Çevirenler: Elif Kabakçı, Ahmet Göğüş
WHO Library Cataloguing-in-Publication Data
International Classification of Functioning, Disability and Health
şlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırması: ICF
1. nsan gelişimi-sınıflandırma, 2. Sağlık statüsü-sınıflandırma,
3. Sakatlık değerlendirmesi-sınıflandırma, 4. Sosyoekonomik
etkenler-sınıflandırma
I. Başlık: ICF
(ISBN 975-19-3672-1 )
(NLM sınıflandırma: W 15)
Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2001 yılında International
Classification of Functioning, Disability and Health başlığı ile
yayınlanmıştır.
© Dünya Sağlık Örgütü 2001
Dünya Sağlık Örgütü genel direktörlüğü Türkçe baskının yayın
haklarını Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Özürlüler daresi
Başkanlığı’na vermiştir.
şlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırması
Dünya Sağlık Örgütü 2004
Dünya Sağlık Örgütü yayınları Evrensel Telif Hakkı Antlaşması
Protokol 2 maddeleri uyarınca telif hakkına sahiptir.
Tüm hakları saklıdır.
Bu yayında kullanılan adlar ve materyal, Dünya Sağlık Örgütü
Yönetiminin herhangi bir ülke, bölge, şehir veya arazi ya da bunların
yetkililerinin yasal konumları ile ilgili veya bunların sınırlarının
kısıtlanmasıyla ilgili herhangi bir görüşü olduğu anlamını taşımaz.
Bazı şirket veya üreticilerin ürün adlarının geçmesi, Dünya Sağlık
Örgütü’nün benzerleri içerisinde adları sayılmayanlara kıyasla bu ürünleri
desteklediği veya önerdiği anlamına gelmez. Hata ve atlamalar hariç,
özel ürünler baş harfleri büyük harf olacak biçimde yazılarak ayırd edilmiştir.
Basım evi: Bilge Matbaacılık
çindekiler
A. Giriş
1
1. Ön bilgi
3
2. ICF’nin amaçları
4
3. ICF’nin özellikleri
4
4. ICF bileşenlerine genel bakış
6
5. şlevsellik ve yetiyitimi modeli
11
6. ICF’nin kullanımı
13
B. Bir-basamaklı sınıflandırma
17
C. ki-basamaklı sınıflandırma
19
D. Tanımları ile birlikte detaylı sınıflandırma
29
Vücut şlevleri
30
Vücut Yapıları
63
Etkinlikler ve Katılım
74
Çevresel Etmenler
102
E. Ekler
123
1. Sınıflandırma ve terminolojik konular
124
2. ICF için kodlama kılavuzu
128
3. Etkinlikler ve Katılım listesinin olası kullanımları
138
4. Vaka örnekleri
140
5. ICF ve yetiyitimi olan (özürlü) kişiler
142
6. ICF kullanımında etik kurallar
143
7. Gözden geçirme sürecinin özeti
144
8. ICF için gelecekteki yönergeler
146
9. deal ve kısa sağlık bilgi sistemleri için önerilen ICF veri
gereklilikleri
148
10. Teşekkür
148
1
ICF
Giriş
2
ICF
Giriş
Ç.N.: ngilizce’deki “impairment” kelimesi, ICFsistemi içinde, sağlık koşulları ile ilintili vücut işlevleri veya yapılarında
görülen problemleri belirtmek amacıyla kullanılmıştır. Bu nedenle, “impairment” “işlev veya yapı bozukluğu” olarak
çevrilmiştir. Metin içinde bazı yerlerde geçen “disorder” terimi ise, kavram karmaşasını önlemek için “bozukluk
(disorder)” olarak belirtilmiştir. Çevirmenler, “impairment” terimini, ICF’de tanımlanan özellikleriyle ifade edecek ve
farklı kullanıcılar tarafından kabul görecek Türkçe terim önerilerine açıktır.
3
1. Ön Bilgi
Bu ciltte, ICF
1
(International Classification of Functioning, Disability and Health) olarak bilinen şlevsellik,
Yetiyitimi ve Sağlığın Uluslararası Sınıflandırması yer almaktadır. ICF sınıflandırmasının genel amacı, sağlık
ve sağlıkla ilgili durumların tanımlanması için ortak, standart bir dil ve çerçeve oluşturmaktır. Sağlığın
bileşenleri ve iyilik halinin sağlıkla ilgili bazı bileşenlerini (eğitim ve iş gücü gibi) tanımlamaktadır. Bu nedenle,
ICF içinde kapsanan alanlar sağlık alanları ve sağlıkla ilgili alanlar olarak görülebilir. Bu alanlar, vücut, toplum
ve birey bakış açılarından, iki liste halinde tanımlanmıştır: (1) Vücut şlevleri ve Yapıları; ve (2) Etkinlikler ve
Katılım
2
Sınıflandırma olarak, ICF, bir insan için herhangi bir sağlık koşulunda, farklı alanları
3
sistematik
biçimde gruplandırır (örneğin, bir bozukluğu (disorder) ya da hastalığı olan kişi ne yapar veya ne yapabilir).
şlevsellik, tüm vücut işlevlerini, etkinlikleri ve kişinin katılımını kapsayan geniş bir terimdir; benzer şekilde,
yetiyitimi işlev veya yapı bozuklukları, etkinlik sınırlılıkları veya katılım kısıtlılıkları için geniş kapsamlı bir
terimdir. ICF‘de ayrıca tüm bu yapılarla etkileşimi olan çevresel etmenler de sıralanmıştır. Böylece, kullanıcı
için, pek çok alanda kişinin işlevselliği, yetiyitimi ve sağlığının kaydedilmesine olanak sağlar.
ICF, sağlığın pek çok alanında uygulama için Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından geliştirilmiş uluslararası
sınıflandırma “ailesi”ne aittir. WHO’nun uluslararası sınıflandırma ailesi, sağlıkla ilgili geniş çaplı bilginin
kodlanmasında bir çerçeve sağlar (örneğin, tanı, işlevsellik ve yetiyitimi, sağlık hizmetlerine başvuru nedenleri).
Ayrıca, çeşitli disiplinler ve bilim alanlarında sağlık ve tıbbi bakımla ilgili dünya çapında iletişimi sağlayan
standart, ortak bir dil kullanır.
WHO’nun uluslararası sınıflandırmasında, sağlık koşulları (hastalıklar, bozukluklar (disorder), yaralanmalar
vb), etiyolojik çerçeve sunan ICD-10 (Hastalıkların Uluslararası Sınıflandırması, onuncu baskı)
4
içinde
sınıflandırılmıştır. Sağlık koşulları ile bağlantılı işlevsellik ve yetiyitimi ICF’de sınıflandırılmıştır. ICD-10 ve ICF
birbirlerini tamamlayıcı nitelikte olup
5
, WHO’nun uluslararası sınıflandırma ailesine ait olan bu iki üyesinin
birarada kullanımı önerilmektedir. ICD-10, hastalıklara, bozukluklara (disorder) veya diğer sağlık koşullarına
“tanı” koymayı sağlar ve bu bilgi işlevsellikle ilgili ek bilgi veren ICF ile zenginleştirilir.
6
Tanı ve buna ek olarak
işlevsellikle ilgili bilginin birarada oluşu kişi ve toplumların sağlıkları ile ilgili daha anlamlı ve geniş bir tablo
ortaya çıkarır. Bu bilgi de karar alma amacıyla kullanılabilir.
WHO’nun uluslararası sınıflandırma ailesi, toplum sağlığının tanımlanması ve uluslararası bağlamda
karşılaştırılması için değerli bir araç oluşturur. ICD-10’la elde edilebilecek mortalite ile ilgili bilgiler ve ICF ile
ulaşılacak diğer sağlık bilgileri birleştirilerek halk sağlığı ölçütleri olarak toplumların sağlık durumlarını ve
dağılımını izlemek, mortalite ve morbiditenin farklı nedenlerini değerlendirmek için kullanılabilir.
ICF, “hastalık sonuçları”nın sınıflandırmasından uzaklaşıp (1980 baskısı), “sağlık bileşenleri”nin
sınıflandırmasına dönüştürülmüştür. “Sağlık bileşenleri” sağlığın içeriğini tanımlarken, “sonuçlar” sağlık
durumu veya hastalık sonucunda ortaya çıkan etkilere odaklanır. Yani, etiyoloji açısından ICF tarafsız bir
bakış açısına sahiptir, böylece araştırmacılar uygun bilimsel yöntemleri kullanarak neden-sonuç ilişkileri ile ilgili
çıkarımda bulunabilirler. Bu yaklaşım, aynı zamanda “sağlığın belirleyicileri” veya “risk etmenleri”
1
Bu metin, Dünya Sağlık Örgütü Tarafından ilk kez 1980 yılında deneme amacıyla yayımlanan Bozukluklar, Yetiyitimi ve Engellerin
Uluslararası Sınıflandırması’nın (ICIDH) düzeltilmiş baskısıdır. Beş yıllık süre boyunca sistematik alan çalışmaları ve uluslararası bilgi
alışverişinden sonra geliştirilmiş, 22 Mayıs 2001 de 54. Dünya Sağlık Toplantısında uluslararası kullanım için onaylanmıştır (karar
WHA54.21).
2
Önceki haliyle “sakatlık”, “yetiyitimi”, ve “engel” yerine kullanılan bu terimler, olumlu deneyimlerin tanımlanmasına olanak sağlayacak
biçimde sınıflandırmanın çapını genişletmiştir. Bu yeni terimler ileride Giriş bölümünde tanımlanmış ve sınıflandırma içinde
ayrıntılandırılmıştır. Bu terimlerin günlük dildeki kullanımından farklı özel anlamları ile kullanılabildiğine dikkat edilmelidir.
3
Alan, ilgili fizyolojik işlevler, anatomik yapılar, eylemler, görevler veya yaşam sahalarının, uygulanabilir ve anlamlı bütünüdür.
4
Hastalık ve lgili Sağlık Problemlerinin Uluslararası statistiksel Sınıflandırması, Onuncu Baskı, 1-3.cilt, Cenevre, Dünya Sağlık Örgütü,
1992-1994.
5
ICD-10 ve ICF arasındaki örtüşmeye dikkat çekmek önemlidir. Her iki sınıflandırma da vücut sistemleri ile başlar. Bozukluklar
(impairments) kelimesi “hastalık sürecinin” bir parçası olan vücut yapıları ve işlevlerine yönelik bir kullanımdır ve bu yüzden ICD-10’da da
kullanılır. Bununla birlikte, ICD-10’da bozukluklar (impairments) (belirti veya semptom olarak) “hastalıkları” oluşturan olayların bir parçası
veya sağlık kurumlarına başvuru nedeni olarak kullanılır. Buna karşın ICF sistemi bozuklukları sağlık koşulları ile ilintili vücut işlevleri ve
yapılarında görülen problemleri anlatmak amacıyla kullanır.
6
Aynı hastalığa sahip iki insanın işlevsellik düzeyi farklı olabilir ve aynı işlevsellik düzeyine sahip iki insanın aynı sağlık koşulları içinde
olması gerekmez. Bu nedenle, tıbbi amaçlar için birlikte kullanılmaları veri kalitesini arttırır. ICF kullanımında düzenli tanı yöntemlerinden
vaz geçilmemelidir. Diğer amaçlar için tek başına da ICF kullanılabilir.
Dostları ilə paylaş: |