Landshaftshunoslik asoslari

NAZORAT UCHUN SAVOLLAR 
1. Morfologiya nima? 
2. Landshaftlarning morfologik tuzilishi deganda nimani tushinasiz? 
3. Landshaftlarning morfologik birliklariga nimalar kiradi? 
4. Landshaft birliklari nima? 
5. "Elementar landshaft" kanday landshaft birligi xisoblanadi? 
6. Landshaftning morfologik birliklari ichida eng kattasi kaysi birlik 
xisoblanadi? 
7. Landshaftning ichki alokadorliklariga nimalar kiradi? 
8. Vertikal va gorizontal alokalarning uzaro ta`siri kanday ruy beradi? 
9. Landshaft komponentlari orasidagi bogliklikni kanday jarayoilarda kurish 
mumkin? 
10. Landshaftning ichki tuzilishi kanday tushunchani beradi? 
TAYANCH SUZ VA IBORALAR 
1. Morfologiya 

---

34 
2. Lapdshaft morfologiyasi 
3. Morfologik birliklar 
4. Landshaft birligi 
5. Joy turi 
6. Geokimyoviy landshaft 
7. Fatsiyalar tasnifi 
8. Landshaftning ichki tuzilishi 
9. Teskari alokalar 
10. Landshaftda moddaning 
aylanma xarakati 
ADABIYOTLAR 
2, 4, 11, 13, 22, 23, 24 
 6-MAVZU. Landshaftlarniig dinamikasi va rivojlanish konuniyatlari. 
Reja. 
1 .Dinamika haqida tushuncha. 
2.Landshaftlarning dinamikasi 
Z.Landshaftlarning tabiiy va atropogen omillar ta`sirida uzgarishi 
4.Landshaftlarning rivojlanish konuniyatlari. 
Landshaftning tarkibiy kismi xisoblangan komponentlar orasida xam uning 
morfologik kismlari orasida xam mutassil modda va energiya almashinib turishi 
uning ichki tuzilishi nixoyatda murakkab ekanligini kursatish bilan birga landshaft 
kotib kolmagan, doimo uzgarib, rivojlanib turadigan, uziga xos maxsus faoliyatda 
bulib turadigan moddiy jism ekinligidan dalolat beradi. Xar bir muayyan landshaft 
uz ichida ruy beradigan xamda tashkaridan ta`sir etib turadigan jarayonlar va 
omillar ta`sirida turdi uzgarishlarga uchraydi, yashaydi va rivojlanadi. SHu bilan 
birga xar bir landshaft bir butundir uning tarkibi xam ichki tuzilishi xam doimiy va 
tashki kuchlar, shumladan insonning ho`jalikda faoliyati ta`siriga nisbatan 
chidamlidir. Xar bir landshaftda uzini uzi boshkarib uzini uzi rmvojlantirib turish 
xususiyatlari mavjuddir. Xar bir landshafiga uz ravojlantirishini barkarorlashtirib 
turuvchi dinamika xosdir. 
Landshaftning dinamikasi va rivojlanishi haqida tushunchalari xanuzgacha 
muxim bir fikrga kelinmagan. Gaografiya adabiyotlarida bir suz urniga 
ikkinchisini ishlatib yoki chalkashtirib yuborish xollari uchrab turadi. Aslida esa 
landshaftdagi ruy beradigan barcha uzgarishlarni dinamika deb bulmaydi. 
Landshaftning dipamikasi tushunchasigam A.A.Krauklns (1979) kiskacha kilib 
kuyidagi ta`rif beradi:dinamikahbu ichki va tashki kuchlar ta`sirida landshaft 
xolatining uzgarishidir. 
F.N.Mil’kov(1990)fikricha 
dinamika 
landshaftshunoslikning 
markaziy 
masalalaridan biridir. Landshaft dinamikasihbu landshaftning uz vazifasini 
bajarishi xudud va ichki tuzilishi bilan boglik bulgan uzgarishlaridir. 
Landshaftdagi dinamika uzgarishlar turli tuman bulganligi uchun F.N.Mil’kov 
ularning turli va xillarini aniklashga urinib kuradi. Uning fikricha korologik 

---

35 
dinamika (Landshaft chegarasining uzgarilishi bilan boglik), ichki tuzilishi bilan 
boglik bulgan dinamika (landshaftning morfologik kismlari va ular orasidagi 
alokalarning uzgarilishi bilan boglik), zamonaviy dinamika (vaqt bilan boglik 
bulgan landshaftning uzgarishlari) xamda yunalgan dinamika yoki rivojlanish 
dinamikasi (landshaftning bir tomonlama yunalgan uzgarishlari) kabilarni ajratish 
mumkin. Bular uz navbatida yana genitik xillarga bulinadi. 
G.Rixter (1983) esa tabiiy jarayonlarning dinamikasi deb fakat jarayonlar 
jadalligining fasllarda uzgarishini tushunadi. Bunday uzgarishlar asosan xavo 
xarorati yoginhsochin va buglanishning yil davomida uzgarishi bilan boglikdir. 
Landshaft dinamikasi degan tushuncha keng ma`noli, serkarra va 
landshaftshunoslikdagi asosiy tushunchalaridan biri ekanligini 
A.G.Isachenko(1991) xam e`tirof etadi.Uning fikricha landshaftning ichki 
tuzilishini kayta shakllanishiga olib kela olmaydigan va tazimning takrorlanish 
xususiyatiga ega bulgan uzgarishlarni dinamika deb atasa buladi. Masalan: 
landshaftda bir kechahkunduz davomida, yil(fasllar)davomida kechadigan 
turkumga xos bulgan uzgarishlarni landshaftning dinamikasi desa buladi Agar 
tushki kichlar juladan inson ta`siri natijasida xam landshaftda kandaydir 
uzgarishlar ruy bergan bulsa,uning kayta tiklanish jarayonidagi xolatning uzgarishi 
xam dinamikadir. Landshaftdagi dinamik uzgarishlarni mavjudligi landshaft tashki 
kuchlar ta`sirida uzgartirilgan, takdirda xam ma`lum vaqt davomida u yana uzishng 
avvlgi xolatiga kaytish xususiyatiga ega ekanligidan, tashki kuchlarga nisbatan 
chidamlilik xususiyati borligidan dalolat beradi. "Oxrana landshaftov" izoxli 
lugatida dinamika atamasi grekcha suzdan olinganligi va kuch degan muammoni 
anglatishi xamda landshaft dinamikasi deganda bir invariant chegarasida ruy 
beradigan xamda landshaftning ichki tuzilishini uzgartira olmaydigan uzgarishlar 
tushuniladi deb kursatilgan. 
Landshaft dinamikasi tushunchasining shunga yakin izoxni biz V.V.Sochava 
(1978) ning kitobida xam uchratamiz. Uning fikricha geotizimning dinamikasi 
deganda landshaftdagi bir invarianga buy singan uzgaruvchan xolatlar tushiniladi. 
Landshaftning dinamikasiga landshaftning ma`lum strukturasi mavjud bulib 
to`rgan vaqt mobaynida ruy berishi mumkin bulgan uzgarishlarnigina kiritish 
mumkin. Agar ichki va tashki jarayonlar ta`sirida landshaftning ichki tuzilishiga 
putur etsa bunday uzgarishlarni V.B.Sochava evolyutsion uzgarish deb ataydi. 
Boshkacharok kilib aytganda landshaftdagi dinamik uzgarish bir invariant 
doirasida bulganligi uchun landshaftning tubdan sifat uzgarishiga olib kelmaydi. 
evolyutsion uzgarishlar esa landshaftning ichki tuzilishini uzgarishiga, bir 
landshaftning urniga boshkasini xosil bo`lishiga sabab buladi. Bunday uzgarishlar 
esa ko`pincha geologik vaqtni uz ichiga oladi. 
Landshaft dinamikasi tushunchasi bilan landshaftning ichki tuzilishi degan 
tushuncha asosida modda va enegiya almashinishi yotganligi uchun ularni uzaro 
alokador tushunchalar desa buladi. SHuning uchun landshaftning ichki tuzilishi 
haqida xam, dinamika haqida xam suz yuritganda albatga landshaftning xolati 
degan tushunchaga duch kelamiz. Landshaftning dinamikasi landshaftning xolatini 
uzgarishi bilan belgalanadi. 
Umuman landshaftlarda turli xolatlarning turishi haqidagi fikrlarni 

---

36 
landshaftshunostlikka asos solgan olimlarniig dastlabki yillarda yuzaga kelgan 
ilmiy ishlarida xam uchratamiz. Masalan, L.S.Berg /1931/ landshaftda buladigan 
uzgarishlarning ikki xili mavjchudligini kursatib utadi: takrorlanadigan va 
takrorlanmaydigan. Takrorlanadigan uzgarishlarga asosan fasllar almashinishi 
bilan boglik bulgan uzgarishlarni kiritadi. Bunday uzgarishlar landshaftda mavjud 
bulgan ichkiy tartibda aytarlik biror yangilik kirita olmaydi. Takrorlaiadigan 
uzgarishlarga xalokatli tavsifdagi zilzila, katta yonginlar. dovul, suv toshkini kabi 
uzgarishlarni xam kushadi. CHunki landshaftlar bunday uzgarishdan keyin yana 
oldingi xolatiga kaytishga xarakat kiladi. 
Takrorlanmaydigan uzgarishlarda landshaftlar uzining avvalgi xolatini tiklay 
olmaydi va uzgarishlar bir tomonlama ma`lum yunalnshda buladi. Tabiiy 
mujassamlarning xolatlari uzining davomiyligiga karab uchga bulinadi: 
1 .Kiska vaqtlik xolatlarhdavomiyligi bir sutkagacha bulib.xavo massalari va 
ularning uzgarishi bilan boglik buladi. 
2.Urtacha vaqtlik xolatlarhdavomiyligi bir sutkadan bir yilgacha davom 
etadigan xolatlar, asosan yil fasllaridagi xolatlarni uz ichiga oladi. Obhxavo bilan 
boglik bulgan va fasllardagi uzgarishlar bilan boglik bulgan sutkalik 
xolatlarhstekslar xam shu xilga kiradi. 
3.Uzoq muddatlik xolatlarhdavomiyligi bir yildan kurok vaqtni uz ichiga olib, 
odatda ko`p yillik iklim davrlari yoki usimlik koplamining suktsesiyasi bilan 
boglik buladi. Xullas, landshaftning xolati degan tushuncha murakkab va yirik 
ilmiy tushuncha bulib, uning ko`p tomonlari etarlik va puxta ishlab chikilmagan va 
xali ko`p ilmiy tadkikot izlanishlarining talab kiladi. Landshaftlar dinamikasi va 
rivojlanishi o`rganishda bu tushunchani tugri talkin kilish katta axamiyatga egadir. 
Landshaftning dinamikasi haqida suz borar ekan, uning ko`proqtashki 
omillariga boglik ekanligi xamda maromli tavsifga ega ekanligini eslatib utish 
lozim. Masalan, bir kecha kunduzda yoki yil davomida (fasllar almashinishn) 
buladigan maromli uzgarishlar. Erning tuz uki va Kuyosh atrofidagi aylanma 
xarakati bilan boglik ulsa 11 yillik maromli uzgarishlar esa Kuyosh faolligi bila 
boglikdir kuyosh faolligi erda magnig maydonini tulkinlanishiga va atmosferada 
xavoning aylanishiga ta`sir etib ular orkali xarorat va namgarchilikni uzgarishiga 
sabab buladi. 
Umuman olganda landshaftda ruy beradigan maromli uzgarishlarni vaqtida 
cheklab olishning uz.i murakkab masaladir va nisbiydir. geogrzfik kobikka va 
boshka yirik geotizmlarga xos bulgan maromli uzgarishlar xar bir muayyyan 
lakdshaftdagi maromli uzgarishlarga vaqt mobaynida xos kelmasligi mumkin. 
Bunday vaqtdagi nomunosiblik landshaftning komponentlari orasida xam, uning 
morfologik kismlari orasida xam mavjuddir. CHunki ularning xar biri uziga xos 
konuniyatlar asosida xaraatda buladi va tashki kuchlardan turlicha ta`sirlanadi. 
Tusatdan buladigan, xalokatli tavsifdagi ta`sirlar xam uz ta`sir maydonining 
kulamiga hboglik xolda turli geotizmdagi turlicha uzgarishlarga sabab buladn. 
Geotizm kanchalik kichik bulsa va ta`sir kuchining elementlariga yakin bulsa, 
shunchalik kuirok uzgarishi va u yana uzining oldingi xolatiga kaytnshi uchun 
nisbatan ko`proqvaqt ketishi mumkin. 
Landshaftning dinamikasi degan tushuncha bilan landshaftning rivojlanishi 

---

37 
degan tushuncha orasida alokadorlik, boglanish bor. Landshaftlarda bulib 
turadigan ozmihko`pmi dinamik uzgarishlar yigilib borib landshaftlarda tubdan 
buladigan evolyutsion uzgarishlarga sabab buladi va landshaftlar rivojlanishining 
ma`lum boskichlarini xosil kiladi. 
Moddiy dunyoning rivojlanishi materialistik dialektikaning eng muxim 
kategoriyalaridai biri xisoblanadi, Faylasuflarning e`tirof etishicha rivojlanish 
moddiy dunyoni tushinnishning eng asosiy tamoyillaridai biridir va ustavor ilmiy 
axamiyatga egadir. Rivojlanish tushunchasi tabiiy geografiyaga, jumladan 
landshaftshunostlikka xam birday tegishlidir. 
A.G.Isachenko /1991/ yozganidek landshaftning uzgarishini takrorlanadigan 
va takrorlanmaydigan kilib bo`lishning uzida shartlilik mavjud. CHunki xar bir 
tabiiy geografik jarayon davriy tavsiyaga ega va albatta, landshaftda uzining izini 
koldiradi. SHu ma’noda A.I. Nerel’man /1966/ yozganini eslash kifoya. Uning 
fikricha moddaning xar kanday aylanma xarakati berk davrni tashkil 
kilmaydi.Natijada landshaft uzining avvalgi xolatiga kaytmaydi va kandaydir yangi 
xususiyatlarga ega buladi. 
Xar bir tsikl, xatto u kiska muddatli /masalan, bir yillik/ bulgan takdirda xam 
kandaydir takrorlanmaydi va ba`zan tez ilgab olish kiyin bulgan uzgarishlarni 
koldiradi. masalan, atmosfera yoganlari natijasida yonbagirlarda xosil buladigan 
suv okimi tog jinslari utski kismidan, tuprokdan ma`lum mikdorda mineral va 
organik moddani yuvib ketadi. pastkam joylarda esa uning aki, ya`ni yon atrofdan 
yuvilib kelgan turli moddalarning tuplanishi ruy beradi. Bunday jarayonlar bir 
tomonlama yunalgan bulib, maromli tarzda ko`payib kamayib, jadallashib yo 
sustlashib turishi mumkin. 
Landshaft xolatlarining uzgarish davrini chulgam tarzdaga rivojlanyshning 
bshta xalkasi deb tasavvur kilsa buladi. Dialektikhmaterialistik nuktai nazardan 
karaganda tabiatning rivojlanishi karamhkarshiliklarning bunday mikdoriy ortib 
borishi, ko`pincha, yopik xolda, tez ilgab olish murakkab bulgan tarzda kechadi. 
Moddiy dunyodagi xarakat va rivojlanish tushunchalari bilan boglik bulgan 
masalalar materialistik dialektika namoyondalari asarlarida ko`p kurilgan. 
Usha manbalarda: "Xarakathbu moddaning mavjudlik usulidir", "Dunyoda 
xarakatlanuvchimoddadan bulak xech narsa yuk","Jismlarning uzaro ta`siri bu 
xarakatdir", Xarakathbu umuman uzgarishdir","Moddaning xarakat shakllarini 
bilsakhmoddani bilgan bulamiz", Xar kanday xarakatning ichki impul’s 
karamahkarshiliklar va ularning kurashidir", " Xarakat ommaviy va abeolyut 
xarakterga ega, xech kachon va xech kaerda absolyut xaraktsrsizlik va munozanat 
bo`lishi mumkin emas, xarakatsizlik va muvozanat xarakatning bir laxzasi xolos". 
"Aloxida xarakat muvozanatga intiladi, xarakatlar birgalikda esa uni yana yakson 
kiladi", "Jismlarning nisbatan xarakatsizlikda bo`lishi va vaqtincha muvozanatlik 
xolatlarning bo`lishi materiya tabaklanishining va shu bilan birga xayotning eng 
mlosim sharthsharoitlaridan biridir" kabi jumlalar tezhtez uchrab, bir birini tuldirib 
turadi. Ushbu fikrlarning deyarli xammasi landshaftning xususiyatiga taaluklidir. 
S. V.Kalesiik /1955/ fikricha landshaft kobigining rivojlanish manbai bulib, undagi 
ko`plab karamahkarshilik yunalishlarning tuknashuvi xisoblanadi. eng asosiy 
karama karshilik landshaft kobigining ichki xususiyatlari, ya`ni zonalik va azoialik 

---

38 
orasidagi karamahkarshiligidir. Boshkacha kilib aytganda endogen va ekzogen 
jarayonlar qaramahkarshiligadir, er yuzasiga ta`sir etuvchi kuyosh radiatsiyasi va 
tektonika orasida karamahkarshilikdir. 
Landshaftning rivojlanishndagi asosiy sabab va xarakatlantiruvchi kuchlar 
haqida yukoridagi keltirilgan fikrlar xam umumiy tasavg’lr xosil kilsa 
buladi.Ammo landshaftning uzgarishi haqida gap borganda ko`pincha tashki 
kuchlarnig 
ta`siri 
xisobga 
olinib,landshaftning 
ichida 
ruy 
beradigan 
karamahkarshiliklar kurashi,son uzgarishlarning sifat uzgarishlariga utishi,ya`ni 
landshaftning uzhuzidan rivojlanish xususiyatiga kamrok e`tibor beriladi. 
Landshaftning uzhuzidan rivojlanishiga kobil ekanligini asl moxiyati shundan 
iborztki.uning komponentlari orasidagi uzaro ta`sir va alokadorliklar tufayli 
komponentlar birhbiriga moslashib olishga va landshaftda muvozanat xolatni 
yuzaga chikishiga intiladi. 
Landshatdagi xar bir komponent uzluksiz rivojlanishda va uzgarishdadir,agar 
ulardan birining xususiyati (masalan,iklim) uzgarib,yangi sifatga enga bulsa,kolgan 
komponentlar yoki ularning xususiyati(masalan,tuprok) unga moslashib olishga 
xarakat kiladi.Bunday jarayon turli komponentlarda turlicha jadallik bilan va 
ba`zan ancha vaqtai uz ichiga oladi.Ammo birinchi bulib uzgargan komponent bu 
vaqt esa yana rivojlanishda va uzgarishda buladi.Kolgan komponentlar yana unga 
moslashishga xarakat kilaveradi. Demak,landshaftdagi ichki muvozanat vaqtincha 
va nisbiy bo`lishi mumkin. Landshaftning komponentlari ichida eng faol 
xisoblanadigan biota(usimlik va xayvonotdir).U doimo biotik bulmagan 
komponentlar bilan karamahkarshilikdagi va atrof muxitga moslashishga xarakat 
kiladi.Natijada bir butun landshaftni kayta sozlaga olib keladi. Xarakat bilan 
muvozanat uzluksiz uzgaruvchan alokadarlikdadir.Landshaftdagi muvozanat 
landshaftdagi xarakat bilan xarakatsizlikorasidagi muvozanat sharoitdagina 
saklanishi mumkin. Lekin bundan muvozanat nisbiy va vakganchalikdir. 
Landshaftning 
ichidagi 
komponentlarning 
uzaro 
ta`siri 
va 
karamahkarshiliklari landshaftning sust, bir moromda va keskin uzgarishlarsiz 
rivojlanishiga sabab bulsa, tashkaridan buladigan ta`sir va alokadorliklar bu 
jarayonni tezlashtirishi yoki keskin uzgartirib yuborishi mumkin. 
Landshaftning rivojlanishi uning ichki tuzilishiga xos bulganbelgilarni yangi 
struktura belgilari tomonidan chikib chikarish demakdir. Bu jarayon landshaftda 
sifat uzgarishlarini xosil kilib, yangi landshaftni barpo bo`lishiga olib keladi. 
Ammo bir landshaftning uzida bir vaqtda xozirgi kunga xos belgilar bilan 
yonmahyon uzoq utmishda shakllangan belgilar xam uchrashi mumkin. Bundan 
tashkari xozirgi vakgda landshaftda uchraydigan ayrim xodisa va jarayonlarni 
bilish landshaftning tarixini, yoshini bilish zarur buladi. 
Landshaftda ruy berishi mumkin bulgan uzgarishlar dastavaluning eng kichik 
morfologik kismlarihfatsiyalarda kuzga tashlanadi.Keyinchalik u yoki bu 
urochishe uzgarishi mumkin.Ammo butun bir landshaftning ichki tuzilishi 
uzgarishi uchun anchagina uzoqrok vaqt kerak buladi. Landshaft tarakkiyoti yoki 
rivojlanishiiing masalalardan yana biri landshaftning yoshi masalasidir. 
Umuman olganda turli katgahkichiklikdagi geotizimlarning yoshini aniklash 
borasida ozmi ko`pmi ilmiy ishlar kilingan va geotizimning kulami kanchalik katta 

---

39 
bulsa,u shunchalik oldinrok paydo bulgan degan xulosa mavjud. Ammo ularning 
yoshini 
kaysi 
vaqtda 
boshlab 
xisoblash 
kerak 
degan 
masala 
xali 
munozaralidir.Ayrim tabiiy geograflar landshaftning geologikhgeomorfologik 
asosi kachon shakllangan bulsa usha vaqtdan boshlash kerak deyishsa,ayrim 
geotizim maydoni kachon muz bosishdan xisoblashni taklif kiladilar. Bu xolda 
landshaftlarni yoshi yuz minglab yoki milionlab yillarni uz ichiga olib,Geologik 
davrlar 
bilan 
ulchanishi 
mumkin.Ammo 
Orol 
dengizi 
atrofidagidek 
yakinda(keyingi bir necha yil mobaynida)dengizdan ozod bulgan 
joylarninglandshaftlari 
bundan 
mustasno.CHunki 
bunday 
erlaridagi 
landshaftlar endigina shakllanyapti. 
Landshaftning yoshini kaysi vaqtdan boshlab xisoblash haqidagi yana bir fikr 
anchagina ma`kul kurinadi. Uning mazmuni shundan iboratki, landshaftning yoshi 
uning xozirgi ichki tuzyugashi kachon shakllangan bolsa usha vaqtdan boshlanishi 
qerak. Ammo landshaftning turli komponentlari turlicha rivojlangani uchun va 
rivojlanish jadalligi turlicha buyaganligi uchun xamda landshaftlar haqida tarixiy 
ma`lumotlar (geologik yoki iklim ma`lumotlariga nisbatan) juda kam bulganligi 
uchun uning ichkn tuzilishi kachon xozirga kurinishda rivojlana boshlaganligini 
aniklab olish amri maxoldir. Bundan tashkari ladshaftdagi bir ichki tuzilma urniga 
yangi ichki tuzgosha xosil bo`lishi jarayonini uzoq muddatn uz ichiga olishi 
mumkin. SHuning uchun geotizimlarning jumladan landshaftlarni xam xosil 
bo`lish vaqtini xozirgi tabiiy geografik sharoitning asosiy xususiyatlari shakllana 
boshlagan vaqtdan boshlab xisoblangan ma`kul. Masalan, Turon tabiiy geofafik 
provintsiyasi, ya`ni O`zbekiston Respublikasi joylashgan yirik biotizimning 
xozirgi tabiiy sharoitini shakllanishi oligotsen dengizi kaytgandan sung boshlandi 
va oligotsenhturtlamchi davr mobaynida davom etdi. Ammo oyaigotsen turtlamchi 
davr yoshidagi Turon provintsiyasida joylashgan undan kichikrok bulgan 
biotizimlarhtabiiy geografik okruglar esa turli xil kelib chikish tarixi va yoshga 
egadir. Bularning ichida eng yoshi kuyi Amudaryo tabiiy geografik okrugi bulib 
"YUkori turtlamchi va xozirgi davr", karirogi Kizilkum tabiiy geografik okrugidir 
"yoshi paliotsenhturtlamchi davr". YAnada kichikrok biotizimlar tabiiy geografik 
rayonlar va landshaftlarning yoshiga kelgan bulsak endi fakat oligotsen 
dengizyaning kaytib ketishi va kuruk xamda issiklik iklim xukumronligini emas 
balki nsotektonik xarakatlar va ular bilan boglik xolda rel’efning, suvlarnnng ishini 
uzgarishi, iklimning tabakalanishi kabilarni xam taxlil kerak buladi. bular esa uz 
navbatida tuprok, usimlik va xayvonotning tabakalanishiga sabab buladi. 
Xullas, landshaftning yoshini anik kilib 1.2h10 yil farki bilan aytib berish 
amri maxoldir. Ammo landshaftlardan okilona foydalanish va landshaftlar 
kelajakda kandaydir kurinishda bo`lishini oldindan aytib berishi uchun uning 
yoshini aniklashdan kura ko`proquning rivojlanishidagi barkaror va muayyan 
yunalish xususiyatlarini (jumladan inson ta`sirini xisobga olgan xolda xam) aniklab 
rlish 
muximrokdir. 
Landshaftlar 
rivojlanishining 
muayyan 
yunalishini 
(tendentsiyasini aniklab olish landshaftlarning xalk ho`jaligining u yoki bu 
tarmogani rivojlantirish nuktai nazaridan baxolash xamda istikbolini belgilash 
uchun muxim sharthsharoitlardan biridir.