrolar  dolu  olduğu  için  işe 
alınamayabilir. 
şin  gerektirdiği  etkinlikleri  yerine  getirme  kapasitesine  sahip  bir  üçüncü  kişi,  tekerlekli  sandalye  ile 
azalabilen  bir  etkinlik  sınırlılığına  rağmen,  iş  yerinin  tekerlekli  sandalye  ile  erişimi  olmadığı  için  işe 
alınmayabilir. 
 
Son olarak, tekerlekli sandalye kullanan biri işe alınabilir, görevleri yerine getirme kapasitesine sahiptir ve 
iş  bağlamında  gerçekten  de  bu  görevleri  yerine  getirir.    Bütün  bunlara  rağmen,  iş  aralarında  dinlenme 
yerlerine  erişimi  mümkün  olmadığından  iş  arkadaşlarıyla  kişisel  etkileşim  alanında  performans 
problemleri  olabilir.    ş  yerindeki  sosyal  ilişkilerde  yaşadığı  bu  performans  problemi  işte  ilerleme 
fırsatlarını yakalamasını engelleyebilir. 
 
Her dört birey de, işlev veya yapı bozuklukları ya da sağlık koşulları ile etkileşen farklı çevresel etmenler 
nedeniyle  iş  alanında  performans  problemleri  yaşar.    Birinci  kişi  için  çevresel  engeller,  iş  yerinde 
kolaylaştırıcıların  olmaması  ve  de  muhtemelen  olumsuz  tutumlardır.    kinci  kişi,  yetiyitimi  olan  kişilerin 
istihdamı ile ilgili olumsuz tutumlarla karşı karşıyadır.  Üçüncü kişi inşa edilmiş bir çevreye erişim zorluğu 
ile karşılaşmıştır, ve son kişi genel olarak yetiyitimi ile ilgili olumsuz tutumlarla yüzyüzedir. 
 
Kapasite  sınırlılığı  olmaksızın,  performansta  belirgin  problemlere  yol  açan  şüpheli 
işlev veya yapı bozukluğu 
Kişi,  AIDS  olan  hastalarla  çalışmaktadır.    Sağlıklı  olduğu  halde,  belirli  aralıklarla HIV için test yaptırmak 
zorundadır.    Kapasite  sınırlılığı  yoktur.    Buna  rağmen,  sosyal  olarak  kendisini  tanıyan  insanlar  virus 
kapmış  olabileceğinden  şüphelenip  ondan  uzak  dururlar.    Bu  durum,  kişinin  sosyal  etkileşimler,  toplum 
hayatı,  sosyal  hayat  ve  yurttaşlık  alanlarındaki  performansında  önemli  problemlere  yol  açar.  
Çevresindeki insanların olumsuz tutumları yüzünden katılımı kısıtlanmıştır. 

---

 
141 
 
Performansta  problemlere  yol  açan  ICF’de  henüz  sınıflandırılmamış  işlev  veya  yapı 
bozuklukları 
Annesini  meme  kanserinden  kaybetmiş  bir  kişiyi  ele  alalım.    Kırkbeş  yaşındadır,  yakın  zamanda  gönüllü  olarak 
taramadan  geçmiştir  ve  onun  da  meme  kanseri  riski  yaratan  genetik  şifreyi  taşıdığı  öğrenilmiştir.    Vücut  işlevinde 
veya  yapısında  bir  problem  ya  da  kapasite  sınırlılığı  yoktur,  ama  meme  kanseri  için  artmış  risk  nedeniyle  sigorta 
şirketi tarafından sağlık sigortası kapsamına alınmamıştır.  Bu kişinin, sağlık sigortası şirketinin politikası nedeniyle, 
sağlığına dikkate etme alanındaki katılımı kısıtlanmıştır. 
Ek örnekler 
On  yaşında  bir  erkek  çocuk  “kekemelik”  tanısıyla  konuşma  terapistine  yönlendirilir.    Muayene  sırasında 
konuşmada  kesintiler,  kelime  ortalarında  ve  aralarında  hızlanmalar,  konuşma  hareketlerinin 
zamanlanmasında problemler ve yetersiz konuşma ritmi (işlev bozuklukları) olduğu bulunmuştur.  Okulda 
yüksek  sesle  okumada  ve  sohbette  problemler  vardır  (kapasite  sınırlılıkları).    Grup  tartışmalarında, 
istediği  halde  kendiliğinden  tartışmalara  katılmaz  (çok  sayıda  insanla  sohbet  alanında  performans 
problemi).  Toplumsal normlar ve konuşmayı sırayla başlatma uygulamalarından dolayı, bu çocuğun grup 
içindeyken sohbete katılımı sınırlıdır. 
 
Dört  ay  önce  dayak  yüzünden  yaralanan  40  yaşındaki  kadın  hasta,  boynundaki  ağrı,  şiddetli  baş ağrısı, 
baş  dönmesi,  kas  gücünde  azalma ve aksiyeteden yakınmaktadır (işlev bozuklukları).  Yürüme, yemek, 
temizlik  yapma,  bilgisayar  ve  araba  kullanma  yetileri  sınırlanmıştır  (kapasite  sınırlılıkları).    Doktoru  ile 
yapılan  görüşmelerde,  tam  zamanlı  ve  mesai  saatleri  sabit  olan  eski  işine  dönmeden  önce  problemleri 
azalıncaya kadar beklemeye karşılıklı olarak karar verilmiştir (istihdam alanında performans problemleri).  
Eğer  mevcut  iş  yerindeki  politikalar,  esnek  çalışma  saatlerine,  semptomları  arttığında  izinli  olmasına  ve 
evde çalışmasına olanak verirse, istihdam alanındaki katılımı artacaktır. 
 
 
Ek 5 
ICF ve yetiyitimi olan (özürlü) kişiler 
ICF‘nin  gözden  geçirilme  sürecinde,  başlangıçtan  bu  yana,  yetiyitimi  olan  kişiler  ve  bu  kişilerle  ilgili 
organizasyonların  katkılarından  yararlanılmaktadır.    Özellikle  Uluslararası  Yetiyitimi,  bu  süreçte,  zaman  ve 
enerji açısından önemli katkıda bulunmuştur, ICF bu katkıları yansıtır. 
WHO,  işlevsellik  ve  yetiyitimi  sınıflandırmasının  gözden  geçirilme  çalışmalarında,  yetiyitimi  olan  kişiler  ve  bu 
kişilere ait organizasyonların tam katılımının önemli olduğunun farkındadır.  Sınıflandırma olarak ICF, pek çok 
bilimsel, klinik, yönetim ve sosyal politika bağlamında, yetiyitiminin hem değerlendirilmesi hem de ölçümü için 
bir  temel  oluşturur.    Benzer  şekilde,  ICF‘nin  yetiyitimi  olan  kişilerin  çıkarlarına  zarar  verecek  biçimde  hatalı 
kullanılmaması da üzerinde durulan bir konudur (bkz Etik Kurallar Ek 6). 
Özellikle, sınıflandırmada kullanılan terimlerin, tüm çabalara rağmen, damgalayıcı ve etiketleyici olabilecekleri 
WHO  tarafından  bilinmektedir.    Bu  hassasiyet  gereği,  sürecin  en  başında,  kelimenin  ngilizce’deki  küçük 
düşürücü  iması  nedeniyle,  “engelli”  (handicap)  teriminin  tümden  çıkarılmasına,  “yetiyitimi”  teriminin  ise  bir 
bileşen adı olarak değil, geniş kapsamlı bir terim olarak tutulmasına karar verilmiştir. 
Ancak  ortada,  herhangi  bir  düzeyde  işlevsellik  sınırlılığı  veya  kısıtlılığı  olan  bireylerin  en  iyi  nasıl 
tanımlanacakları  gibi  önemli  bir  soru  vardır.    ICF,  “yetiyitimi”  terimini,  insanlarla  fiziksel  ve  sosyal  çevreleri 
arasındaki etkileşimden kaynaklanan çok boyutlu bir olguyu belirtmek için kullanır.  Çeşitli nedenlerden dolayı, 
bireylere gönderme yapılacağı zaman, bazıları “yetiyitimi olan insanlar” terimini bazıları ise “yetiyitimli” terimini 
kullanmayı tercih eder.  Bu farklılık ışığında, WHO’nun benimseyebileceği evrensel bir uygulama yoktur, ayrıca 
WHO’nun  bu  yaklaşımlardan  değişmez  bir  biçimde  sadece  birisini  benimsemesi  de  uygun  değildir.    Bunun 
yerine, WHO, insanların kendi seçtikleri biçimde adlandırılma haklarının olduğu prensibini onaylar. 
ICF’nin insanların sınıflandırması olamadığını vurgulamak önemlidir.  ICF, insanların, bireysel yaşam ortamları 
ve çevresel etkiler bağlamındaki sağlık özelliklerinin sınıflandırmasıdır.  Yetiyitimini üreten, sağlık özellikleri ve 
bağlamsal etmenler arasındaki bu ilişkidir.  Durum böyle olunca, insanlar işlev veya yapı bozuklukları, etkinlik 
sınırlılıkları,  veya  katılım  kısıtlılıklarına  indirgenmemeli  veya  sadece  bunlarla  tanımlanmamalıdır.    Örneğin, 

---