73
kinci amil – alıcının niyyətlərini dəyişə bilən gözlənilməz şəraitlərdir. Alıcı
işdən çıxa və ya başqa bir böyük həcmli alış etmək məcburiyyətində qala və ya
satıcı onun xoşuna gəlməyə bilər. Buna görə də alıcının tərcih və niyyətlərinə
bütünlüklə arxayın olmağa dəyməz.
Alıcının alış haqqındakı qərarı dəyişdirmək və ya təxirə salmaq arzusu əhəmiyyətli
dərəcədə onun tərəfindən dərk olunan risklərlə əlaqədardır. Risklərin
qiymətləndirilməsinə alış üçün tələb olunan pulun miqdarı, alıcının əmtəənin
xüsusiyyətlərinə münasibətdə hiss etdiyi şübhələr və fərdin özünə inam səviyyəsi
təsir edir. Alışla bağlı riskləri azaltmaq üçün istehlakçılar alışı təxirə salırlar, bu
müddət ərzində isə, istehsalçı ölkəyə və təqdim edilən zəmanətlərə oriyentasiya
edərək, əlavə informasiya toplayırlar. Malgöndərən kompaniyalar alıcıları alışla
bağlı problemlər haqqında düşünməyə sövq edən amilləri nəzərə almalı və
istehlakçıları əvvəlcədən, onlar tərəfindən dərk edilən riskləri azaldan
informasiyalarla təmin etməlidirlər.
Mərhələ 5: alışa reaksiya. Əmtəəni aldıqdan sonra alıcı, ya məmnunluq, ya da
peşmanlıq hissi yaşayır. Alıcı tərəfindən əmtəənin əldə edilməsi anında istehsalçının
işi sona yetmir; o, satışdansonrakı dövrdə də davam edir. Marketinq üzrə mütəxəssis
istehlakçının alışdan məmnun qalma dərəcəsini, əmtəənin əldə edilməsindən sonra
onun reaksiyasını və məhsulun sonrakı taleyini öyrənir.
Alış
dan mə
mnun qalma. Alışdan məmnun qalma istehlakçının gözləmələrinin
(ümidlərinin) əmtəənin real istismar xarakteristikalarına uyğun gəlməsi ilə müəyyən
olunur. Alış son gözləmələrlə uyğun gəlmirsə, istifadəçi məyus olur, əksinə, onun
ümidləri özünü doğruldursa, o, məmnun qalır. Əmtəənin xüsusiyyətləri istehlakçının
gözləmələrindən üstün olduqda, sonuncu heyranlıq hissi yaşayır. Təkrar alış
haqqında qərar və məhsul haqqında dost və tanışlar arasında müsbət rəyin
formalaşdırılması alıcının məmnunluq dərəcəsindən asılıdır.
Alıcının, əldə etdiyindən razı qalması üçün istehsalçının reklamı əmtəənin real və
nisbi xarakteristikalarını düzgün əks etdirməlidir. Bir sıra satıcılar müəyyən
dərəcədə həmin xüsusiyyətləri olduğundan aşağı səviyyədə göstərə bilər ki,
istehlakçı alışdan daha zəmanətli məmnunluq əldə etsin.
74
Alışdan sonrakı fəaliyyətlər. stehlakçının məmnunluq və ya peşmanlığını onun
sonrakı hərəkətləri müəyyən edir. Əgər o, alışdan razıdırsa, onda, çox yəqin ki, onun
ümidlərini doğrultmuş əmtəəni növbəti dəfə də alacaqdır.
Bu gün, marketinq üzrə mütəxəssislər, müştərilərin davranış və münasibətləri
haqqındakı biliklərini artıq tədqiqata hazırlıq, respondentlərin cəlb edilməsi
dövründə istifadə edirlər. Tədqiqatların nəticələri kompaniya daxilində nəşr etdiril-
məlidir: yaxşı xəbərlər mənəvi ruhu yüksəldir, mənfilər isə – düşünməyə və isteh-
lakçıların təmin edilməsinin yeni yollarının axtarılmasına vadar edir. Nəhayət, isteh-
lakçıların daimi olaraq sorğulanması və ya müntəzəm tədqiqatlar satıcılara alıcıların
təmin edilməsi sferasındakı tendensiyaları izləməyə və həyata keçirilən tədbir və
dəyişikliklərin nəticələrini müəyyən etməyə imkan verir.
Məmnun qalmamış alıcı tamamilə başqa cür reaksiya verir. O, əmtəəni
mağazaya geri qaytararaq ondan istifadə etməkdən imtina edə və ya markanın
dəyərliliyini təsdiqələyə biləcək informasiya axtarmağa başlaya bilər. Ola bilsin ki,
o, istehsalçı kompaniyanın ünvanına şikayət göndərsin və ya, əgər hüquqlarının
tapdalandığını düşünsə, hüquqşünasa və ya başqa idarələrə müraciət edə bilər. Son
nəticədə, alıcı sadəcə olaraq bu markanın əldə edilməsindən imtina edəcək və
narazılığını dostları və tanışları ilə bölüşəcəkdir. Bu o deməkdir ki, satıcı
istehlakçını təmin edə bilməmişdir.
stehsalçılar istehlakçıda alışdan narazılıq hissi nəticəsində meydana gələn
mənfi rəyləri minimuma endirməlidirlər
Ailə
satınalma qə
rarlarının qə
bulu mə
rkə
zi kimi.
Artıq qeyd etdiyimiz kimi, tədarükat mərkəzi və onun quruluşu sənaye marke-
tinqində vacib məsələdir. O, istehlak məhsullarında da vacibdir. Çünki istehlak
məhsullarının satın alınmasına dair qərarın qəbulu da çox nadir hallarda fərd
tərəfindən təkbaşına qəbul edilir. Qərarlar çox vaxt özlərini tədarükat mərkəzi kimi
təqdim edən ailə üzvləri tərəfindən qəbul edilir.Alıcının davranışının öyrənilməsi
hər bir məhsul kateqoriyası və satınalma prosesinin hər bir mərhələsi üzrə ananın,
atanın və uşaqların (alıcı, istifadəçi və ödəyici kimi) rolunun identifikasiyasını
nəzərdə tutur. Bu, marketoloqlara məhsul, qiymət və kommunikasiya siyasətini real
75
müştərilərə uyğunlaşdırmağa imkan verdiyindən onlar üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb
edir. Bundan başqa, cəmiyyətdə qadının rolu ciddi surətdə dəyişdiyindən ər-arvadın
rolunun və təsirinin xarakteri də dəyişir.
Müxtəlif məhsul kateqoriyaları üzrə rolların bölüşdürülməsi üzrə aparılmış
tədqiqatların nəticəsinin müqayisəsi göstərir ki, ər və arvadın təsir dərəcəsi
məhsulun növündən asılıdır.
Alışın sonrakı taleyi.
stehsalçı, həm də o suala cavab verməlidir ki, alıcı onun
ə
mtəəsindən necə istifadə edir, ümumiyyətlə, o, əmtəə ilə nə edir? (5 s 178).
Şə
kil 3.5. Ə
mtəə
də
n istifadə
etmə
k, ona sə
rə
ncam vermə
k və
onunla
vidalaş
maq.
Əgər alıcı əmtəəni dolabda saxlayırsa, ola bilsin ki, o, alışdan conpa mənfi
xarakterli olacaq.
Şəkil 3.5.-də göstərildiyi kimi, məhsulun atılması yeni variant dəstlərinin
yaranmasına gətirib çıxarır. Nə vaxtsa, alıcı əldə etdiyi əmtəədən həmişəlik canını
qurtaracaq və istehsalçı çalışmalıdır ki, onun məhsulundan istifadə olunmasından
sonra yerdə qalmış hissə ətraf mühiti çirkləndirməsin. Bu yolla, malgöndərən
kompaniya əmtəələrin istehlakçılarda potensial olaraq narazılıq yarada bilən
elementlərinə yaradıcı şəkildə, yəni alıcıları məmnun salan formada cavab
reaksiyası verə bildi.