Metallurgiya və metalşÜnasliq kafedrasi fənn haqqinda məlumat. Metallarin

Şəkil 3. Özəyin ölçüsündən asılı olaraq sərbəstlik enerjisinin dəyişməsi
.
Şəkildən görünür ki, əgər kristak özəyinin ölçüsü
r
b
–dən kiçik olarsa , belə özəklər böyüyə bilməz .
Çünki bu zaman sərbəstrlik enerjisinin qiyməti arta bilər və sistem dayanıqsız olar
Böyümə qabiliyyəti olan özəyin minimal ölçüsünə
özəyin böhran ölçüsü
deyilir. Məsələn şəkil 3-
də
r
b
ölçülü özəkdən kiçik olan özəklər dayanıqsız olub, mayedə həll olurlar,
r
b
və ondan yuxarı
ölçülü özəklər isə böyüyərək dənələrə çevrilirlər.
Metallurgiya və Metalşünaslıq kafedrası
.
Özəyin ölçüsü
Az
al
m
a
Ar
tm
a
Sər
bəs
tl
ik
 e
ner
jis
i
r
b

---

Kristallaşma prosesinə təsir edən amillər.
Məlumdur ki, kristal mərkəzlərinin yaranma sürəti ( k.m.s.) nə qədər yüksək və onların böyümə
sürəti (k.s.) nə qədər kiçik olarsa, əmələ gələn kristal özəkləri kiçik olduğundan metal xırda dənəli
strukturdan ibarət olur. Kristal dənəsinin ölçüsü – kristal mərkəzlərinin sayı və böyümə sürəti ara-
sındakı asılılığı göstərən
S=1,1 ( k.s./k.m.s.)
3/4
düsturu ilə təyin olunur.
Metal dənəsinin ölçüsü onun onun mexaniki xassələrinə güclü təsir göstərir. Dənələr xırda ol-
duqda metalın xassələri, xüsusən zərbə özlülüyü və plastikliyi yüksək olur.
Dənələrin ölçüləri yalnız ifrat soyuma dərəcəsindən deyil, eyni zamanda maye metalın qızdı-
rılma və tökmə temperaturundan, onun kimyəvi tərkibindən və metalda olan aşqarlardan da asılıdır.
Maye metalda kristal özəklərinin göstərilən qayda ilə yaranma mexanizmi özbaşına və ya