Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri Vüsalə Musalı
Yüklə 2,9 Kb. Pdf görüntüsü
|
Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri 211 Dördüncüsü, göstəricinin tərtibatı texniki nöqteyi-nəzərdən yüksək səviyyədə olmalıdır, həmçinin çap keyfiyyətinə, materialın yerləĢdirilməsinə, Ģriftə, mətndə istifadə olunmuĢ sitatların dəqiq- liyinə xüsusi diqqət göstərilməlidir. Əgər təkrar nəĢrdə mətnə də- yiĢikliklər edilmiĢsə və əvvəlki göstəricini olduğu kimi saxlamaq qərarı alınmıĢsa, redaktor səhifələrdə sitatların yerləĢmə də- qiqliyini yoxlamalıdır. Təkrar nəĢr üçün mütləq yeni bir buraxılıĢ məlumatları tərtib olunmalıdır: titul vərəqi, annotasiya, buraxılıĢ, çap məlumatları və s. Titul vərəqində təkrar nəĢrin növü və nömrəsi göstərilir. Kitabın titul elementlərini hazırlayarkən annotasiya xüsusi diqqət tələb edir. Annotasiyalarda oxucuya lazım və gərəkli olan kifayət qədər məlumat vardır ki, onların köməyilə oxucu qarĢısında duran kitab barədə, onun ifadə etdiyi əsas məna, məzmun haqqında ilkin in- formasiyaya yiyələnmiĢ olur. Təkrar nəĢrlərdə verilmiĢ annotasiyaların əsas və ən geniĢ yaylmıĢ qüsuru odur ki, annotasiyalar kitabın əsas məzmununu aç- mır, müəllifin əsərə hansı yeniliklər gətirdiyini özündə əks etdir- mir, mövcud nəĢrlə əvvəlki nəĢr arasındakı fərqləri göstərmir. An- notasiya tərtibi təcrübəsində çox vaxt kitabın üstünlükləri ĢiĢirdi- lir. NəĢrin müsbət tərəfləri və bu müsbətliyə verilən dəyər qeyd oluna bilər, lakin bu məlumat öz obyektivliyini qoruyub saxlama- lı, zorla oxuculara hər hansısa fikri aĢılamamalıdır. Redaktor bü- tün buraxılıĢ, çap məlumatlarını, həmçinin biblioqrafik təsvirləri hal-hazırda qüvvədə olan standarta uyğun tərtib etməlidir. Təkrar nəĢrlər qüvvədə olan nəĢriyyat iĢi haqqında qanunu- nun xüsusi maddələri ilə nizamlanır. Əgər nəĢriyyat hər hansısa bir kitabın təkrar nəĢrini qərara alıbsa, bunu müəllifə bildirməyə borcludur. Əsərin dəyiĢiklik edilərək təkrar nəĢri (səhvlərin düzəl- dilməsi istisna olmaqla) yalnız müqaviləyə əsasən gerçəkləĢə bilər. Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri 212 Təkrar nəĢr məqsədilə seçilən əsərlərin hazırlanmasının müəyyən prinsip və qaydaları mövcuddur. Köhnə texnologiyaya əsasən müəyyən standartda olan çap vərəqi nəĢriyyata təqdim olu- nurdu. (Çap vərəqi - nəĢrin çapı üçün istifadə olunan müxtəlif öl- çülü standart kağız vərəqlərdir. Adətən 1/16 formatında olan çap vərəqlərindən istifadə olunur). Qaydalar çox ciddi idi, belə ki, təq- dim olunan çap vərəqi qeydlərlə birlikdə mətbəəyə gedirdi. Ha- zırda, bir qayda olaraq, əlyazmaların yığılması birbaĢa nəĢriyyatda kompüterdə reallaĢdırılır. Çap üçün göndəriləcək orijinal maket də mətbəədə hazırlanırdı. Bu gün isə tam əksinə, hər bir nəĢriyyat əsərin müəllifinə öz tələblərini irəli sürür. Əsərin təkrar nəĢrinin qayda və prinsipləri müqavilə ilə müəyyən olunur. Müəllif əsərin mətnini kompüterdə çap olunmuĢ və ya diskə yığılmıĢ halda nəĢriyyata təqdim edə bilər. Üzərində müəyyən iĢ görülməklə baĢqa bir variant da mövcuddur: müəllif kitabı və çap olunmuĢ vərəqləri mətnin yenidən iĢlənmiĢ yerlərini göstərməklə və ya dü- zəldilmiĢ yanlıĢ yerləri bildirməklə nəĢriyyata təqdim edir. Mətnin təqdim edilməsinin digər variantları da mövcuddur (nəĢriyyatın rəhbərliyi ilə razılığa əsasən). Sonunda mətn lazımi dərəcədə iĢ- lənib hazırlandıqdan sonra əlyazma yığılmaq üçün verilir. Bu yığılma yeni nəĢrin keçdiyi aĢağıdakı hazırlıq mərhələlərini keçir: tutuĢdurma və ya tutuĢdurulub yoxlama mərhələsi, əlyazmanın qrammatik və redaksiya proseslərinə hazırlıq mərhələsi, səhi- fələnmə mərhələsi və s. Latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasının bərpası müstəqil ölkə- mizdə həyata keçirilən ən təqdirəlayiq islahatlardan biridir. Bu is- lahatın həyata keçirilməsi istiqamətində bir sıra əsaslı iĢlər görül- müĢdür. Respublikamızda təkrar nəĢrlərin kütləvi çapı Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 12 yanvar 2004-cü il «Azərbaycan di- lində latın qrafikası ilə kütləvi nəĢrlərin həyata keçirilməsi haqqın- da» sərəncamından sonra geniĢ vüsət almıĢdır. Sərəncamda de- yilir: Vüsalə Musalı. Mətnlərin nəşrə hazırlanması problemləri 213 «Müstəqil Azərbaycan Respublikasında həyatın müxtəlif sa- hələrində aparılan islahatlar içərisində latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasının bərpa edilməsi böyük tarixi əhəmiyyət kəsb edir. H.Əliyevin “Dövlət dilinin tətbiqi iĢinin təkmilləĢdirilməsi haq- qında” 18 iyun 2001-ci il tarixli və “Azərbaycan əlifbası və Azər- baycan dili gününün qeyd edilməsi haqqında” 9 avqust 2001-ci il tarixli fərmanları ölkənin ictimai-siyasi həyatında mühüm hadisə olmuĢ və latın qrafikalı Azərbaycan əlifbasına keçidi bütövlükdə təmin etmiĢdir. Latın qrafikalı Azərbaycan əlifbası artıq həyatımı- zın bütün sahələrində tam yerini tutmuĢdur. Bununla yanaĢı, Azər- baycan ədəbiyyatı, mədəniyyəti və elminin vaxtilə kiril qrafikası ilə çap olunmuĢ qiymətli nümunələrinin latın qrafikasında yenidən kütləvi Ģəkildə nəĢr olunması günün ən vacib məsələlərindən biri olaraq qalır. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Ġ.Əliyevin imzaladı- ğı sərəncamda deyilir: “Dövlət müstəqilliyinin baĢlıca rəmzlərin- dən biri sayılan ana dilinə dövlət qayğısının daha da artırılmasını təmin etmək, Azərbaycan ədəbiyyatı, mədəniyyəti və elminin ən gözəl nümunələrini müasir dövrdə təbliğ etmək və gələcək nəsillə- rə çatdırmaq məqsədilə Azərbaycan dilində əvvəllər kiril qrafika- sında çap olunmuĢ əsərlərin latın qrafikası ilə yenidən nəĢrinin kütləvi Ģəkildə həyata keçirilməsi zərurətini nəzərə alaraq qərara alıram: 1. 2004-cü ildə latın qrafikası ilə ilk mərhələdə çapı nəzərdə tutulan əsər- lərin siyahısı təsdiq olunsun (siyahı əlavə olunur). 2. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti 2004-cü ildə AR-ın bütün kütləvi kitabxanalarına latın qrafikası ilə yenidən çap olunmuĢ kitabların alınması üçün zəruri vəsaitin ayrılmasını təmin etsin. 3.Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Ġcra Aparatına tapĢırılsın ki, - Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi, AR-ın Mədəniyyət Nazirliyi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi və Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası ilə bir- likdə 2005–2008-ci illərdə latın qrafikası ilə yenidən çapı nəzərdə tutulan əsər- lərin siyahısını bir ay müddətində hazırlayıb təsdiq olunmaq üçün AR-ın prezi- dentinə təqdim etsin; Yüklə 2,9 Kb. Dostları ilə paylaş:
|