Microsoft Word Avtomobil muhazira

DÖRDTAKTLI BENZİN MÜHƏRRİKİNİN 
İŞÇİ SİKLİ 
 
Daxili yanma mühәrriklәrinin işi bir-birindәn işçi sikli ilә fәrqlәnir. 
İşçi sikl 
– 
mühәrrikin silindrlәrindә periodik tәkrarlanan ardıcıl işçi proseslәrin (taktların) 
cәmidir. 
Porşenin bir gedişindә silindrdә baş verәn işçi proses 
takt 
adlanır. İşçi sikli 
tәşkil edәn taktların sayına görә mühәrriklәr iki növә bölünür: 

dörd taktlı – işçi sikl porşenin dörd gedişi әrzindә baş verir; 

iki taktlı – işçi sikl porşenin iki gedişi әrzindә baş verir. 
Yüngül minik avtomobillәrindә dördtaktlı, motosiklet vә mühәrrikli 
qayıqlarda – ikitaktlı mühәrriklәr istifadә olunur. 
Dörd taktlı benzin mühәrriklәrindә işçi sikl aşağıdakı taktlardan ibarәtdir: 

daxilolma 

yanıcı qarışığın daxil olması; 

sıxma 

işçi qarışığın sıxılması; 

işçi gediş; 

xaricetmә 

işlәnmiş qazların xaric edilmәsi. 
Birinci takt 
– daxilolma taktı, karbüratorlu mühәrriklәrdә yanıcı qarışığın, 
benzinin bir başa püskürülmә sistemindә vә dizel mühәrriklәrindә isә havanın 
daxil olması (şәkil 10, a). 
Yanıcı qarışıq 

 
benzin hissәciklәrinin hava ilә 
müәyyәn nisbәtdә qarışığıdır. Daxilolma taktında porşen YÖN-dәn AÖN-ә hәrәkәt 
edir, silindrin daxilindә seyrәklik yaranır – tәzyiq atmosfer tәzyiqindәn aşağı 
düşür. Tәzyiqlәr fәrqi bir sıra amillәrlә: daxilolma taktının müqavimәti, dirsәkli 
valın fırlanma tezliyindә vә s. asılıdır. 
Qarışığın daxil olması porşenin AÖN-ә çatmasına qәdәr davam edir. 
Mühәrrikin birinci taktı әrzindә dirsәkli val yarım dövr fırlanır. Daxilolma taktında 
silindrә daxil olan tәzә qazlar boru xәtlәrinin qızmış divarları, silindrlәrin divarı vә 
başlığı ilә toxunaraq qızır. Buna görә dә daxilolma taktının sonunda silindrlәrdә 
qazların temperaturu 40 – 80°C-yә çatır. 
Silindrin yanıcı qarışıqla dolması müxtәlif ola bilәr, o dolma әmsalı ilә 
xarakterizә edilir. Karbüratorlu mühәrriklәrdә dolma әmsalı 0,75 – 0,85 aralığında 
dәyişir, dizel mühәrriklәrindә daxilolma taktında müqavimәtin az olması 

---

18 
sәbәbindәn dolma әmsalı 0,9 tәşkil edir. Dolma әmsalı nә qәdәr böyük olarsa, yәni 
silindrdә yanıcı qarışıq nә qәdәr çox olarsa, mühәrrik bir o qәdәr çox güc әldә edilә 
bilәr. Turboüfürmәli mühәrriklәrdә silindrin dolmasını artırmaq üçün daxilolma 
taktında üfürmәdәn istifadә edilir vә yanıcı qarışıq silindrә әlavә tәzyiq altında 
vurulur. Silindrin dolma prosesindә yanıcı qarışıq işlәnmiş qazların qalıqları ilә 
qarışır, öz adını dәyişir vә işçi qarışıq adlanır.