Microsoft Word \223X?rcl?rinin ucotunun \223Direkt-kostinq\224 v? \223Standart-kostinq\224. doc
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
52 Şə
Məsuliyyət mərkəzlərinin fəaliyyətinin nəticələrini xarakterizə edən informasiya
Məsuliyyət mərkəzi üzrə idarəetmə uçotu sistemi. Belə sistem mərkəzləşdiril- məmiş nəhəng müəssisələrdə yaradılır. Qeyd olunan sistem mühasbat uçotu sistemi ilə paralel surətdə fəaliyyət göstərir. Daha sonra o, icraçıların fəaliyyət sərbəstliyini məhdudlaşlırır, müəssisənin daxili idarəetmə mexanizmi sistemində siqnal rolunu oynayır. Yığcam smeta (büdcə) dedikdə, idarəetmə uçotu sitsemində xərclərin planlaşması metodu başa düşülür. Bu zaman gözlənilən xərclər müxtəlif işgüzar fəallıq səviyyəsini hesablamaqla smetaya daxil edilir. Sərt smeta müəyyən vaxt ərzində tərtib olunur və işgüzar əməliyyatların həcmindəki tərəddüdü nəzər almır. Yığcam xərc smetasının tətbiqinin sadə nümunəsi dedikdə, dəyişən (işgüzar əməliyyatların həcmindən asılı olan) və daimi (nisbi mənada asılı olayan) xərclərə bölünməsi başa düşülür (cədvəl 3.2.): Məsuliyyət mərkəzinin informasiyası Öz vaxtında Yığcam Müntəzəm sürətdə
Formasina görə səadə, dərk etmək ücün anlaşıqlı Təmin edən Idarəetmə- nin digər sahələri ilə əlaqə Kənarlaşma- nın ilkin təhlili 53 Cədvəl 3.2. Yığcam xərc smetasının tətbiqinin sadə forması
Xərclərin maddələri Smeta üzrə Əməliyyatların həcminə görə heablamaqla Faktik Kənarlaşma Qənaət Artıq xərc Dəyişən: materiallar əmək ödənişi
44200 25600
45703 26470
45300 25900
403 570
- - Daimi:
amortizasiya binalarının saxlanılması idarə heyətinin saxlanılması
12500 3800
14200 12500
3800
14200 12750
3950
13900 - - 300
250
250
- YEKUNU 100300
102673 101800
1273 400
Qeyd: Göstərilən dövr ərzində istehsal üzrə tapşırıq 103,4% yerinə yetiril- mişdir. Kənarlaşmaları dyişən xərclər üzrə qiymətləndirmək daha düzgün olardı.
yığcam smetadan istifadə etmək məqsədəuyğun olmadıqda idarəetmə uçotunda tətbiq olunur. Bu zaman tətbiq olunan mərkəzlər məhsul istehalına, yerinə yetirilən işlərə və göstərilən xidmətlərə çəkilən müstəqim xərclərə nəzarət edir. Normativ xərclər özlüyündə məqsədli (tapşırılan) səviyyəni xaratkerizə edən fəaliyyətin müəyyən şərtləri üçün müəyənləşdirilir. Bu faktiki xərclərdən kənarlaşmaları aşkara çıxarmaq üçün əsas sayılır. Belə xərclər planlaşdırıldıqda vahid yanaşmaya rast gəlinmir və onların hesablanması üsulundan asılı olaraq normativ xərclərin müxtəlif tipləri tətbiq edilir. Baza normativ xərcləri müəyyən müddətlərə görə faktik xərclərin səviyyəsi haqda məlumatlar əsasında müəyyənləşdirilir. Vaxt ötdükcə, onlar köhnəlməyə məruz qalır və istehsal amillərinin tətbiq edilməsinin səmərəliliyinin nail olunan səviyyəsindən geri qalır. Onları hesablamaq çətin deyil, lakin bu zaman keçmişdəki səmərəsiz işlər gələcəyə də keçir. Cari normativ xərclər qüvvədə olan texnoloji şərtlərdən, qiymət və tariflərdən asılı olaraq hesablanılır və daima müvafiq dəyişikliklər haqda informasiyalar üzrə düzəlişə məruz qalır. Onları əldə etmək üçün baza normativ xərclərində düzəlişlər 54 aparılmalıdır. Bizim fikrimizcə, normativ xərclərin idarəetmə uçotunun təşkilinin ən yaxşı formasıdır və mümkün faktik xərclərin (zay məhsullar, boş dayanmaların, vaxtından artıq işləməyin ödənilməsi, texnologiyada nəzərdə tutulmadan avadanlıqların dəyişdirilməsi və.i.a) daxil edilməsi hesabına modifikasiya oluna bilər.
deal normativ xərclər , elə xərc ünsürlərinin normativləri əsasında hesablanılır ki, onlar daha əlverişli qiymətlərlə istehsalın optimal şərtlərinə aid edilir. darə edənlər başa düşürlər ki, göstərilən səviyyəyə nail olmaq çox çətindir. Belə bir səviyyə psixoloji cəhətdən məsuliyyət mərkəzlərinin menecerlərinin motivikasiyasında özünü göstərir. deal normativ xərclərin Ən mühüm formalarından birisi “motivli” normativlər hesab olunur. Bu zaman düşüncəli sürətdə əlavə qüvvə sərf etməklə normal istehsalat şərtlərinə nail olma mümkündür. Xərclərin maya dəyərinə və dövrü xərclərinə bölünməsi mənfəət mərkəzləri üzrə planlaşdırma və nəticələrə qiymət verilməsi zamanı idarəetmə uçotunun səmərəli metodu sayılır. Məhsulların istehsal maya dəyərinin tərkibini və yaxud malların alış dəyərini təşkil edən xərclər uçotda və planlaşmada idarəetmə və kommersiya xərclərindən ayrılır. Məlumdur ki, dövr ərzində xərclərin bölüdürülməsi üzrə hər hansı bir hesablama metodları etibarlı nəticəər verə bilmir. Məhsul vahidinin maya dəyəri heç vaxt dəqiq olmayacaq, belə ki, müxtəlif metodlar müxtəlif nəticələr verir. Onlardan hansının dəqiq olmasını heç kim bilmir, hansı ki, bunun əksini sübut etməyə həm keçmişdə, həm də indii çox cəhd göstərilmişdir. Dəyişən (maya dəyəri) və daimi (idarəetmə və kommersiya) ərclərin planlaşmada, uçotda və təhlildə ayrılıqda uçotu məsuliyyət mərkəzləri üzrə göözənilən və faktik nəticələri düzgün bölüşdürməyə şərait yaradır. stehsalat məsuliyyət mərkəzlərində məhsulların, iş və xidmətlərin (dəyişən xərclər), xidmətedici, təchizat, ümumfirma məsuliyyət mərkəzlərində (daimi xərclər) istehsalat maya dəyəri formalaşdırılır. Onların ayrılıqda uçotu cari xərclərin qiymətləndirilməsi və təhlili mexanizmini yaradır. Bunun üçün satışdan Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|