MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 75
Sadalanan elmi mülahizələri nəzərə alaraq, belə qənaətə gəlmək olar ki, professor Əli Həsənovun ―Azərbaycanın geosiyasəti‖ adlanan fundamental elmi əsəri öz bitkin fəlsəfi və ümumiləşdirilmiş elmi əsaslarına görə, eyni zamanda Azərbaycanın geosiyasət tarixini özündə əks etdirən dəyərli elmi əsər olduğundan Azərbaycan dövlətinin mükafatına layiq görülə bilər.
Azərbaycan xalqı artıq 12 ilə yaxındır ki, ulu öndərin cismani yoxluğunu onun siyasi xətti ətrafında daha sıx və monolit birlik nümayiş etdirərək yad edir. Xalqımız Heydər Əliyevin fiziki itkisindən nə qədər çox kədərlənsə də, təskinliyini onda tapır ki, bu gün ulu öndərin şah əsəri olan müstəqil Azərbaycan etibarlı əllərdədir, davamlı və dinamik inkişaf tempinə malikdir. Zəmanəmizin dühasından ―Ona özüm qədər inanıram və gələcəyinə böyük ümidlər bəsləyirəm‖, – qiymətini alan Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın bugünkü və gələcək inkişafının təminatçısıdır. O, Azərbaycanın çağdaş tarixinə yeni missiya ilə daxil olmuşdur. Cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Azərbaycan son 12 il ərzində özünün milli dövlət quruculuğu və idarəçiliyinin növbəti şərəfli mərhələsini yaşayır. Dövlət başçısı tərəfindən iqtisadiyyatın şaxələndirilməsi, siyasi islahatlar, modernləşmə, enerji sektorunda asılılığın azaldılması, təhsil və güclü sosial siyasət ölkəmizin strateji xətti olaraq irəli sürülmüşdür. Optimal məqsəd və vəzifələrin müəyyən edilməsi və onların yerinə yetirilməsi yollarının düzgün tapılması nəticəsində Azərbaycan hətta dünya iqtisadi-maliyyə böhranı illərində belə analoqu olmayan iqtisadi inkişaf tempinə nail ola bilmişdir. Bu dövrdə ölkəmiz öz müstəqilliyini daha da möhkəmləndirmiş, sosial-iqtisadi, siyasi-diplomatik və hərbi quruculuq sahələrində çox böyük uğurlara imza atmışdır.
Əsərdə yuxarıda qeyd olunan reallıqlar, o cümlədən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin ümummilli lider Heydər Əliyevin müəllifi olduğu çoxvektorlu və balanslı xarici siyasət www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu
76 kursunu sürətlə dəyişən dünyanın geosiyasi gerçəkliklərinə adekvat olaraq çevik, innovativ və hücum taktikasına əsaslanmaqla davam etdirdiyi həqiqəti konkret faktlar və arqumentlərlə əsaslandırılmış, bu məsələlər ətrafında dərin elmi-analitik təhlillər aparılmışdır.
Fundamental tədqiqat əsərinin ―Azərbaycanın beynəlxalq aləmlə geosiyasi münasibətləri‖ adlanan II bölməsinin I, II, III və IV fəsillərində müəllif müvafiq olaraq Avrasiyanın ümumi geosiyasi xarakteristikası və müasir vəziyyəti, postsovet məkanında regional geosiyasi fəaliyətin əsas xüsusiyyətləri, Orta Asiya və Xəzər hövzəsinin ümumi geosiyasi parametrləri, habelə Qara dəniz hövzəsi və Cənubi Qafqazın beynəlxalq və regional maraqlar sistemində yeri və rolu ilə bağlı məsələləri elmi təhlillər süzgəcindən keçirmişdir.
―Avrasiya özünün beynəlxalq dəyəri, zəngin və əhəmiyyətli geosiyasi, geoiqtisadi və geostrateji resursları ilə yanaşı, həm də region xalqlarının yaşadığı, region ölkələrinin mövcud olduğu konkret bir sivilizasiya meydanı, milli-etnik yaşayış məskəni və coğrafi məkandır‖, – deyən Əli Həsənov konseptual xarakterli təhlillər aparmaqla müasir dövrdə Avrasiya regionunda dövlətlərarası və milli maraqlar uğrunda mübarizənin əsas istiqamətlərini üzə çıxara bilmişdir. Onlar aşağıdakılardan ibarətdir:
– Regionun böyük dövlətlərinin (Rusiya, İran, Türkiyə, Çin və s.) ayrı-ayrılıqda təzahür edən maraqları;
– dünyanın digər böyük dövlətləri və dövlət birliklərinin maraqları. Bura ABŞ, Avropa İttifaqı və onun bəzi üzv dövlətlərini (Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya), Yaponiya və Çini aid etmək mümkündür;
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxananın e-nəşri Azərbaycan multikultiralizmi Elmi toplu 77
– regionun mühüm geosiyasi və geostrateji maraq kəsb edən dövlətlərinin milli maraqları. Bu sıraya Azərbaycan, Ukrayna, Qazaxıstan, Gürcüstan, Özbəkistan, Türkmənistan və digər region dövlətlərini aid etmək olar. Professor Əli Həsənovun dərin elmi və siyasi yüklü təhlilləri Azərbaycanın lokal, regional və beynəlxalq səviyyədə cərəyan edən mürəkkəb geosiyasi prosesləri düzgün qiymətləndirməsi və adekvat addımlar atması üçün əlverişli və münbit elmi-siyasi platforma formalaşdırır. Əsərdə Rusiyanı Avrasiyanın əsas dövlətlərindən biri kimi xarakterizə edən müəllif rəsmi Moskvanın bu arealda yeritdiyi siyasətin kökündə duran əsas məqsədlərdən biri kimi ABŞ-ın arxitektoru olduğu ―yeni təkqütblü dünya‖ nizamına postsovet regionunun buraxılmaması kursunun dayandığını elmi dəlillərlə əsaslandırmışdır. Müəllif bu yanaşması kontekstində fikirlərini davam etdirərək qeyd edir ki, hazırda Avrasiyada Rusiyanın əsas geosiyasi, geoiqtisadi və hərbi- geostrateji rəqibi qismində Avropa Birliyi və ABŞ çıxış edir. Bu reallıqlar kontekstində hörmətli Əli müəllimin növbəti
elmi-siyasi qənaəti
kifayət qədər
düşündürücüdür: ―...Keçmiş SSRİ-dən ayrılmış və müstəqilliyinə qovuşmuş Ukrayna, Belarus, Azərbaycan, Gürcüstan, Moldova və Ermənistanın gələcəkdə daha çox kimin geosiyasi təsirində qalacağı və kiminlə tərəfdaş koalisiyasına daxil olacağı məsələsində tərəflər arasında kompromissiz mübarizə müşahidə olunur." Əsərdə həmin mübarizənin məzmun və mahiyyətini açıb göstərən çoxsaylı faktlar və arqumentlər elmi dövriyyəyə çıxarılmışdır. Əli Həsənovun əsaslandırılmış elmi qənaətinə görə, ABŞ özünün NATO üzrə müttəfiqləri ilə birlikdə Avrasiyanın, xüsusən də Cənubi Qafqaz bölgəsi və Xəzər-Qara dəniz hövzəsinin regional təhlükəsizliyi ilə bağlı Rusiyadan fərqli olaraq ikinci əsas beynəlxalq mövqenin daşıyıcısıdır. Əsərdə bu düşərgənin Xəzər- Qara dəniz hövzəsi və Cənubi Qafqazdakı təhlükəsizlik siyasəti 4 mərhələdə nəzərdən keçirilmişdir. I mərhələ-1990-1993-cü illəri Yüklə 3,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|