Magistratura məRKƏZİ
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
29 birlikdə makroiktisat da (yeni makroiktisat) müzakirəyə çıxarılmışdır. Yeni iqtisadiyyatı ortaya çıxaran əsas faktorun məhsuldarlıq artımı və bunun ortaya çıxardığı nəticələrin olduğunu söyləmək mümkündür. Məhsuldarlıq artımları, yeni iqtisadiyyatın aparıcısı kimi qəbul edilən ABŞ-dakı inkişafla ortaya qoyula bilər. ABŞ-da kənd təsərrüfatı qeyri-neft sektorunda 1980- 1989-cu illərdə orta hesabla 1.37 faiz məhsuldarlıq artımı təmin edərkən, bu nisbət 1990-2000-ci illərdə orta hesabla 2.15 faizə qədər çıxmışdır (Bureau of Labor Statistics Data [BLS], 2001). Məhsuldarlıq artımı ilə birlikdə böyümə, adambaşına real gəlir və məşğulluq artıb; İşsizlik və inflyasiya faizləri, ümumi daxili məhsul zımni deflyatoru və vahid əmək maya dəyərində əhəmiyyətli azalmalar təmin olunmuşdur. c - Yeni İqtisadiyyatda Bazarlar Daha Çox Qlobal və Rəqabətə Davamlıdır Rabitə texnologiyasındakı inkişaf və qloballaşma ilə yanaşı, dünya ticarətində, birbaşa kapital investisiyalarında və beynəlxalq kredit əməliyyatlarında mühüm irəliləyişlər baş verməkdədir. Məsələn, BVF məlumatlarına görə, dünya ixracatı 1998-ci ilin ilk yarısında 5.6 trilyon dollar olmuşdur. Bu rəqəm 1989-ci ilə görə 86 faizlik bir artımı ifadə edir. Həmçinin Beynəlxalq Ödəmələr Bankının (BIS) məlumatlarına görə, 1989-ci ilin ikinci rübündə 4.6 trilyon dollar olan beynəlxalq bank kreditləri, 1998-ci ilin ortalarında 9.1 trilyon dollara yüksəlmişdir ki, bu da 98 faizlik bir artımı ifadə edir. Bazarların qloballaşması istehlakçıların tələbləri şaxələnir və daha da artır. Beləliklə, müəssisələr fəaliyyətlərini planlaşdırarkən daha qlobal düşünmək məcburiyyətindədir. Bundan başqa, yer və kadr seçimi edərkən də, informasiya əsrinin tələb etdiyi keyfiyyətləri nəzərə almaq məcburiyyətindədir. Çünki yeni iqtisadiyyat həm dinamik, həm də rəqabətə davamlıdır. Yeni iqtisadiyyatda minlərlə alıcı və satıcı hər an qarşılaşa bilər. Firmalar coğrafi olaraq çox hərəkətli hala gəlmiş, rəqabətin ölçüsüdə milli olmaqdan çıxmış; Qlobal xarakter qazanmışdır. Belə bir
30 şəraitdə yenilik və keyfiyyətə verilən əhəmiyyətin artması və xərclərin də düşməsi gözlənilir. Yeni iqtisadiyyat bir ünsiyyət şəbəkə iqtisadiyyatıdır. Yeni texnologiya şəbəkələri sayəsində kiçik müəssisələr, böyük müəssisələrin sahib olduğu miqyas iqtisadiyyatı və mənbələrə çatım üstünlüklərinə malik ola bilər. Eyni zamanda kiçik müəssisələr, böyük müəssisələrin çəkdikləri xərclərə çəkmədən qlobal bazarlara çıxarıla bilər (Tapscott, 1998, s.50). d - Yeni İqtisadiyyatda Gəlir Bölgüsü Dəyişir Yeni iqtisadiyyatda real maaşların artımı əsas olmaqla, bu artımlardan faydalanacaq şəxslərin yaxşı təhsilli, yüksək səviyyəli kadrlar olacaqları şübhəsizdir. İnformasiya cəmiyyətində kifayət qədər təhsilə malik olmayan insanların real əmək haqlarının artması bir yana, azalması da baş verə bilər. Həmçinin bu təhsil və qabiliyyətlər ilə təchiz edilməyən şəxslərin qeydiyyatdan kənar iqtisadiyyata keçidlərin də artacağını söyləmək mümkündür. Şübhəsiz, gəlir bölgüsü yalnız işləyənlər üçün deyil, eyni zamanda firmalar, şəhərlər, bölgələr və dövlətlər üçün də dəyişəcəkdir. Belə ki, Dünya Bankının dərc etdiyi "Dünya İnkişaf Hesabatı 2000/2001" də, 1960-ci ildə ən zəngin ölkələrin adambaşına ümumi daxili məhsulu ən yoxsul ölkələrdən 18 dəfə daha çox olduğu halda; Nisbətin 1995 ildə 37 dəfə səviyyəsinə çıxdığı bildirilir (The World Bank Group, 2000, s. 51). Açığın getdikcə artmasının əsas səbəbi, ölkələr arasındakı böyümə çıxışlarının fərqlilik göstərməsidir. Beləliklə, yeni iqtisadiyyatdakı inkişaflara bağlı olaraq bildirilən fərqliliklər müsbət və ya mənfi istiqamətdə təsirlənəcək. Hansının gerçəkləşəcəyi, ölkələrin yeni iqtisadiyyat ilə birlikdə ortaya çıxacaq fürsətləri necə istifadə edəcəyinə bağlıdır. Görünən odur ki, inkişaf etmiş ölkələr bu məsələdə qabaxda gedir. Beləliklə, yeni iqtisadiyyatın da ölkələr arasında gəlir bölgüsü ədalətsizliyini daha da artıracağını söyləmək səhv olmayacaq. e - Yeni İqtisadiyyatda İstehsal Təşkilatının Quruluşu Dəyişir
31 Yeni iqtisadiyyatın cəlbedici bir xüsusiyyəti də, kütlə istehsalı əvəzinə müştərinin tələbi əsasında həyata keçirilən bir istehsal strukturunun ortaya çıxmasıdır. Digər bir ifadə ilə kütləvi istehsalı əvəzinə, xüsusi istehsal, ya da kütləvi istehsalının özəlləşdirilməsi var. Beləliklə, nə növ istehsalın keçiriləcəyinə birbaşa istehlakçılar qərar verirlər. Bunun nəticəsində, yeni iqtisadiyyatda istehsalçılarla istehlakçılar arasında məsafə yaxşıca daralır;(Tapscott, 1998, s. 57). f - Yeni İqtisadiyyatda İnformasiya Texnologiyaları, Bütün Müəssisələr Üçün Əsas Amildir İstiyir ev istiyir ofis və ya zavod şəraitində olsun, informasiya texnologiyası bütün müəssisələr üçün uğurun əsas açarı vəziyyətindədir. Bu səbəblə, müəssisələrin informasiya texnologiyasına ayırdıqları sərmayənin getdikcə artdığını müşahidə etmək mümkündür. Belə ki, ABŞ-da müəssisələrin cd proqramları üçün etdikləri investisiyalar 1987-ci ildə 28 milyard dollar, 1999-ci ildə 149 milyard dollara yüksəlmişdir (U.S. Department of Kommers, 2000, s. 3). İnformasiya texnologiyalarındakı inkişafdan təcrid olunmuş bir şirkətin yaşaması mümkün olmayacağına görə, şirkətlərin bu məsələdə daha çox yol alması lazım olduğu ortaya çıxır. İnformasiya texnologiyaları inkişaf etdikcə də, yeni iqtisadiyyat özünü daha çox qəbul etdirəcəkdir. Texnoloji inkişaflar iş həyatına da təsir edir. Yeni işlərin ortaya çıxması, mövcud işlərin itirilməsi, iş müqaviləsi şəkillərinin və əmək təşkilatlarının dəyişməsi kimi ortaya çıxan yeni təsirlərə misal olaraq verilə bilər. Texnologiyanın istifadə edilməsinə asılı olaraq, ölkələr arasındakı rəqəmsal pərakəndəlik ümumi bir obraz yaradır. Belə ki, internetin istifadə edilməsi yaşlı insanlardan daha çox gənclər, qadınlardan çox kişilər, az təlimlərdən daha çox yaxşı təhsillilər, kənd yerdən daha çox şəhərlər və aşağı gəlirlərdən daha çox yüksək gəlirlər arasında çoxdur.
Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|