Microsoft Word ellez metanet docx

36 

 

vəsaitlərin dəyərinə bərabər olmaması nəzərə alınarsa amlotizasiya qeyri-müəyyən 

vaxta qədər hesablamaq lazım gəlir. Bu zaman, sonsuzluğun qarşısını almaq üçün 

ə

sas  vəsaitin  gözlənilən  istismar  müddətinin  sonuncu  ilində  hesablamalı  olan 

amortizasiya  məbləği  qalıq  dəyərinə  uyğun  götürülür  və  yaxud  amortizasiya 

hesablanan  qalıq  dəyərinin  son  həddi  müəyyən  edilir.  Bu  halda  bərabər  ölçülü 

metoda istifadə olunan amortizasiya normasının ikiqat nisbətindən istifadə olunur. 

Ona görə də bu prosesə qalığın ikiqat amortizasiya normasında azaldılması metodu 

də  deyilir.  Deməli  bu  üsuldan  istifadə  edildikdə  illik  amortizasiya  məbləği  hər  il 

ikiqat azaldaraq məsrəflərə daxil edilir. 

Məmulatların  məbləği  metodu  əsas  vəsaitlərin  mümkün  məhsuldarlığı  və  ya 

mümkün  istifadəsinə  uyğun  amortizasiya  məbləğinin  hesablanmasını  özündə  əks 

etdirir. Burada hesablanılan amortizasiya yalnız istismarın nəticəsinə uyğun olaraq 

müəyyənləşdirilir  və  bu  halda  vaxt  amili  heç  bir  rol  oynamır.  Təcrübədə  ancaq 

nəqliyyat  vasitələrinə  və  qazmada  istifadə  olunan  avadanlıqlara  amortizasiya 

hesablanarkən bu metoddan istifadə olunur. 

Ə

dədlərin  cəmi  üzrə  dəyərin  silinməsi  metodu  əsas  vəsaitlərin  xidmət 

müddətini  hesablama  aparılan  illərin  cəminə  bölməklə  müəyyən  edilən  əmsalı 

obyektin dəyərinə vurmaqla həyata keçirilir. 

Belə  ki,  hər  hansı  bir  əsas  vəsait  obyektinin  xidmət  müddəti  5  il  olarsa, 

ə

dədlərin  cəmi  15-ə  (1+2+3+4+5)  bərabər  olur.  Bu  metodda  hesablama  aparmaq 

üçün tələb olunan əmsal müvafiq olaraq 5/15, 4/15, 3/15, 2/15 və 1/15 təşkil edir. 

Sadaladığımız  amortizasiya  metodlarından  istifadə  etməklə  amortizasiyanın 

hesablanmasını  şərti  rəqəmlərdən  istifadə  etməklə  aparılan  aşağıdakı  analitik 

cədvəllərdə verilən hesablamalardan daha aydın görmək olar: 

 

 

 

 

---

37 

 

I Bərabər ölçüdə hesablama metodunda 

stismar dövrləri 

lkin də-

yəri, man. 

llik amortizasiya 

məbləği, man. 

Yığılmış 

köhnəlmə məbləği,  

man. 

Qalıq 

dəyəri, 

man. 

A 

1 

2 

3 

4 

Ə

ldə edilmiş vaxtf 

6000 

6000:3=2000 

- 

6000 

I ilin sonunda 

6000 

2000 

2000 

4000 

II ilin sonunda 

6000 

2000 

4000 

2000 

III ilin sonunda 

6000 

2000 

6000 

- 

 

II Qalığın azaldılması metodunda 

stimar dövrləri (illlər) 

lkin 

dəyəri, 

man. 

llik amortizasiya 

məbləği, man. 

Yığılmış 

amortizasiya 

məbləği, 

manatla 

Qalıq 

dəyəri, 

manatla 

A 

1 

2 

3 

4 

Ə

ldə olunma vaxt 

6000 

Norma - 25% x 2 

- 

6000 

1 ilin sonunda 

6000 

6000 x 25 x 2 

3000 

3000 

II ilin sonunda 

6000 

:100=3000 

4500 

1500 

III ilin sonunda 

6000 

3000 x 25 x 2 

5250 

750 

IV ilin sonunda 

6000 

: 100=1500 1500x25x2 

: 100=750 750 

6000 

- 

 

III Məmulatların məbləği metodunda 

Dövrlər (il) 

lkin dəyəri 

manatla 

llik yürüş, 

km. 

llik amortiza 

siya məbləği,  

man. 

Yığılmış 

köhnəlmə 

məbləği, 

man. 

Qalıq 

dəyəri, 

man. 

A 

1 

2 

3 

4 

5 

Alınma vaxtı 

10000 

- 

- 

- 

10000 

I ilin sonu 

10000 

60000 

3000 

3000 

7000 

II ilin sonu 

10000 

50000 

2500 

5500 

4500 

III ilin sonu 

10000 

50000 

2500 

1000 

200 

IV ilin sonu 

10000 

40000 

2000 

10000 

- 

 

---

38 

 

IV Ədədlərin cəmi üzrə dəyərin silinməsi metodunda 

stismar müddəti 

(il) 

llik dəyəri, 

rfjin man. 

llik amortizasiya 

məbləği, man. 

Toplanmış 

köhnəlmə 

məbləği, man. 

Qalıq dəyəri, 

man. 

A 

1 

2 

3 

4 

Ə

ldə 

olunma 

vaxtı 

10000 

10000 

5/15x10000:100=33333,3 3333,3 

10000 

6666,7 

I ilin sonu 

10000 

4/15x10000:100=2666,7  6000 

4000,0 

II ilin sonu 

10000 

3/15x10000:100=2000 

8000 

2000,0 

III ilin sonu 

10000 

2/15x10000:100=1333,3  9333,3 

666,7 

IV ilin sonu 

10000 

1/15x10000:100=666,7  10000 

- 

V ilin sonu 

 

 

 

 

 

Verilən analitik hesablamalardan göründüyü kimi eyni ilkin dəyəri olan əsas 

vəsaitlərin amortizasiya yığımı məbləğləri müxtəlif hesablamalarda kəskin sürətdə 

fərqlənir.  Məsələn,  ilkin  dəyəri  6000  man.olan  əsas  vəsait  obyektinə  birinci  ildə 

birinci  metoda  2000  man,  ikinci  metoda  3000  man.  illik  amortizasiya  məbləği 

hesablanır. 

Maraqlı  burasıdır  ki,  ikinci  metoda  birinci  ildə  50%  çox  amortizasiyanın 

hesablanmasına baxmayaraq birinci metoda üçüncü ilin sonunda ikinci metodda isə 

üçüncü  ilin  sonunda  yığılmış  köhnəlmə  məbləği  obyektin  ilkin  dəyərinə  bərabər 

olur.  Deməli  ilk  dəyəri  6000  hıfp  man  olan  obyektin  köhnəlməsi  (amortizasiya) 

məbləği birinci metoda 3 ildə, ikinci metodda isə 4 ildə istehsal məsrəflərinə daxil 

edilir, son nəticədə isə amortizasiyalaşan məbləğlər birinci metodda 3 ildə, ikinci 

metodda isə 4 ildə mənfəətin formalaşmasına təsir göstərir. 

Üçüncü  və  dördüncü  metodlarda  da  illik  amortizasiya  yığımı  haqqında  da 

eyni  fikri  yürütmək  olar.  Bu  metodlarda hesablaşmalarda  da  ən  çox  amortizasiya 

məbləği birinci ilə hesablanır və ildən-ilə azalır.  lkin dəyəri 10000 man olan əsas 

vəsaitin  amortizasiyalaşması,  başqa  sözlə  desək  toplanmış  köhnəlmə  məbləği 

üçüncü  metodda  4-cü  ilin  sonunda,  dördüncü  metodda  isə  5-ci  ilin  sonunda  başa 

çatır.  Deməli  əsas  vəsait  obyektinin  10000  manat  məbləğində  ilkin  dəyəri  3-cü 

metodda 4 ildə, 4-cü metodda 5 ildə istehsal məsrəflərinə daxil edilir və müvafiq 

illərdə mənfəətin formalaşmasına təsir göstərir. 

---