Microsoft Word CelilovaElnure260az docx

83 

 

1992 

 7 872 

1 371 

6 501 

1993 

6 805 

1 109 

5 696 

1994 

6 379 

1 382 

4 996 

1995 

6 644 

2 145 

4 499 

1996 

6 305 

2 076 

4 229 

1997 

5 964 

2 008 

3 956 

1998 

5 589 

2 334 

3 255 

1999 

5 997 

3 062 

2 935 

2000 

5 642 

3 062 

2 783 

2001 

5 535 

2 859 

 2 370 

2002 

5 144 

3 118 

2 025 

2003 

5 128 

3 170 

1 958 

2004 

4 995 

3 051 

1 944 

2005 

5 732 

3 855 

1 877 

2006 

9 076 

6 727 

2 349 

2007 

16 850 

9 592 

7 257 

ə

mtəəlik 

10 832 

4 034 

6 798 

2008 

23 399 

10 588 

12 811 

ə

mtəəlik 

16 336 

3 935 

12 401 

2009 

23 598 

12 080 

11 518 

ə

mtəəlik 

16 325 

5 220 

11 106 

2010 

26 312 

12 370 

13 943 

ə

mtəəlik 

16 673 

4 798 

11 875 

2011 

25 728 

13 357 

12 371 

ə

mtəəlik 

16 361 

4 449 

11 912 

2012 

26796 

13579 

13217 

ə

mtəəlik 

17242 

4483 

12759 

2013 

29245 

13945 

15300 

ə

mtəəlik 

 

17895 

 

3294 

 

14601 

 

 

NƏT CƏ 

Respublika  müstəqillik  əldə  etdikdən  sonra  dağılmış  iqtisadiyyatı  yenidən  qurmaq 

üçün  dünya  ölkələri  ilə  sıx  əməkdaşlığa  başlandı.  Xarici  dövlətlərin  yenicə  

---

84 

 

müstəqillik  əldə  etmiş  dövlətin  neft  ehtiyatları  üzərində  böyük  maraqları  var  idi. 

Odur ki, Heydər Əliyevin böyük səyləri nəticəsində Qərb dövlətləri ilə Azərbaycan 

neftinin  istehsalı  və  ixracı  sahəsində  razılığa  gəlindi.  Bunun  sayəsində  bu  gün 

Azərbaycan  Respublikasının  müstəqil  inkişafı,  dövlət  təhlükəsizliyi  və  geosiyasi 

mövqeyi,  onun  zəngin  karbohidrogen  ehtiyatlarının  işlənməsi  və  dünya  enerji 

bazarlarına sərbəst nəqli təkcə ölkəmizin xarici siyasət prioritetlərindən deyil, eyni 

zamanda,  müasir  dünya  siyasətinin  və  beynəlxalq  aləmin  aktual  mövzularından 

sayılır. Xəzər dənizi və onun Azərbaycan sektorunun neft və qaz ehtiyatları Rusiya, 

ran,  Ukrayna,  Türkiyə,  ABŞ,  ngiltərə,  Fransa,  taliya,  Hollandiya,  Polşa, 

Yaponiya, Çin və bir çox digər dövlətləri ciddi şəkildə maraqlandırırdı. Bunun əsas 

səbəblərindən  biri  həyata  keçirilən  yeni  neft  strategiyasıdır.  Strategiyanın  həyata 

keçirilməsi  nəticəsində  respublika  iqtisadiyyatı  dünya  iqtisadiyyatına  inteqrasiya 

etdi. 

Bu  strategiya  Azərbaycanı  müstəqil  dövlət  kimi  digər  dünya  ölkələri  ilə  qarşılıqlı 

ə

laqələrinin  genişlənməsinə  və  beynəlxalq  mövqelərinin  möhkəmlənməsinə, 

Avropa  ttifaqına  və  ümumilikdə  dünya  iqtisadiyyatına  inteqrasiya  olunmasına 

səbəb oldu. 

            1994-cü  ilin  20  sentyabrında  "Əsrin  müqaviləsi"nin  imzalanmasından  21 

ildən  çox  vaxt  keçir.  Bu  illərdə  bütün  təzyiq  və  təqiblərə  baxmayaraq, 

respublikamız öz müstəqil neft siyasətini ardıcıl həyata keçirmiş, malik olduğu təbii 

sərvətlərlə  milli  hüquqlarını  reallaşdırmış,  dünyanın  ən  inkişaf  etmiş  və  qabaqcıl 

texnoloji  imkanı  olan  dövlətlər  ilə  bərabərhüquqlu  partnyorluq  münasibətləri 

yaratmişdır. 

      Bazar  iqtisadiyyatı  şəraiti  ilə  əlaqədar  olaraq,  respublikamızda  milli 

iqtisadiyyatın  formalaşması  və  inkişafı  yalnız  daxili  imkanlarla  deyil,  xarici 

amillərlə və beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin bütün formalarından geniş səmərəli 

şə

kildə istifadə ilə bağlıdır. 

Azərbaycanın  beynəlxalq  strukturlara  inteqrasiyasının  genişlənməsi,  dünyəvi 

dəyərlərə əsaslanan möhkəm, sivil bir dövlətə çevrilməsində insan amili ilə yanaşı, 

güclü  amillərdən  biri  kimi  neft-qaz  resurslarının  mövcudluğunu  və  onun  istismar 

---

85 

 

edilməsini göstərmək vacibdir. 

        Azərbaycanın  iqtisadiyyatında,  mədəni  inkişafında,  əhalinin  sosial-mədəni 

rifahının  yaxşılaşdırılmasında  neft-qaz  ehtiyatları  başlıca  amillərdən  biri  kimi 

təzahür edir. Son illərdə neft-qaz ehtiyatlarının artması, onlardan səmərəli istifadə, 

bu  sahədə  dövlət  tərəfindən  digər  ölkələrlə  yeni  müqavilələrin  imzalanması  ölkə 

iqtisadiyyatının  inkişafına  və  eyni  zamanda  ölkə  əhalisinin  rifahının 

yaxşılaşdırılmasına xidmət etmişdir. Ölkənin malik olduğu təbii sərvətlərin ən geniş 

ə

hatəli  hissəsini  təşkil  edən  neft-qaz  resursları  üzərində  qurulan  sənaye  indi  də 

iqtisadiyyatımızın  aparıcı  sahəsi  olaraq  özünü  göstərir.  Yanacaq-enerji 

kompleksinin  2/3  hissəsini  birləşdirən  neft-qaz  sənayesi  həm  də  respublikamızın 

sosial-iqtisadi  inkişafının  əsas  sahəsi  kimi  iqtisadi  dirçəlişi  stimullaşdırır.  Eyni 

zamanda  milli  neft-qaz  kompleksinin  təsərrüfat  strukturunun  təkmilləşdirilməsi 

neft-qaz  hasilatının  artmasına  səbəb  olmuşdur.  Dövlət  bu  sahədə  mühüm  tədbirlər 

həyata keçirmişdir. 

          Yuxarıda qeyd olunanlardan aşağıdakı nəticələri çıxarmaq olar: 

-  Dünyanın  aparıcı  dövlətlərinin  ən  qüdrətli  şirkətlərinin  iştirak  etdiyi,  sərmayə 

qoyduğu  neft  müqavilələri  Azərbaycanın  coğrafi-strateji  mövqeyini  və  beynəlxalq 

siyasətdə rolunu əhəmiyyətli dərəcədə gücləndirmək məqsədə uyğundur; 

   -  Sosial  proqramların  əsas  sahələrindən  biri  də  idarəetmə  sisteminin 

təkmilləşdirilməsidir.  Bunda  məqsəd gəlirlərin  idarə  olunması,  vətəndaş  cəmiyyəti 

və  yerli  enerji  məsələlərinə  xüsusi  maraq  göstərməklə  inzibati  qabiliyyətlərin  və 

şə

ffaflığın təkmilləşdirilməsi məqsədə uyğundur; 

-  Neft  sənayesinin  inkişafı  nəticəsində  əldə  olunan  gəlir  dövlət  büdcəsinin 

formalaşmasına,  iqtisadiyyatın  sosial  məzmununun  dəyişməsinə,  xalqın  maddi 

rifahının artmasına, ölkəmizin müdafiə potensialının və hərbi qüdrətinin artmasına, 

enerji, ərzaq təhlükəsizliyinin möhkəmlənməsinə səbəb olmuş və gələcəkdə də qeyd 

etdiyimiz məsələlər daha çox vəsait qoyulacağı gözlənilir; 

   -  Xarici  kapitalın  neft-qaz  sənayesinin  inkişafına  sərfi  yeni  iş  yerlərinin 

artırılmasını, ixtisaslı neftçi kadrlarının işə cəlb olunmasını sürətləndirə bilər; 

      -  Ölkəmizin  yeni  neft  strategiyasının  yönəldilən  investisiyalar  müasir  dövlətin 

---