Mavzu: Multisim dasturining yaratilish tarixi, xususiyatlari, bosh ishchi oynasi. Ishdan maqsad

Oʻzgarmas kuchlanish va oʻzgarmas tok stabilizatorlari 
Kuchlanish stabilizatori chiqishda kuchlanishning qiymatini barqaror ushlab
turish uchun xizmat qiladi.
Chiqishdagi kuchlanishning tipiga qarab stabilizatorlar doimiy tok va
oʻzgaruvchan kuchlanish stabilizatorlariga boʻlinadi. 
Chiziqli stabilizator kuchlanishni boʻlgich sifatida qaraladi. Uning kirishiga 

kuchlanish beriladi, chiqishda esa boʻluvchining quyi yelkasidan kuchlanish olinadi.

Boʻluvchining yelkalaridagi qarshilikni oʻzgartirish orqali barqarorlashtirishga 

---

---

erishiladi. Berilgan oraliqda kuchlanish qiymatini bir xil ushlab turish uchun

qarshilik oʻzgartiriladi. Kirish va chiqishdagi kuchlanishning nisbati katta boʻlsa, u 
holda chiziqli stabilizatorning foydali ish koeffisienti kamayib ketadi, ya’ni
chiqayotgan quvvatning 
𝑃
𝑠𝑜𝑐ℎ.

= (𝑈
𝑘𝑖𝑟.

− 𝑈
𝑐ℎ𝑖𝑞.

) ∙ 𝐼
𝑡

katta qismi issiqlik sifatida sochilib 

ketadi. Shuning uchun ham boshqaruvchi element radiator bilan himoyalangan

boʻlishi kerak. Chiziqli stabilizatorning afzalligi: sodda sxema, shovqinning yoʻqligi 
va detallar sonining kamligi.
Elementlarning joylashuviga qarab ular: 
Ketma-ket, ya’ni boshqaruvchi element yuklama bilan ketma-ket ulanadi,
Parallel, ya’ni boshqaruvchi element yuklama bilan parallel ulanadi. 
Sxemaning normal ishlashi uchun D1stabilitrondan oqib oʻtayotgan tok kuchi 

R
L

yuklamadagi tok kuchidan birnecha (3-10) barobar katta boʻlishi kerak. 

Beqarorlikni kamaytirish maqsadida R

V
qarshilik oʻrniga tok manbai ulanadi. 

Biroq, tok manbai yuklamadagi qarshilikning oʻzgarishiga olib keladi va chiqishdagi

kuchlanish beqaror boʻladi. 
U

out

= U
z
— U

be
.

Bu sxemada chiqishdagi kuchlanish stabilitronning kuchlanishidan U

be
qiymatga kam va p-n oʻtishdan oqib oʻtayotgan tok kuchining qiymatiga deyarli 

bog‘liq emas va kremniy asosida yasalgan elementlar uchun 0,6 V ni tashkil etadi.

Emitter qaytargich tokni kuchaytirish uchun xizmat qiladi. 

---

---

Stabilizatorning eng muhim parametrlaridan biri stabilizator kirishdagi 

kuchlanish miqdoriga qanchalik tez moslashishi boʻlib, ya’ni uning tezligi

hisoblanadi. Millisekundlar oralig‘ida kuchlanish qiymatini 1 V ga oʻzgartirish. 
Elektrodinamik stabilizatorlarda tezligi 12...18 ms/V, boʻlsa, statik stabilizatorlarda
2 ms/V, kompensasion elektron stabilizatorlarda 0,75 ms/V ni tashkil etadi. 
Yana bir parametri aniqlik, nominal kuchlanishdan ±10% ga oʻzgarishi,
zamonaviy stabilizatorlarda 8 % gacha tashkil etadi. Harbiy texnika, aviasiya va 

medisina sohalarida 1% ga ruxsat etiladi.

http://hozir.org