Metalurji187. indd

YENİDEN ERGİTME
(
REMELTING)
GERİKAZANIM (RECOVERY) 
YENİDEN ÜRETİM (RECYCLING)
TOPLAMA 
(
COLLECTION)
 
Şekil 5:
Yeniden üretim (geridönüşüm) kapsamı
Birincil alüminyum üretiminde enerji bulunabilirliği ve 
temini ne kadar öncelikli ise, ikincil alüminyum üretiminde 
de hurda bulunabilirliği ve temini en önemli sorundur. 
Alüminyum metalinin ve alaşımlarının çok geniş olan 
kullanım alanları, beraberinde, diğer metal ya da metal 
dışı malzemelerle kombine halde hurda çeşitliliğini de 
getirmektedir. Ancak gelişen teknoloji ile her geçen gün 
daha düşük alüminyum içeren yani yüksek oranda fiziksel 
(ve kimyasal) kirliliğe sahip hurdaların işlenebilmesi 
mümkün olmaktadır.
İkincil Alüminyum Üretiminin Sağladığı Yararlar
Ekonomik yararlar,
•
Yeniden değerlendirme ile rasyonel hammadde 
kullanımı ve buna bağlı olarak doğal kaynakların 
korunması söz konusudur, 
•
Alüminyum hurda değerli bir ticari malzemedir ve 
kazanç sağlanabilecek bir işkoludur, 
•
İkincil üretim ile ikincil hammaddelerden de alaşım 
elementleri ürüne dahil olacağı için, daha az 
alaşım elementi kullanılır ve aynı zamanda alaşım 
elementlerinin de yeniden üretimi gerçekleşir, 
•
İkincil alüminyum üretimi sırasında çok daha az enerji 
tüketilir. Günümüzde yaklaşık 12 milyon ton ikincil 
alüminyum üretimi ile 120 000 GWsaat’ten fazla 
elektrik enerjisi tasarruf edilebilmektedir. Bu değer 
Hollanda’nın yılık elektrik enerjisi tüketimi kadardır, 
•
Atık malzeme depolama için yapılan doğa tahribatı 
ve bunun yarattığı çevresel sorunlar azalır. Örneğin 
alüminyum meşrubat ya da aerosol kutularının doğada 
kaybolması için 500 yıl gerekir, 
•
Boksit madenciliği, alümina ve alüminyum üretim 
süreçlerinde oluşan zararlı atıklar ve yüksek su 
kullanımı, ikincil süreçte oluşmaz.
Çevresel yararlar,
•
Birincil alüminyum üretimi, insan kaynaklı toplam sera 
gazı üretiminin % 1’ini tek doğrudan sera gazları iken, 
kalan % 60 alüminyum üretimi için gerekli olan enerji 
üretimi sürecinde oluşan salınımlardır, 
•
1 kg birincil alüminyum üretimi sırasında yaklaşık 
olarak 9.7 kg CO2 eşdeğeri sera gazı atmosfere salınır. 
Bunun 5.4 kg’ı elektrik üretimi sırasında, kalan 4.3 kg’ı 
ise boksit madenciliği ve alümina üretimi sırasında 
ortaya çıkar, 
•
Günümüzde, yaklaşık 12 milyon ton ikincil alüminyum 
üretimi ile yılda 100 milyon tondan fazla CO2 salınımı 
azaltılabilmektedir. Bu rakam 20 milyon adet binek 
arabanın ürettiği sera gazı miktarına eşittir, 
•
Atık malzeme depolama için yapılan doğa tahribatı 
ve bunun yarattığı çevresel sorunlar azalır. Örneğin 
alüminyum içecek kutuları ya da aerosol kutularının 
doğada kaybolması için 500 yıl gerekir, 
•
Boksit madenciliği ve alümina üretim süreçlerinde 
oluşan zararlı atıklar ve yüksek su kullanımı, ikincil 
süreçte oluşmaz.
Sosyal yararlar,
•
İkincil alüminyum üretimi bir endüstridir ve hurda 
toplayıcılarından ergiticilere ve bunları destekleyen 
diğer yan sektörlerle beraber çok ciddi iş alanı yaratır.
•
Atık depolama ve atık yok etme maliyetlerini azaltır,
•
Atık depolama süreçlerinde ortaya çıkan yer altı 
sularının kirlenme riskini ortadan kaldırır.
Yukarıda sayılan tüm ekonomik, çevresel ve sosyal 
yararların ışığında, alüminyum üreticileri için temel amaç, 
kullandıkları hammadde kombinasyonu içinde, kaliteden 
ödün vermeden ikincil malzeme miktarını arttırmaktır.

---

34
Türk Mühendis ve Mimar Odalar
ı
Birli
ğ
i METALURJ
İ
VE MALZEME MÜHEND
İ
SLER
İ
ODASI • Metalurji Say
ı
:187 Nisan 2019
Te
k
nik Y
azı
SONUÇ
Sürdürülebilir ve güvenli bir dünya için uzun vadeli 
planlama gereğinin çok kritik olduğu bir dönemi 
yaşıyoruz. Teknolojinin geliştirilmesine ve kalkınmaya 
olan gereksinimin devam edeceği açıktır. Ancak bazıları 
ekonomik büyümeyi sürdürülebilir bir toplum için 
vazgeçilmez görürken, bazıları da, ekonomik büyümenin 
kendisini sorun olarak görmektedir. Her ne kadar 
politik kararların birincil önceliğinin, çevre sorunlarını 
çözecek bir zenginlik yaratacak sağlıklı bir ekonomik 
büyümenin olduğu görülse de, var olan çevresel yıkımın 
onarım maliyetinin çok daha büyük olacağı açıktır 
(26). Dolayısıyla önümüzdeki dönem de yapılacak olan 
tüm yatırımlarda, iyileştirme projelerinde, yeni ürün 
ve malzeme tasarımlarında “sürdürülebilirlik koşulları” 
önemini arttıracaktır. Teknolojik eğilim, yenilenebilir 
enerji sistemleri, daha hafif taşımacılık araçları, düşük 
karbon salınımları ve sera gazının kontrolü ve ikincil 
metal üretimlerinin arttırılması konuları üzerinde 
odaklanılacağını göstermektedir. 
Teknik konularda karar verme sürecinde yer alan 
herkesin, başta mühendisler olmak üzere çeşitli teknolojik 
alternatifl er arasında seçim yaparken, her alternatifin 
avantajları ve dezavantajlarını düşünürlerken, sadece 
teknik kriterlere göre değil, uzun dönemli sürdürülebilir, 
arzu edilebilir ve nitelikli yaşam kriterleri çerçevesinde 
karar vermesi, yani teknolojik tercihlerin sosyal, politik, 
ekonomik, çevresel hatta psikolojik tüm etkilerini göz 
önünde bulundurması gerekmektedir. Çünkü, tekrar 
etmek gerekirse, teknolojik tercihler sadece ekonomiyi 
değil, tüm geleceği şekillendirmektedir (26).
Bu bağlamda endüstriyel tasarım, girdi ve proseslerde 
değişimler olması kaçınılmazdır. Sanayinin ana 
girdilerinden olan ve hem üretim hem de kullanım 
aşamalarında ciddi salınımlar üreten fosil kökenli 
enerjilerin yerine, enerji tasarrufunu önceleyen ürün, 
hizmet ve proseslerin ile alternatif yenilenebilir enerji 
kaynaklarının kullanımının arttırılması kısa vade de 
olabilecek bir süreç değildir. Kuşkusuz enerji türü 
değişince, sistemler ve kurallar değişecektir. Yeni 
kaynaklardan enerji üretmeye başlayınca, sanayi 
üretiminin de altyapısı değişmek zorundadır. Bu şimdiye 
kadar alışılageldiği gibi yeni teknolojiler satın alınarak 
çözülemez, bu değişimleri yerine getirecek bilimsel 
etkinlikler gereklidir (12). Bu bağlamda sürdürülebilir 
kalkınma modeli ile, var olan sanayi altyapısına değişim 
için fırsat ve zaman yaratılmaktadır. 
21. yüzyılın hemen başlarında yani yakın gelecekte 
kullanılacak teknolojilerin % 70’inin henüz bilinmediği, 
buna karşılık bu dönemde bugün çalışan nüfusun % 
70’inin çalışmaya devam edeceği belirtilmektedir. Diğer 
mühendislik dallarında olduğu gibi metalurji ve malzeme 
mühendisleri de, gelecekteki bu bilinmeyeni anlamak için, 
yerel değil evrensel ölçütte mesleklerini sürdürebilecek 
donanım, özgüven, iletişim ve takım çalışması anlayışına 
sahip olmalıdır. Bunun ilk koşulu yaşam boyu öğrenme 
gereksinimi ilkesini içselleştirmeleridir.
“Bilgi çağı” olarak tanımlanan bu yeni ve karmaşık süreç 
de “karar verme” ve “seçim yapma” iki sihirli sözcük 
olarak karşımıza çıkmaktadır. Doğru karar verebilmek ve 
seçim yapabilmek için ve kuramsal bilgi ile mühendislik 
becerilerini sentez edebilecek temel mühendislik 
formasyonu değerlerine sahip olmak ilk koşuldur. Karar 
verme süreçlerinde, ekonomiklik kadar insanlık ve toplum 
yararı ve çevre koruma kriterleri dikkate alınmalıdır. 
Unutmamak gerekir ki, mühendislerin ana amacı insanlık 
ve toplum refahını arttıracak yenilikleri uygulamaktır.
Prof. Dr. İsmail Duman ve Prof. Dr. Yılmaz Taptık, 
mühendislik etiğini açıklarken temel ahlak ilkelerinden 
olan sorumluluk ilkesinin konusunu şu şekilde tanımlıyor 
(22):
- Yakınındakiler ve toplum için kaygı, özen. Hedef: 
insanlığın iyiliği ve mutluluğu için hizmet.
- Çevrenin ve doğanın korunması. Hedef: yaşam 
temellerinin korunması.
- Ekonomik başarının güvence altına alınması. Hedef: 
işletme ve toplumun meşru gereksinimlerinin 
karşılanması.
Mühendislerin işlevsel sorumluluğunu ise aşağıdaki gibi 
detaylandırıyor: 
İnsan olarak, ahlaki sorumluluk; rol oynayıcı olarak, 
mesleki sorumluluk; uzman olarak, özel sorumluluk, 
bakım hizmet sorumluluğu; üye olarak, paylaşma 
sorumluluğu ve kurum olarak, kurumsal sorumluluk (28).
İkincil metal üretiminin getirdiği ekonomik, toplumsal 
ve çevresel yararlar dikkate alındığında, ikincil üretimin 
aynı zamanda etik bir mühendislik uğraşı olduğu açıkça 
görülmektedir.

---

35
Metalurji Say
ı
:187 Nisan 2019 • Türk Mühendis ve Mimar Odalar
ı
Birli
ğ
i METALURJ
İ
VE MALZEME MÜHEND
İ
SLER
İ
ODASI
Te
k
nik Y
azı