Mavzu: Multisim dasturining yaratilish tarixi, xususiyatlari, bosh ishchi oynasi. Ishdan maqsad

ACHX va FCHX oʻlchagich (Bode Plotter). 
ACHX va FCHX oʻlchagich 
(1.30-rasm) toʻrt qutbli sxemalarning amplituda-chastotaviy (Magnitude) va faza-
chastotaviy (Phase) xarakteristikalarini olish uchun xizmat qiladi. Sxemaning 
kirishlari oʻlchagichning In klemmalariga, chiqishlari Out klemmalariga va
klemmalarning oʻng kontaktlari korpusga ulanadi. Zanjirning kirishiga garmonik 
kuchlanish manbasi ham ulanishi kerak.

1.30-rasm. ACHX va FCHX oʻlchagich 

Keyin chiziqli yoki logarifmik masshtab tanlanadi va chastotalar diapazoni
koʻrsatiladi.
Oʻlchagich ACHX (Magnitude knopkasi bosilganda) va FCHX (Phase
knopkasi bosilganda) larni logarifmik yoki chiziqli masshtabda (Log yoki Lin 
knopkalari bosilganda) tahlil qilish uchun xizmat qiladi. Oʻlchagichni sozlash
vertikal oʻq boʻyicha uzatish koeffitsientlarini va gorizontal oʻq boʻyicha 
chastotalarni oʻrnatish yoʻli bilan amalga oshiriladi (F- maksimal qiymatlar, I-
minimal qiymatlar). ACHX-FCHXlarning qiymatlari vizir chiziqni surish yoki ← 

---

---

va → knopkalarni bosish yoʻli bilan oʻqiladi. Oʻlchagichning In va Out kirishlari

tadqiq qilinayotgan qurilmaning kirishi va chiqishiga ulanadi.
1.31-rasm. Mantiqiy signallar generatori (Word Generator) 

Mantiqiy signallar generatori (Word Generator) (1.31-rasm) chiqishlarida

berilgan chastota (Frequency) bilan qaytariluvchi 16 razryadli ikkilik signalni hosil 
qilish uchun moʻljallangan. Signallarning oʻn oltilik qiymatlari klaviatura
yordamida chap katta oynaga yoziladi. Oʻlchamlari kichikroq boʻlgan boshqa ikkita 
oynaga signalning ikkilik (Binary) yoki ASCII-kodlardagi qiymatini yozish
mumkin.
Masalan, 1.31-rasmda chiqish klemmalarida oʻn oltilik 003F songa mos
keluvchi ikkilik son oʻrnatilgan.
Signallarning boshlangʻich (Initial) va soʻnggi (Final) nomerlarini oʻrnatish va
kerakli signalni topish uchun Address blokidan foydalaniladi. Address blokida tahrir 
qilinadigan (Edit) va chiqishdagi (Current) signallarning adreslarini ham oʻrnatish
mumkin.
Odatda, generatorning oldingi front boʻyicha ichki (Internal) sinxronizatsiyasi
(Trigger) va mantiqiy signallarni tsiklik berish rejimidan (Cycle) foydalaniladi. 
Sinxronizatsiya uchun berilgan (Frequency) chastotali ma’lumotlar tayyorligining
mantiqiy (Data ready) signalini ham berish mumkin. 
Mantiqiy signallar analizatori (Logic Analyzer) (1.32-rasm) ikkilik kodlarni
aks ettirish uchun moʻljallangan. Mantiqiy signallarni toʻgʻri koʻrsatish uchun Set 
knopkasini bosib asbobning ichki chastotasini mantiqiy signallar generatorining
chastotasidan yuqoriroq qilib qoʻyish va impulslar sonini (Clock per division) 1-3 
olish kerak. Asbobda kursor yordamida siljitiluvchi ikkita vizir liniya bor.

---

---

1.32-rasm. Mantiqiy signallar analizatori (Logic Analyzer) 

Mantiqiy oʻzgartkich (Logic Converter) (1.33-rasm) kombinatsion sxemalar

bilan amallar bajarish uchun moʻljallangan. Uning yordamida quyidagi 
oʻzgartirishlarni amalga oshirish mumkin:
• haqiqiylik jadvalini mantiqiy funktsiyaga;
• mantiqiy funktsiyani haqiqiylik jadvaliga;
• haqiqiylik jadvalini qurilma sxemasiga;
• qurilma sxemasini haqiqiylik jadvaliga;
• mantiqiy funktsiyani qurilma sxemasiga;
• mantiqiy funktsiyalarni soddalashtirish va h.k.
1.33-rasm. Mantiqiy oʻzgartkich (Logic Converter) 

---

---

Masalan, 1.34.-rasmda mantiqiy oʻzgartkichning oynasida A va B kirishlarga

ega boʻlgan kombinatsion qurilmaning haqiqiylik jadvali va hosil qilingan mantiqiy 
funktsiya koʻrsatilgan. Mantiqiy funktsiyani SIMP yozuviga ega boʻlgan knopkani
bosish yoʻli bilan soddalashtirish mumkin. Ularga mos keluvchi qurilmalarning 
sxemalari
yoki

tugmalarni bosish yoʻli

bilan hosil qilinadi (1.1.19-rasm, a va b).
1.34-rasm. Mantiqiy oʻzgartkich yordamida hosil qilingan sxemalar
Sxemani chizish 
1) Quyidagi rasmda koʻrsatilganidek, 40k FILTER1_Complete.ms9
sxemasining oʻz nusxasini yarating. Asosiy ma’lumotlar bazasidan kerakli qismlarni 
tanlang (Place / Pleys / Component Component) va ommabop roʻyxat
(foydalanishda 
boʻlganlar
roʻyxati). 
Komponent
qadriyatlarini 
rasmda
koʻrsatilganidek oʻrnating. Qisqacha qilib aytganda: R1, R2 va C2 komponentlari 
virtualdir
1.13-sxema namunasi 

2) Komponentlarni ulash uchun, kursorni terminalda joylashtiring va uning

koʻrinishini oʻzgartiring va tugmasini bosing sichqoncha orqali. Kursordan (ikkinchi 
chetidan torting) ikkinchi terminalga siljiting va bajarish uchun bosing ulanish
3) R2 ni Multisim bilan almashtiring: kontekst menyusidagi komponentlarni 
oʻzgartirish uchun elementni tanlang Virtual qarshilikni siz tanlagan haqiqiy (asosiy
/ qarshilik) boʻlagi bilan almashtiring. 

---

---

4) virtual qismlarga ikki marta bosing va ularning parametrlari qanday

oʻrnatilganligini koʻring. 
5) Har qanday komponentni aylantiring va harakatlaringizning aloqa kabeliga
qanday ta’sir qilishini koʻrish uchun harakatlantiring. Ma’lumotlar bazasida 
joylashtirilganda qismlarga ham qaytarilishi mumkin.
6) Ommaviy roʻyxatidan virtual kondansativni tanlang va sxema A va B 
oʻrtasida joylashtiring.
Eslatma: avtomatik tarzda ulanadi va uning imkoniyatlari 270 pF ga teng 
boʻladi.