Maşınqayırmanın tarixinə dair
Yüklə 20,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
Maşınqayırmanın yaranması 12
olunan texniki vasitələrin (məs. alətlərin) hazırlanmasında geniş tətbiq olunur. İlk dəfə olaraq texnologiya anlayışı alman alimi Yohan Bekman (alm. Johann Bekmann) tərəfindən tətbiq olunaraq, 1777- ci ildə çap olunmuş “Texnologiyaya giriş” əsərində ona tərif verilmişdir. O “ işləri,
elmi istiqamətin başlanğıcını qoymuşdur. “Maşınqayırma texnologiyası” XX əsrdə daha da inkişaf etdirilərək elmi və nəzəri əsasları olan mühüm bir mühəndislik elminə çevrilmişdir. Bu gün maşınqayırma istehsal sənayesinin bütün sahələrində praktiki olaraq iştirak edir. Əsasən maşınlar, onların işçi vəzifələrinə uyğun olaraq texniki məmullar, avtomobillər, elektrik cihazlar, alətlər və s. istehsalında geniş tətbiq olunur. Həmçinin ərzaq mallarının istehsalı, əzcazlıq sənayesi və tibbi texnikada da maşınlarsız keçinmək mümkün deyil. Maşınqayırma çox vaxt müxtəlif texnoloji sahələri inteqrasiya etdirərək, fundamental tədqiqatlar əsasında bazar üçün yetgin məhsullar meydana çıxarır. Maşınların tətbiqi insanlara təbii qüvvələri üstələyən, mədəni aləmin inkişafına şərait yaradan daha effektiv əmək vasitələrini yaratmağa imkan vermışdır. Digər tərəfdən maşınların daim inkişaf etməsi və onların hesablama texnikası ilə inteqrasiyası nəticəsində yaranan kompleks texnoloji sistemlər bu sahədə çalışan işçilərin ixtisaslaşma dərəcəsi və səviyyəsinin artmasını tələb edir. Bu gün maşınqayırma mühəndislərinin məşğul olduğu sahələr qurğu, maşın, və cihazların layihələndirilməsi və hesablanmasından, material seçimi və yenilərinin işlənməsi, mexaniki qurğuların rasional hazırlanma texnologiyasını nəzərə almaqla konstruksiya edilməsi və istehsal avadanlıqlarının layihələndirilməsi kimi vacib sənaye sahələrini əhatə edir. Mikrosistematika, mexatronika və mikroelektronika kimi yeni sahələrin meydana gəlməsi yuxarıda qeyd olunan sahələri daha da genişləndirmişdir. Son vaxtlar bu mütərəqqi fəaliyyət sahələrinə maşınların hazırlanmasında sırf texniki məsələlərdən kənara çıxan ekologiya və ictimai təsirlərin nəzərə alınması da əlavə olunmuşdur. Maşınqayırmanın yaranması 13
Maşınqayırma sənayesinin inkişafı ilə əlaqədar olaraq burada çalışan insanların sayı getdikcə artır. Bu da texniki təhsilə olan ehtiyacı artırır. Maşınlarla sənaye cəmiyyəti arasında olan mədəni asılılığın təhlili göstərir ki, insanlar onların işlərinin maşınlar tərəfindən getdikcə artan dərəcədə təyin olunması kimi psixoloji təsiri adi hal kimi qəbul etməkdədirlər. Maşınqayırmanın tarixinin təhlili maşınların sənayedə tətbiqindən bu günə kimi hökm sürməkdə olan, ancaq getdikcə zəifləyən tənqidlərə aydınlıq gətirməklə bərabər, bizim texniki mədəniyyətimizin inkişaf şərtləri və imkanları ilə yaxından tanış olmaq üçün şərait yaradir.
İlk texniki alətlər 14 II. İnsan sivilizasiyasının əvvəlində texniki vasitələr
n dörd milyon il bundan əvvəl ilk dəfə olaraq ayaq üstə durmaqla yeni bir sivilizasiyanın təməlini qoyan canlılar Afrikada yayılmağa başlayır. İnsanların əcdadları sayılan bu canlı vücudların hansı səbəbdən oz həyat tərzini dəyişmələri haqqında müxtəlif fərziyyələr olsa da, onların qida əldə etmək baxımından birləşdirən bir ümumi xüsusiyyət nəzərə çarpır. İki milyon il bundan əvvəl insanların əmələ gəlməsi və formalaşması prosesi başlayır. Bu uzun çəkən proses insanların heyvanlardan ayrılmasını təsvir edir. İlk insanlar qida əldə etmək üçün öz orqanlarını: əllərini, ayaqlarını və qollarını hərəkətə gətirərək təbii məhsullardan öz həyatı üçün lazım olan formada istifadə edirdi. Bununla təməli qoyulan istehsal prosesi insanların heyvanlardan ayrılması üçün tarixi addım idi. Mədəni inkişafın əvvəlində insanlar
qida əldə etmək üçün müəyyən sənətçiliyə malik olmuşlar. Gündəlik həyatın təşkil edilməsi və müəyyən səviyyədə saxlanılması üçün onların, təbiətin tələblərinə uyğunlaşaraq müraciət etdikləri ilk texniki vasitə alət idi. İnsanlar tərəfindən bu vasitələrin qida məhsullarını çiy haldan hazır hala gətirmək üçün tətbiqi, müxtəlif emal üsullarının meydana gəlməsinə şərait yaratmışdır. Texniki vasitələrin yaradılması və tətbiqi ilə insanlar başqa canlılara nisbətən daha yüksək yaradıcılıq qabiliyyətinə malik idilər. Bu qabiliyyət onlara ətraf mühiti öz tələblərinə uyğun olan formaya salmalarına imkan yaradırdı. İnsanların təkamülündə texniki vasitələrin inkişafını, təbiətə təsir göstərmək imkanı verən bir reform kimi anlamaq lazımdır. Bu hal insan sivilizasiyasının yaranmasının əvvəlinə təsadüf edən, insanların alətlərlə davranmasında özünü aydın büruzə verir. Təbii əşyaların təsadüfi və ya məqsədyönlü alət kimi istifadə olunması hətta bəzi heyvanlarda da rast gəlinir. Ancaq alətlərin məqsədyönlü hazırlanması və təkmilləşdirilməsi üçün uyğun emal üsullarının inkişaf etdirilməsi yalnız insanlara məxsusdur. Bu alətlər ya-
Yüklə 20,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|