Asitli Kalay Kaplama Banyosunun Volumetrik - Kompleksometrik Analizi
Toplam kalayın kompleksometrik tayini1
Eklenen kimyasallar : 1) Derişik hidroklorik asit
2) %30 luk hidrojen peroksit
3) 1 N sodyum klorür
4) 0,05 M EDTA çözeltisi
5) Asetik asit buzu
6) Timol mavisi
7) 1:1 amonyak
8) 3 N sodyum asetat çözeltisi
9) Pirokateşin moru
10) 0,5 M çinko asetat çözeltisi
Yöntem :
10 ml. kalay kaplama çözeltisini 100 ml.lik balon jojeye pipetle boşaltıp, 5 ml. derişik hidroklorik asit, 10 ml. %30 luk hidrojen peroksit ve 10 ml. 1 N sodyum klorür çözeltisi ekleyin ve 10 dakika kaynatın. Oda sıcaklığına soğutup işaretli yere kadar saf su ile doldurun ve iyice çalkalayın. Bu çözeltinin 10 ml.sini 200 ml.lik erlene alıp 10 ml. 0,05 M EDTA çözeltisi (hacim : a ml.), 2 ml. asetik asit buzu ve birkaç damla timol mavisi ekleyin. Ardından renk kırmızıdan sarıya dönene kadar 1:1 amonyak damlatın. pH 5 olana kadar 10 ml. 3 N sodyum asetat çözeltisi ekleyip saf su ile 100 ml.ye seyreltin. 70-80 °C’ ye kadar ısıtıp 5 damla pirokateşin moru damlatın ve fazla 0,05 M EDTA çözeltisini renk maviye dönene kadar 0,05 M çinko asetat çözeltisi ile titre edin. (hacim : b ml.)
Hesaplama : Sn yoğunluğu = (a – b) x 5,935 [gr/lt]
Not : Kaynama sırasında kalay(IV) klorürün buharlaşmasını engellemek için sodyum klorür eklenir. Eğer nötralizasyondan evvel deney çözeltisine asetik asit eklenmemiş ise yer yer yüksek alkalilik durumu ortaya çıkar ve bu bölgelerde kalay(IV) hidroksit çökelmesi neticesi deneyde hesaplanan kalay miktarı azalır. Eklenen çinko çözeltisinin bağ yapmayan ilk damlası EDTA ile bileşik yapmış olan kalay(IV) atomunu yerinden çıkarır ve kalay(IV) iyonları pirokateşin moru ile birlikte güçlü mavi renkli bileşik meydana getirirler. Deney çözeltisindeki toplam kalay içeriği 50 mg.ı geçmemelidir.
1 Jankovsky : Komplexometrische Bestimmung von Zinn (IV) :
Collect. Czechoslov. Chem. Comun 22 (1957) s.1052-1055
Kalayın elektrolitik tayini1
Eklenen kimyasallar : 1) Potasyum hidroksit
2) Hidrojen peroksit
3) Oksalik asit
Yöntem :
5 ml. kalay kaplama çözeltisini içinde birkaç gram katı potasyum hidroksit bulunan 200 ml.lik behere pipetle boşaltın. Birkaç ml. hidrojen peroksit ekleyip 5-10 dakika kaynatın. 5 gr. katı oksalik asit ilave edin ve fazla hidrojen peroksiti çökeltmek için 10 dakika daha kaynatıp, saf su ile yaklaşık 180 ml.ye seyreltin. 60-70 °C sıcaklıkta 1,5 A’ de bakır kaplı platin elektrot kullanarak elektroliz edin. 3 saatin sonunda kalay miktar olarak kaplanmış olur. Daha fazla su ekleyerek bu test edilebilir : Birkaç dakika sonra daldırılan yeni katot parçasında kalay kaplaması görülmemelidir. Ardından elektrotu su ve alkolle yıkayıp 80 °C’ de kurutun ve ağırlıktaki artışı tartın. (a gr.)
Hesaplama : Sn yoğunluğu = a x 200 [gr/lt]
Kalayın meta-stanik asit halinde tayini
Eklenen kimyasallar : 1) Derişik nitrik asit
Yöntem :
10 ml. kalay kaplama çözeltisini 100 ml.lik balon jojeye pipetle boşaltıp, işaretli yere kadar saf su doldurun. Çözeltinin 20 ml.sini bir behere alın, 15 ml. derişik nitrik asit ekleyin ve yoğun beyaz bir nitrik asit dumanı çıkana kadar kum banyosunda buharlaştırın. Ardından yaklaşık 120 ml. saf su ile seyreltin, sıcak bir yerde 10 dakika bekletip meta-stanik asidi No.42 Whatman kağıdından süzün ve ayrıldığı zaman sıcak su ile yıkayın. Filtreyi tortuyla beraber kurutup, ağırlığı bilinen bir krozede tavlayın. Desikatörde soğutun ve tekrar tartın. (ağırlık artışı : a gr.)
Hesaplama : Sn yoğunluğu = a x 393,9 [gr/lt]
Not : Filtre edilmiş olan sıvıyı bakır, nikel ve çinko tayininde kullanın. (Krom kaplama çözeltileri bölümüne bakın)
1 Weiner : Analytische Untersuchungen im galvanischen Betrieb.
Eugen G. Leuze Verlag, Saulgau/Wurtt. (1968) s.134
Kalay(II) nin iyodometrik tayini1
Eklenen kimyasallar : 1) Derişik hidroklorik asit
2) 0,1 N iyodür çözeltisi
3) %1 lik nişasta çözeltisi
Yöntem :
5 ml. kalay kaplama çözeltisini 300 ml.lik erlene pipetle boşaltıp 200 ml. saf su ile seyreltin, 30 ml. derişik hidroklorik asit ekleyin ve 5 ml. nişasta çözeltisini indikatör olarak kullanıp renk maviye dönene kadar 0,1 N iyodür çözeltisi ile titre edin.
Hesaplama : Sn(II) yoğunluğu = a x 1,187 [gr/lt]
Not : Sadece kalay(II)nin elektrolitik olarak kaplandığından iyice emin olunmadan ve test çözeltisinin kalay(IV) içerip içermediği ortaya çıkarılmadan çözeltinin indirgenmesi yanlış olacaktır. Tanımlanan tahlil kalay elektrodun içerebileceği diğer metallerden hemen hemen hiç etkilenmez. Oksidasyon için gerekli klorür iyonlarının var olmasını sağlama almak için hidroklorik asit eklenir. Eğer bunlar eksik olursa, kolayca hidrolize olabilen kalay(IV) oluşur ve çökelme meydana gelmez.
Kalay(II) nin kompleksometrik tayini1
Eklenen kimyasallar : 1) %1 lik amonyum florür çözeltisi
2) %1 lik tartarik asit
3) Metil timol mavisi
4) Piridin + glasiyal asetik asit çözeltisi
(40 ml. glasiyal asetik asit + 160 ml. piridin, 1 litreye tamamlanmış)
5) 0,05 M EDTA çözeltisi
Yöntem :
10 ml. kalay kaplama çözeltisini 100 ml.lik balon jojeye pipetle boşaltıp işaretli yere kadar saf su ile doldurun ve iyice çalkalayın. Bu çözeltinin 10 ml.sini 200 ml.lik erlene alın ve 10 ml. amonyum florür çözeltisi ile 20 ml. tartarik asit ilave edin. Ardından biraz metil timol mavisi ekleyin.
Çözelti sarı renk alır. Renk maviye dönene kadar dikkatlice piridin – glasiyal asetik asit çözeltisinden ekleyin ve mavi olduğunda ise önce mor ardından soluk sarı renk alıncaya kadar 0,05 M EDTA çözeltisi ile titre edin. (Hacim : a ml.)
Hesaplama : Sn(II) yoğunluğu = a x 0,5935 [gr/lt]
Not : Bu yöntemde test çözeltisinin 50 ml.den daha fazla kalay(IV) içermemesine dikkat edilmelidir.
1 Dubsky : Direkte komplexometrische Bestimmung von Zinn (II) :
Collect. czechoslov. chem. Comun 24 (1959) s.4015-4049
Kalayın kompleksometrik tayini
Eklenen kimyasallar : 1) 1 M trietanolamin çözeltisi
2) Metil kırmızısı
3) 0,05 M EDTA çözeltisi
4) Tampon çözeltisi (74 gr. NH4Cl + 570 gr. NH3)
5) Erio T indikatörü
6) 1:1 amonyak
7) 0,05 M çinko asetat
Yöntem :
10 ml. kalay kaplama çözeltisini 100 ml.lik balon jojeye pipetle boşaltıp işaretli yere kadar saf su ile doldurun. Bu çözeltinin 10 ml.sini bir erlene alıp 10 ml. EDTA çözeltisi, 5 ml. trietanolamin çözeltisi ekleyin ve metil kırmızısını indikatör olarak kullanıp 1:1 amonyakla nötralize edin. Ardından 10 ml. tampon çözeltisi, bir tutam Erio T indikatörü ilave edip, fazla EDTA’ yı renk maviden kırmızıya dönene kadar 0,05 M çinko asetat ile titre edin. (Hacim : a ml.)
Hesaplama : Sn yoğunluğu = (c – a) x 5,935 [gr/lt]
Kalay(II) nin demir klorür çözeltisi titrasyonuyla tayini1
Eklenen kimyasallar : 1) Demir klorür çözeltisi
(91,4 gr. FeCl3 x 6.H2O + 50 ml. derişik HCl, 1000 ml.ye tamamlanmış)
2) Potasyum tiyosiyanat çözeltisi 50 gr/lt
3) Derişik hidroklorik asit
Yöntem :
10 ml. kalay kaplama çözeltisini bir erlene pipetle boşaltıp 15 ml. hidroklorik asit ile 100 ml. saf su ekleyin ve kaynatın. 10 ml. potasyum tiyosiyanat çözeltisi ilave edin ve sabit pembe renk elde edilene kadar demir klorür çözeltisi ile titre edin. (demir klorür hacmi : a ml.)
Hesaplama : Sn yoğunluğu = a x F [gr/lt]
Demir klorür çarpanını belirleme :
0,2-0,3 gr.lık parçalar halinde yağsız kalay talaşından (E) tartın ve 300 ml.lik erlenin içinde 10 ml. hidroklorik asitte fazla köpürtmeden eritin. Erlenin ağzını oksijen girmemesi için saat camı ile kapatın. Kalayın hepsi çözeltiye karışınca 5 ml. hidroklorik asit ve 100 ml. su ekleyip kaynatın, 10 ml. potasyum tiyosiyanat ilave edin ve sabit kırmızı renk elde edene kadar demir klorür çözeltisi ile titre edin. (Hacim : b ml.)
F = (E / b) x 100
Serbest asidin tayini – 1.Yol
Eklenen kimyasallar : 1) 1 N kostik soda
2) Timolftalein – alkolde %0,1 lik çözelti
Yöntem :
10 ml. kalay kaplama çözeltisini bir erlene pipetle boşaltıp 100 ml. saf su ile seyreltin, 3 ml. timolftalein çözeltisi ekleyin ve mavi renk elde edene kadar kostik soda ile titre edin. (Kostik soda hacmi : a ml.)
Hesaplama : H2SO4 yoğunluğu = (b x 4,90) – (a x 0,826) [gr/lt]
b : Kaplama çözeltisindeki kalay içeriği
1 Druckschrift : Firma Dr.-Ing. Max Schlotter, Geislingen/Steige.
Serbest asidin tayini – 2.Yol
Eklenen kimyasallar : 1) %3 lük amonyum oksalat çözeltisi
2) Metil kırmızısı
3) 1 N kostik soda
Yöntem :
10 ml. kalay kaplama çözeltisini bir erlene pipetle boşaltıp 50 ml. amonyum oksalat çözeltisi ekleyin. 10-15 dakika bekleyip 100 ml. saf su ile seyreltin, metil kırmızısından 5 damla damlatın ve renk sarıya dönene kadar 1 N kostik soda ile titre edin. Titrasyonun sonuna doğru birkaç damla daha indikatör damlatın. (Kostik soda hacmi : a ml.)
Hesaplama : H2SO4 yoğunluğu = a x 4,9 [gr/lt]
Klorür miktarı tayini
Eklenen kimyasallar : 1) 0,1 N gümüş nitrat çözeltisi
2) 0,1 N amonyum tiyosiyanat çözeltisi
3) Ferrik amonyum sülfat çözeltisi 300 gr/lt + 100 ml. HNO3
4) Derişik HNO3
Yöntem :
5 ml. kalay kaplama çözeltisini bir erlene pipetle boşaltıp 50 ml. saf su ile seyrelterek, 20 ml. derişik nitrik asit ve 25 ml. 0,1 N gümüş nitrat çözeltisi ekleyin. (hacim : a ml.) 2 ml. ferrik amonyum sülfat çözeltisi ilave edip soluk pembe renk görülene kadar 0,1 N amonyum tiyosiyanat çözeltisi ile titre edin. (Hacim : b ml.)
Hesaplama : Cl’ yoğunluğu = (a – b) x 0,6092 [gr/lt]
| 
