201
Valyuta bazarlarının sabitliyinə istiqamətlənmiş təkliflər.
Yeni maliyyə krizislərin olmaması və ya ola biləcək
krizislərin dərinləşməməsi baxımından valyuta bazarlarında görülə
biləcək tədbirlər aşağıda vurğulanmışdır:
• Pul əməliyyatlarına verginin aid edilməsi,
• Məzənnənin sabitləşdirilməsi və ya məzənnə limitlərinin
təyin olunması,
• Sərmayə bazarı əməliyyatları üçün ayrı, real bazarlar üçün
ayrı məzənnələrin tətbiq olunması,
• Beynəlxalq bank əməliyyatlarına mənfəətin və sərmayə
qaçışına maneə yaradılması,
Böhranlara qarşı alınabiləcək makro tədbirlər.
• Ümumiyyətlə krizis makro iqtisadı istiqrazsızlığın ümumi
bir nəticəsidir. Bu səbəbdən makro iqtisadi istiqrazın təmin
edilməsi əhəmiyyət daşıyır. Makro iqtisadi istiqrazın saxlanılması-
nın təməl şərtlərindən biri siyasi istiqrazın saxlanmasıdır,
• Makro iqtisadiyyatda nizam, etibar və istiqrazı təmin
edəcək reformlar mütləq həyata keçirilməlidir,
• Maliyyə və pul nizamını saxlayacaq ciddi konstitusiya
qanunları qəbul olunmalıdır, sürdürülə bilən büdcə əskiklikləri
tanımlanmalı və bu mövzuda hökumətləri bir-birinə bağlayan
konstitusiya qanunları tətbiq olunmalıdır,
• Bu mövzuda Maastrichit müqaviləsində olan büdcə
kəsirlərinin nisbətini 3% keçməyəcəyi bənzər bir qanunun yer
alması maliyyə intizamı və maliyyə cavabdehlik əxlaqı üçün vacib
görülür,
• Əhalinin ehtiyacdan borclanmaması üçün mütləq bir nizam
qurulmalı və Avropa Birliyinə üzv ölkələrdə Maastrichit müqavi-
ləsinin tələbi ilə hələ də tətbiq olunan əhali borclarının YDM 60%
nisbətinin keçməyəcəyi, buna bənzər konstitusiya qanunu ilə qo-
runmalıdır. Yüksək faiz siyasətinin və bunun nəticəsi olan zəif
202
iqtisadiyyatdan xilas olmanın əsaslarından biri əhalinin ehtiyacdan
ə
lavə borclanmasının qarşısının alınmasıdır.
• Vergi sistemi; tərəfzislik, sadəlik, ədalət, ümumilik, sabit-
lik, təsir etmə qanunları çərçivəsində radikal bir şəkildə yenidən
nizamlanmalıdır. Ölkəmizdə vergidən kənar bazar iqtisadiyyatını
zəiflədəcək tədbirlər qarşı tədbirlər görülür.
• Elasitik məzənnə sistemi valyuta bazarlarında yaranacaq
spekulyativ hücumlara qarşı, bir qalxan vəzifəsini yerinə yetirir.
Elastik məzənnə sisteminin bu əməliyyatı sürdürə bilməsi üçün
uzun dönəmdə faiz ilə valyuta məzənnəsinin inkişafinın möhkəm
bir səthə oturdulması lazımdır.
Böhranlara qarşı alına biləcək mikrotədbirlər.
Olacaq iqtisadi böhranlara qarşı yuxarıda saydığımız
makrotədbirlərlə yanaşı mikro səviyyədə, yəni firmalar bazasında
tətbiq olunması vacib tədbirlər də vardır. Ortaya çıxa biləcək
krizislərin mənfi nəticələrindən ən az səviyyədə zərər görmək üçün
firmaların bu tədbirləri görmələri vacibdir.
Müasir idarəetmə anlayışı olan “ümumi keyfiyyət idarəet-
məsi” nin təşkilatçılıqda ciddi tətbiq olunması üçün cəhd göstəril-
məlidir. Bu sahədə güclü liderlik vacibdir və xüsusilə üst təbəqə
rəhbərləri üzərinə əhəmiyyətli vəzifə düşür.
Yeni idarəetmə texnikalarının (strateji idarəetmə, insan
mənbələrinin idarəetmə sahəsində yeni texnikalar) təşkilatçılıqda
səmərəli bir şəkildə tətbiq olunması lazımdır.
“Texniki mühəndislik” (reengineering) texnikasından fayda-
lanaraq təşkilatçılıqda yüksək keyfiyyət, az məsrəf, sürət, yüksək
xidmət məqsədləri istiqamətində radikal dəyişikliklər edilməli və
yenidən təşkilatlanma həyata keçirilməlidir.
203
Digər tədbirlər.
Maliyyə böhranlarının qarşısının alınması üçün digər
tədbirlər də vardır.
• Beynəlxalq xəbərdaredici bir sistemin qurulması,
• BVF kvotalarının artırılması,
• BVF sığortalı borclanma rahatlığı,
• Maliyyə əməliyyatlarının bir proses çərçivəsində nizamlan-
ması.
Maliyyə böhranları ilə qarşılaşmamaq və ya qarşılaşdıqda
vəziyyətdən çıxmaq üçün alınacaq tədbirlər, fərqli ölkə və
iqtisadiyyatçıların fərqli düşüncələri ilə mümkündür.
• Beynəlxalq sistemin, beynəlxalq etibarlılıq qanunlarına
bağlanması ( ngiltərə),
• G-7 nin inkişaf yolundakı ölkələri də əhatə edərək G-15
şə
klində bir qərar orqanına döndərilməsi,
• Maliyyə sektortərunda həyata keçirilən islahatların bütün
üzv ölkələrdə tamamlanması.
• Korrupsiyaya qarşı mübarizə, tədbirlərini gücləndirmək,
• Beynəlxalq bir borc paneli qurularaq müxtəlif ölkələrin
borc gecikdirmələrini bu panel vasitəsi ilə icra etmələrinə imkan
yaradılması (UNCTAD).
Maliyyə böhranlarından sonra tətbiq oluna biləcək
makroiqtisadi siyasət.
Maliyyə böhranlarından sonra tətbiq olunacaq makroiqtisa-
di siyasətlər mövzusunda bir-birindən fərqli ümumiyyətlə iki ya-
xınlaşma vardır.
Ə
nənəvi yaxınlaşma BVF yaxınlaşması da buna aiddir,
xarici balansı saxlamaq, xarici ödəmələri axsatmamaq, valyuta
çıxışlarını durdurmaq və valyuta məzənnəsində böyük sıçramaların
qarşısını almaq üçün güclü pul siyasətinin, yüksək faizin və güclü
maliyyə siyasətinin vacib olduğunu düşünməkdədir. BVF belə
daraldıcı siyasətin daxili tələbatda gərginlik və iqtisadiyyatda
Dostları ilə paylaş: |