Torpaq və bitki analizləri laboratoriyası Laboratoriya müdiri: a e.ü. f d. Haciməmmədov İmrali Mahmud Oğlu
Yüklə 36,65 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Əhmədova Əsmər Malik qızı – kiçik elmi işçi Müsayeva Günel Familyat qızı – kiçik elmi işçi
- Laboratoriyanın fəaliyyət istiqamətləri
| Torpaq və bitki analizləri laboratoriyası Laboratoriya müdiri: a.e.ü.f.d. Haciməmmədov İmrali Mahmud Oğlu Hacıməmmədov İmrali Mahmud oğlu 1939-cu ildə Qazax rayonunun Aslanbəyli kəndində Kolxozçu ailəsində anadan olmuşdur. 1948-ci ildə Aslanbəyli kəndindəki orta məktəbə daxil olub, 1958-ci ildə həmin məktəbi əla qiymətlərlə bitirmişdir. 1962-ci ildə Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı İnstitutunun Aqrokimya və Torpaqşünaslıq fakultəsinə daxil olmuş və 1963-cü ildə hərbi xidmətə getmişəm. 1965-ci ildə hərbi xidməti başa vurduqdan sonra yenidən Kənd Təsərrüfatı İnstitutunda təhsilini davam etdirərək 1967-ci ildə həmin İnstitutu bitirmişdir. hərbi xidmətdən qayıtdıqdan sonra institutun elmi şurasına müraciətim əsasında icazə alaraq 4 semestrin imtahanlarını ekstreni verməklə 4 il 6 ay ərzində 2 il 6 aya kənd təsərrüfatı institutunu bitirərək Quba Bölgə laboratoriyasına işə göndərilmişəm. 1965-ci ildə Quba bölgə laboratoriyasında torpaqşünas-aqrokimyaçı, sonra isə analıtik şöbənin rəhbəri vəzifəsində çalışmışdır. Professor R.Q. Hüseynovun rəhbərliyi altında Qarabaq düzündə “Qatı və mürəkkəb gübrələrin payızlıq buğda bitkisinin azot mübadiləsinə və məhsuldarlığına təsiri” mövzusu üzrə dissertasiya işini 1972-ci ildə kənd təsərrüfatı elmləri namizədi elmi dərəcəsi almışdır. 1972-ci ildən Az.ET Əkinçilik İnstitutunda elmi işçi, böyük elmi işçi, aparıcı elmi işçi və 2009-cu ildən Torpaq və bitki analizləri laboratoriyanın müdiri vəzifəsində çalışmışdır. 72 məqalənin 2 plakatın, 6 kitabın müəllifi, 1 noxud və 1 qarğıdalı sortlarının müəllifidir. Laboratoriyada calışan elmi əməkdaşlar: Əmirov Rəşadət Vasif oğlu – a.e.ü.f.d.,aparıcı elmi işçi Vəliyeva Samirə Rasim qızı – böyük elmi işçi Qəribova Samirə Aydın qızı - elmi işçi Cəfərova Fatma Nüsrət qızı - elmi işçi Əhmədova Əsmər Malik qızı – kiçik elmi işçi Müsayeva Günel Familyat qızı – kiçik elmi işçi İslamzadə Rəhilə Xankərəm qızı - kiçik elmi işçi Laboratoriyanın fəaliyyət istiqamətləri: Laboratoriya 1956-cı ildə ETƏİ-nun strukturunda öz ilkin fəaliyyətinə “Torpaq analizləri” laboratoriyası adı altında başlayır. 1966-cı ildən laboratoriyanın adı dəyişdirilərək Torpaqşünaslıq və Aqrokimya laboratoriyası adlandırılıb. 16 dekabr 1999-cu il tarixli 190 saylı qərarı ilə əsasən yaradılmış Aqrar Elm Mərkəzinin keçən Elmi Tədqiqat Əkinçilik İnstitutunun nəzdində laboratoriyanın adı Aqrokimya və torpaqşünaslıq adlandırılmış və bu adla laboratoriya 2009-cu ilə qədər fəaliyyət göstərmişdir. Aqrar Elm Mərkəzinin 03 saylı 29 mart 2009-cu il və Əkinçilik İnstitutunun 7saylı 31 mart 2009-cu il tarixli əmrinə uyğun olaraq institutun modernləşdirilməsi proqramına əsasən laboratoriyanın adı “Torpaq və bitki analizləri alboratoriyası” adı altında fəaliyyətə başlamışdır. Bu illər ərzində laboratoriyada yerinə yetirilən tədqiqat işləri aşağdakıları əhatə etmişdir: • respublikanın müxtəlif bölgələrində dənli bitkilərin, yem və şəkər çuğundurunun məhsuldarlığına təsir edəcək üzvi və mineral gübrələrin təsiri öyrənilmiş və bu əsasda iqtisadi cəhətdən səmərəli gübrələmə sistemləri təyin
edilmiş, • mürəkkəb gübrələrin (diammofos və s.) payızlıq buğdaların məhsuldarlığına, dənin keyfiyyətinə və
zülalın fraksiya tərkibinə təsiri
öyrənilmiş, • şorlaşmış torpaqlarda müxtəlif kimyəvi meliorantların sınağı keçirilmiş və sulfat turşusunun səmərəli təsir dozaları müəyyənləşdirilmiş, • planlaşdırılmış məhsul almaq üçün mineral gübrə dozaları öyrənilmiş, • mineral gübrələrin adi səpinlə müqayisədə lentvari və cərgəvi üsullarla sahəyə verilməsinin qarğıdalıda dən məhsulunun və iqtisadi səmərənin artması müəyyən edilmiş, • müxtəlif torpaq iqlim şəraitlərdə paxlalı bitkilərlə atmosfer azotunun mənimsənilməsi baxımından bakterial gübrələrin ən yaxşı
ştamları müəyyənləşdirilmiş, • respublikanın müxtəlif regionların torpaqlarında qida elementlərinin çatışmamazlığı və qida elementlərinin və humusun müsbət balansının müəyyənləşdirmək üçün tövsiyələr hazırlanmışdır. Laboratoriyada institutun bölgə təcrübə stansiyalarındakı və dayaq məntəqəsindəki torpaq örtükləri və tipləri, müxtəlif kənd təsərrüfatı bitkiləri üçün üzvi və əsas mineral qida elementlərinin miqdarı, ehtiyatı və gübrələmə sistemləri tədqiq edilir. Həmçinin laboratoriyada fermer və özəl torpaq mülkiyyətçilərinə məxsus təsərrüfatlarda torpaq analizlərinin aparılması və müvafiq tövsiyələrin verilməsi kimi servislərin göstərilməsi də nəzərdə tutulmuşdur. Hal- hazırda laboratoriyanın seleksiya və davamlı əkinçilik, bitki deversifikasiyası ilə bağlı proqramların müvəffəqiyyətlə yerinə yetirilməsi üçün torpaq və bitki analizləri aparılır. Onun funksiyasına torpaqda ümumi humusun, pH-ın, karbonatlığın və əsas qida maddələrinin (azot, fosfor və kalium) miqdarının, ümumi və asan mənimsənilən formalarının, şoranlıq və şorəkətlik dərəcələrinin, bitkilərdə makro və mikro elementlərin, dəndə azot və fosforun təyini, respublikanın müxtəlif torpaq-iqlim şəraitində iqtisadi cəhətdən səmərəli məhsul alınmasını, torpaq münbitliyinin
bərpasını təmin edən qida rejimlərinin öyrənilməsi, bölgələr üzrə torpaqların aqrokimyəvi analizləri ilə bağlı məlumat bazasının yaradılması, informasiyaların yayılması və müvafiq tövsiyələrin verilməsi istiqamətlərində yayım əlaqələrinin gücləndirilməsi daxildir. Laboratoriyanın əməkdaşları Tərtər, Zaqatala, Qobustan, Cəlilabad bölgə Təcrübə Stansiyasında və Şəki Dayaq Məntəqəsində 1970-1980-cı illərdə
təcrübə stansiyalarının torpaqlarının aqrokimyəvi göstəricilərini müəyyənləşdirmişlər. Tərtər, Cəlilabad, Qobustan Bölgə Təcrübə Stansiyalarında müxtəlif bioloji göstəricilərə və məhsuldarlığa malik payızlıq buğda sortlarının 1 sentner dən məhsulunun əmələ gəlməsinə azot, fosfor və kalium sərfini müəyyənləşdirmək bitkinin torpaqdan və
gübrədən qida
maddələrini mənimsənilməsinin üzvi və mineral gübrələrin norma və nisbətlərindən həmçinin sələf bitkisindən asılılığını müəyyən etmək üçün tədqiqat işləri aparılır. Zaqatala Bölgə Təcrübə Stansiyasında və Şəki Dayaq Məntəqəsində isə payızlıq buğda və müxtəlif yerüstü biokütlə və məhsuldarlığa mali qarğıdalı sortlarının hər sentner dən məhsulunun əmələ gəlməsinə azot, fosfor və kalium sərfini müəyyənləşdirmək üçün üzvi və mineral gübrələrin müxtəlif norma və nisbətlərində tədqiqat işləri aparılmış nəticələr təsərrüfatlarda tətbiq olunmuşdur. Aparılan tədqiqat işlərinin nəticələrində əsasən respublikanın müxtəlif bölgələri üçün payızlıq dənli bitkilər və qarğıdalı üçün sələf bitkisindən, torpaq-iqlim şəraitindən, bitkinin potensial məhsuldarlığından asılı olaraq üzvi və mineral gübrə normaları müəyyənləşdirilərək təsərrüfatlara tövsiyyə olunmuşdur. Respublika müstəqillik əldə etdikdən sonra kolxoz vəsovxoz sisteminin ləfv olunması fermer təsərrüfatlarının yaradılması, respublikaya mineral gübrələrin gətirilməsinin və istifadəsinin kəskin azalması növbəli əkin sisteminin zəifləməsi torpaq münbitliyinin azalmasına öz mənfi təsirini göstərmişdir. Ona görə də Tərtər, Qobustan, Zaqatala və Cəlilabad Bölgə Təcrübə Stansiyasının əkin sahələrində aqrokimya göstəricilərini tam müəyyənləşdirmək üçün torpaq tədqiqatı aparılmışdır. Alınan nəticələrə əsasən torpaq münbitliyinin və torpaqda asan mənimsənilən əsas qida maddələrinin (azot, fosfor və kalium) yaxşılaşdırılması üçün bitkilərin növbələşdirilməsi, üzvi və mineral gübrələrin verilmə normaları müəyyənləşdirilərək tövsiyyə olunmuşdur. Bölgə Təcrübə Stansiyalarında aparılan tədqiqat işlərinin, respublikanın müxtəlif iqtisadi bölgələrində laboratoriya əməkdaşlarının apardıqları layihənin (qrantların) materiallarından istifadə edərək dəmyə və suvarma bölgələri üçün payızlıq dənli bitkiləri üçün mineral gübrə normaları müəyyənləşdirilərək Nazirlər kabinetində verilmişdir. Nazirlər kabinetinin sorğusuna cavab olaraq müxtəlif iqtisadi bölgələrdə apardığımız tədqiqat işlərinin və layihələrin nəticələrində istifadə edərək respublika üçün tələb olunan mineral gübrə normaları (azot, fosfor və kalium) müəyyənləşdirilmiş və Nazirlər kabinetinə göndərilmişdir. Modernləşdirmə ilə əlaqədar laboratoriyanın əməkdaşları qarğıdalı proqramında, müxtəlif stres amillərə davamlı, yüksək məhsuldar qarğıdalı sortlarının yaradılması və yayılması üçün tələb olunan qida rejiminin yaradılması üçün kompleks iş aparırlar. Laboratoriyanın əməkdaşları Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin təklifi əsasinda 2016-cı ildə Xızı rayonunda 8158 hektar sahədə əsaslı torpaq tədqiqatı aparılmasında iştirak etmişdir. Tədqiqat zamanı 90 ədəd 2 metrlik kəsim qoyulmuş 530 torpaq nümunəsi götürülərək laboratoriyaya gətirilmişdir. Torpaq nümunələrində şorlaşma dərəcəsi, şorlaşmanın tipi, torpağın struktur göstəriciləri, torpağın münbitliyi analiz olunaraq 10 minə qədər analiz ilkin hesabat variantı hazırlanıb Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinə göndərilmişdir. Labiratoriyada elmlər doktoru, aqrar elmlər üzrə fəlsəfə doktoru dərəcəsi almaq üçün elmi tədqiqatlar aparırlır. Hal-hazırda laboratoriyada torpaqların keyfiyyət göstəriciləri, şorlaşma dərəcəsi və şorlaşmanın tipləri, torpağın turşuluq-qələvilik (pH) göstəriciləri, karbonatlıq dərəcəsi müxtəlif kənd təsərrüfatı bitkilərinə gübrə normalarını müəyyənləşdirmək üçün torpaqda əsas qida maddələrinin azot, fosfor (P 2 O 5 ) və kaliumun (K 2 O) asan mənimsənilən formalarının miqdarını müəyyənləşdirmək üçün hər cür şərait mövcuddur və təsərrüfatlara aidiyyatı köməklik göstərməyə tam hazırdır.
Yüklə 36,65 Kb. Dostları ilə paylaş:
|