Microsoft Word H?simzade Seyid Zeyn?b doc docx
Yüklə 0,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
kondensatorlar, xüsusi razılaşdırıcı transformatorlar, kondensator batareyaları və s. aid edilir. Radiolokasiya stansiyaları bir qayda olaraq güzgü tipli antennalar ilə təchiz olunur.Bunlar dar istiqamətlənmə diaqramasına malik olub,optic ox istiqamətinə yönəlirlər. Müxtəlif məqsədlər üçün istifadə olunan radiolokatorların gücünün artması və dairəvi iti istiqamətlənmə müşahidə zolağına malik olması YT diapazonunda böyük ərazilərdə yüksək enerjiyə malik şüalanma yaradır [ 1].
200 100
1
0,01
4000 200
40
15
Təbii fon
Makro- Peyk Hava Naviqa- dalğalı so- rabitə hərəkətini siya ba stansiya - idarə edən RLS ları RLS
Məişətdə işlədilən cihazlardan ən güclü təsir göstərənləri YT
(mikrodalğalı) tezlikli sobalar, “buz qatı” yaratmayan soyuducular, mətbəx hava sorucuları ,elektrik plitələri və televizorlar hesab olunurlar.Bu cihazların təsir xüsusiyyətindən biri onların yaratdığı maqnit sahəsi hesab olunur. Müxtəlif cihazların yaratdığı maqnit sahəsi müxtəlif səviyyədə olur.Bu cihazlar tezliyi 50 Hs olan mənbədən qidalanırlar. Cədvəl 1-də bir sıra məişət cihazlarının maqnit şüalanmasının səviyyəsi 0,2 mkTl olduğu təqdirdə cihazların maqnit sahəsinin qeydə alındığı məsafə göstərilmişdir [ 1]. Cədvəl 1. Sənaye tezliyində işləyən məişət cihazlarından maqnit sahəsinin yayılma məsafələri. (N.N.Qraçeva görə) (0,2 mkTl-dən böyük qiymətlərdə) Maqnit sahəsinin mənbəyi 0,2 mkTl-dən böyük qiymətlərdə kəmiyyəti qeydə olunma məsafəsi Buz bağlamayan soyuducular (işləyən zaman) Qapıdan 1,2 m arxa divardan 1,4m Adi soyuducular(işləyən zaman) Kompressorun mühərrikindən 0,1m Ütü (qızma rejimində) Dəstəyindən 0,25 m Televizorlar Ekrandan 1,1, yan tərəfdən 1,2 m Elektroradiator 0,3m
Torşer (iki lampalı) Məftildən 0,03m Elektrosoba Qabaq tərəfdən 0,4m
Radioaktivlik və ionun təsirindən yaranan ionlaşdırıccı şüalanma Yer kürəsində həyatın əmələ gəlməsindən çox-çox qabaq mövcud olub.Kosmik fəzada isə bu cür şüalanma Yerin özünün yaranmasından qabaq mövcud olub. Radioaktiv şüalanmanın tarixi 1896-cı ildən hesablanır. Həmin ildə fransız alimi Anri Bekkerel fotoqrafiya plastinkalarını masanın yeşiyinə qoyub onun üstündı tərkibində uran olan mineral parçası qoyur. O,plastinkaları kimyəvi üsulla aydınlaşdırarkən onların üzərində hansısa şüalanmanın izini görür. O,bu şüalanmaları urana aid edir. Tezliklə bu hadisə ilə gənc alim Mariya Küri maraqlanır. lk dəfə “radioaktivlik” terminini elmə o gətirib. 1898-ci ildə o və onun həyat yoldaşı Pyer Küri müəyyən etdilər ki, uran şüalanmadan sonar müəyyən səbəblərdən qismən başqa kimyəvi elementlərə çevrilir. Bu elementlərdən birini M.Küri öz vətəni Polşanın şərəfinə Polonium, digərini isə Radium (mənası “işıqsaçan”) adlandırdı. Bu kəşflər roentgen şüalarının kəşfinin ardı ilə gedən proseslər idi. Rentgen şüalanması 1895-ci ildə alman fiziki Rentgen tərəfindən keşf edilmişdir. ngilis alimi E.Rezerford və Küri müəyyən etdilər ki, üç cür şüalanma mövcuddur – α,β,γ.Rezerford və ingilis alimi F.Soddi göstərdilər ki, α – ş üalanması kimyəvi elementin çevrilməsi ilə müşahidə olunur. Məsələn, radium radona çevrilir. 1913-cü ildə amerika alimləri K.Fayans və F.Soddi bir-birindən asılı olmayaraq α və β şülanması nəticəsində kimyəvi elementlərin dövri sistemində nuklidlərin yerdəyişməsinin qanunauyğunluğunu müəyyən etdilər. 1934-cü ildə Fransız fizikləri U. və F. Qüri süni radioaktivliyi kəşf etdilər.Onlar göstərdilər ki, süni radioaktivliyi müəyyən etdilər. Onlar göstərdilər ki,süni radioaktiv elementlər nüvə reaksiyasının məhsuludur. Bunlar böyük əhəmiyyət kəsb edən hissəciklərdir. Hal-hazırda 2000-dən çox radioaktiv nuklidlər mövcuddur ki, onların da 300 təbii, yerdə qalanları isə nüvə reaksiyaları nəticəsində alınmışdır. Süni şüalanma tədqiq olunarkən β ş üalanmanın yeni növü – pozitron β + parçalanması və elektronun tutulması hadisələri kəşf edildi ( .,F. Jolio-Küri,1934). 1939-cu ildə şüalanma ilə (gecikən neytronların təsiri ilə) müşaiyət olunan parçalanma qeydə alındı (C.Danninq,ABŞ).
Radioaktiv parçalanma üçün xarakterik olan qanunlardan biri radioaktiv nüvələrin sayının zamandan asılı olaraq azalmasıdır. Radioaktiv nüvələrin yaşama müddəti yarım-parçalanma dövrü adlanan parametrlə xarakterizə olunur. Bu müddət ərzində radioaktiv nüvələrin sayı iki dəfə azalır. Bir çox hallarda radioaktiv parçalanmanın məhsullarının özləri də radioaktiv olurlar. Bu halda stabil nuklidlərin yaranması üçün bölünmə ardıcıllığı bir neçə mərhələdən ibarət olur. Radioaktivliyin kəşfi elm və texnikanın inkişafına çox böyük təsir göstərmişdir. Bu sahədə aparılan tədqiqat nəticələrinə görə 10-dan çox Nobel mükafatları verilmişdir.Bunlardan A.Bekkereli,P.və M. Küriləri, E.Fermini, E.Rezerfordu,F. və .Jolio-Küriləri,D.Xeveşini,O.Qannı, E.Makmillanı, Q.Sibor- qu,U.Liblini göstərmək olar. Bu tədqiqatçılardan birinci olaraq A.Bekkerel bu şüalanmanın zərərli təsiri ilə rastlaşdı.A.Bekkerel radium olan qabı yanında gəzdirərək ,nəticədə dəridə müxtəlif yanıqlar almışdır. Ehtimal olunur ki, M.Küri qanın bədxassəli xəstəliyindən dünyasını dəyişib. Müəyyən olunub ki, o zamanlar radioaktiv materiallarla işləyən 340-a yaxın adam şüalanma xəstəliyindən vəfat edib.
Nüvənin (U-238) radioaktiv parçalanması. Ş üalanma növü Nuklid Yarımparçalanma dövrü α
Uran-238 4,47 milyard il β
Torium-234 24,1 sutka β
Protaktinium-234 1,17 dəqiqə α
Uran-234 245000 il α
Torium-230 8000 il
α
Radium-226 1600 il
α
Radon-222 3,823 sutka α
Polonium-218 3,05 dəqiqə Yüklə 0,61 Mb. Dostları ilə paylaş:
|