Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası
Yüklə 1,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aşırlı A.
- Azərbaycanlıların soyqırımı: tarixin
- Dəmirov Y. B
- Görüryılmaz M.
- Hüseynov S.
- Kəngərli Q.
- Köçərli T.
- Qaraoğlu F.
- Qaraoğlu F.
- Zülfüqarlı M.
- Bədii əsərlər Abdulla M.
- İsmayıl X. N.
- Sadıqzadə Q.
- Şeydayev Ç. M.
- 31 Mart – tariximizin göz yaşı (metodik vəsait)
31
qaniçən, türk qanına susamış cani olduqlarını törətdikləri fəlakət və bəlalarla səciyyələndirib.
Məmməd Səid Ordubadinin bu əsəri erməni vandallarının vəhşiliklərini güzgü kimi əks etdirib. “Qanlı illər” adlı bu əsər 1911-ci ildə Ağa Murtuza Muxtarov tərəfindən nəşr edilərək yazılmışdır. Sonralar nədənsə bu qiymətli sənədlər toplusu uzun illər oxucuların diqqətindən kənarda qalmışdır. Nəhayət, səksən ildən sonra, 1991-ci ildə həmin kitab nəşr edilib. Ölməz ədibin bu əsəri çox böyük həqiqətlərdən xəbər verir. Onun tədqiqi və təbliği, xüsusən xarici dillərə tərcümə edilib geniş yayılması vacibdir. “Qanlı illər” əsəri bəzi parçaları oxucuların diqqətinə çatdırmaq istəyirəm. Məktəblilər əsərdən müəyyən parçalar səhnələşdirirlər. Erməni zülmünün hər üzünü görmüş yazıçı, böyük ədib Məmməd Səid Ordubadi “Bu qanlı olayların səbəbi nə idi?” sualını belə cavablandırırdı: Birincisi: Erməni Daşnaksütyun komitəsinin müstəbid bir idarə üsulunu təşkil etdiyidir ki, Qafqazda bir sıra qanlı teatrolar oynandı.
etinasızlığıdır. Ermənilərin terrorları qorxusundan bir tərəfi əldə saxlayıb, digər tərəfə növbənöv vicdansızlıqlar etməkdə idilər. Bunlardan şahid Naxçıvan uyezdinin naçalniki Angil kimi vicdansızların fitnəkar hərəkətləridir. Belə ki, yanan atəşləri söndürməyib, əksinə, caniləri bir sıra cinayətlərə sövq edirdi. Üçüncüsü: Müsəlmanların elmsizliyi və müasir işlərdən bixəbər olmalarıdır. Ermənilər yalnız hiylə və siyasətlə iş tutub bir ovuc könüllü əsgərlə müsəlmanların qüvvəsini əzmək istəyirdilər. Belə ki, Bakıda sülh edib müsəlmanları yatırmaqla Şuşada müharibəyə başlayır, sonra Şuşada sülh edib Gəncə quberniyasının sair yerlərini yandırmağa və dağıtmağa təşəbbüs edirlər. Müsəlmanlar isə əvvəlcə bunları bilməyib sonralar
32
gözlərini açdılarsa da, ermənilər Türkiyədən və İrandan əsgər yığıb müsəlmanları əzməyə çalışırdılar. Dörd ü ncüsü: Ermənilərin avtonomiya-idarə muxtariyyəti həvəsində olmalarıdır. Zira ermənilərin hər aybaşı Londona, Parisə, Amerikaya qaçıb ərzi-hal etmələri bunlara kamil bir sübutdur. Müraciət etdiyimiz bədii nümunələrlə tarixi faktları, Fövqəladə Təhqiqat Komissiyasının topladığı və rəsmləşdirdiyi materialları, sənədləri müqayisə və təhlil etdikcə, belə qənaətə gəlmək olur ki, sənət əsərlərində həyat həqiqətləri daha inandırıcı, qabarıq və təsirli verilmişdir. Faciənin səbəbləri-kökü və məqsədi bədii əsərlərdə düzgün müəyyənləşdirilmiş, erməni vəhşiliyi,
erməni qəddarlığı inandırıcı, tünd boyalarla əks etdirilmişdir. Zorakılığa, zülmə və amansızlığa nifrət, haqqa, ədalətə, hürriyyətə rəğbət hissinin aşılanması azərbaycanlıların soyqırımından bəhs edən bədii əsərlərin əsas qayəsini təşkil edir. Vətənpərvər ədiblərimizin ürək yanğısını, fəryadını sözündə, şərtində yaşadan bu əsərlərin arxiv
qaranlığından çıxarılaraq milli istiqlal işığında mükəmməl tədqiqində və təhlilinə ehtiyac duyulmaqdadır. Tədbir şagirdlərin mövzuya uyğun şeirləri ilə sonlanır. 31 Mart Soyqırımı Günü ilə əlaqadar olaraq, kitabxanada keçirilən tədbirlərdən biri də “Al qana boyanmış bahar günləri”
adlı anım gecəsidir. Gecə oxuculara həmin günün mahiyyətini daha da yaxından tanıtmaq üçün nəzərdə tutulur. Anım gecəsinə tarixçilər, tarixi şəxsiyyət və siyasətçilər, ictimai elm xadimləri, yazarlar, tarix müəllimləri, Xocalı faciəsinin canlı şahidləri dəvət olunur. İlk olaraq 31 Mart soyqırımı ilə bağlı slayd verilir. Slayddan sonra aparıcılar gecəyə keçid alırlar.
soyqırımı Günü ilə əlaqədar şanlı tarix dolu qan yaddaşımızdan qopub gələn anım gecəsinə xoş gəlmisiniz. Biz bu gün sizlərlə
33
dünənimizə, lap yaxın keçmişimizə qayıtmaq istəyirik. O, keçmişimizə ki, ata-analarımız, nənə-babalarımız o anların lap yaxından şahidi olmuşdular. O ağır, qanlı-qadalı günlər ömür səhifəmizdən gəlib keçib. O keçmişimiz ki, tariximizə tarix yazılıb – 31 Mart Soyqırımı Günü. O tarix ki, son iki əsrdə Qafqazda azərbaycanlılara qarşı məqsədyönlü şəkildə həyata keçirilmiş etnik təmizləmə və soyqırım siyasəti nəticəsində xalqımız ağır məhrumiyyətlərə və məşəqqətlərə məruz qalmışdır. Mərhələ-mərhələ gücləndirilən belə qeyri-insani siyasət nəticəsində azərbaycanlılar indi Ermənistan adlandırılan ərazidən, min illər boyu yaşadıqları tarixi etnik torpaqlarından didərgin salınaraq kütləvi qətl və qırğınlara məruz qalmış, xalqımıza məxsus minlərlə tarixi, mədəni abidə və yaşayış məskəni dağıdılıb viran edilmişdir.
bu soyqırım hadisəsi xalqımıza qarşı dəfələrlə törədilmiş kütləvi qətl kimi qiymətləndirilməlidir. Tarixi faktlar sübut edir ki, son iki əsrdə azərbaycanlılara qarşı məqsədyönlü şəkildə həyata keçirilmiş bu soyqırım siyasəti nəticəsində soydaşlarımız qədim Azərbaycan torpağı olan, indi Ermənistan adlandırılan öz doğma torpaqlarından didərgin salınmışlar. Ümumiyyətlə,
XIX əsrin sonlarından başlayaraq ermənilərin Azərbaycan xalqına davamlı şəkildə apardığı terror və soyqırım siyasəti bu gün də Dağlıq Qarabağda, Ermənistanla həmsərhəd bölgələrdə həyata keçirilməkdədir. Cənubi Qafqaz bölgəsində sülhün, siyasi sabitliyin, birgəyaşayış qaydalarının təhlükə mənbəyinə çevrilən və terroru dövlət səviyyəsində dəstəkləyən Ermənistan Respublikası tarixən bu coğrafiyada törətdikləri qanlı olayları yenidən dirçəldir, günahsız insanlara, qocalara, uşaqlara, qarşı soyqırım siyasətindən əl çəkmək istəmir.
düşünülmüş repressiyalara məruz qalıb, tarixi torpaqları olan 34
sonralar Ermənistan ərazisinə daxil edilən qədim İrəvan xanlığlarından və digər yerlərdən Orta Asiya ərazisinə sürgün ediliblər. Aprel ayında Quba qəzasına göndərilmiş daşnak dəstəsinin komandiri Hamazasp bildirmişdir: “Mən erməni xalqının qəhrəmanı və müdafiəçisiyəm... Buraya qayda yaratmaq və Sovet hakimiyyətini qorumaq üçün gəlmişəm... Mənə Xəzər dənizindən Şahdağadək olan ərazidə bütün müsəlmanları məhv etmək əmri verilmişdir”. Arxivlərdə erməni vəhşiliyini təsdiqləyən sənədlər var. Bunları eynilə sizlərə təqdim edirik. General Harvurd Amerika Senatına verdiyi 16 oktyabr 1999-cu il tarixli məlumatında yazırdı: “Qara dənizdən İran ərazisinə qədər gəzdim, amma erməni məlumatını təsdiq edən heç bir şey tapmadım”. Əslində, arxivlərdə dünya dövlətlərinin bir çox görkəmli alimlərinin, səyyahlarının da erməni yalanını, qəddarlığını, hiyləgərliyini ifşa edən yüzlərlə sənəd var. Çox təəssüf ki, ermənilərin arxasında dayanan bəzi dövlətlər arxivlərin açılmasına heç vaxt meyilli olmayıblar. Çalışıblar ki, ermənilərin törətdikləri qanlı cinayətləri ört-basdır etsinlər. Dünya tarixinə nəzər salsaq, bəlkə də, ermənilər qədər vəhşilik törədən ikinci bir millət görmərik. Ötən əsrin bütün dönəmlərində − 1905-1907, 1918-1920, 1946-1948-ci illərdə törədilən cinayətlər də, soydaşlarımıza verilən işgəncələr də bir-birinə bənzər olub. Ermənilər körpələri divara mismarlayıblar. Qadınları lüt-üryan halda saçlarından asıb nişan alıblar. Kimin gülləsi tapşırılan hədəfə dəyərmişsə, ona böyük mükafat verilərmiş. İnsanları qaynar su ilə yandırıb sonra cəsədlərini itlərə atarmışlar. Ən dəhşətlisi də budur ki, qaniçən Stepan Şaumyan Bakıda otura-otura bütün daşnaklara başçılıq edirdi. Onun oğlu isə daşnak liderindən biri kimi pulemyotçuların başında dayanırdı. 35
... O vaxtdan çox illər ötməsinə baxmayaraq, erməni xisləti dəyişməyib. “Daşnaksütyun” partiyasının qanlı əməlləri davam edir və yenə günahsız azərbaycanlılar ağır işgəncələrə məruz qalırlar. Ermənilərin qaniçən əməlləri sanki bir proqram üzrə icra olunur. Bu gün də Xocalıdan çəkilən lentləri dünyaya yayımlayıb özlərini ölən, qırılan tərəf kimi göstərirlər. Bəlkə də, ən dözülməzi elə budur. Ermənilərin saysız-hesabsız qanlı cinayətləri var, onlar tarix qarşısında cavab verməlidirlər. Təkcə Kəlbəcərin Ağdaban kəndində törətdikləri əməllər bəs edər ki, erməni qaniçənləri beynəlxalq məhkəmə qarşısına çıxarılsın. 1992-ci il aprelin 7-dən 8-nə keçən gecə Ağdaban kəndi tamamilə erməni quldurları tərəfindən yandırılmış, 779 nəfər dinc sakinə qeyri-insani işgəncələr verilmişdir. 67 nəfər qətlə yetrilmişdir. 8 nəfər 90-100 yaşlı qoca, 2 nəfər azyaşlı uşaq, 7 nəfər qadın diri-diri odda yandırılmışdır. II aparıcı: Quba Soyqırımı üzərində Memorial Kompleksi açılmamış sirlərdən xəbər verən yerdir. Bu məzarlıq 2007-ci il aprelin 1-də ərazidə torpaq işləri görülərkən aşkar edilmişdir. 2007-ci ilin iyulundan Azərbaycan Milli Akademiyasının Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutunun əməkdaşları tərəfindən məzarlıqda başlanılan geniş tədqiqat işlərinə 2008-ci ilin sentyabrında yekun vurulmuşdur. Məzarlığın 1918-ci ildə ermənilərin yerli dinc əhaliyə qarşı törətdikləri soyqırımının nəticəsi olduğu müəyyən edilmişdir. 2009-cu ildə Azərbaycan Prezidentinin sərəncamından sonra Nazirlər Kabineti kütləvi qətl qurbanlarının xatirəsinin əbədiləşdirilməsinə dair tədbirlər planı hazırladı. Kütləvi məzarlığın yerləşdiyi ərazidə xatirə kompleksinin ucaldılması və abadlıq işlərin aparılmasına başlanıldı. I aparıcı: Biz problemin beynəlxalq hüquq normaları əsasında ədalətli həlli üçün çalışırıq. Ermənistanı da elementar hüquq normalarına əməl etməyə, reallıq hissini itirməməyə məqbul həll
36
variantları istiqamətində addımlar atmağa çağırırıq. Lakin o da aydın və birmənalı qəbul edilməlidir ki, münaqişənin həllinin təməl prinsipi Azərbaycanın ərazi bütövlüyü, məcburi köçkünlərin doğma yaşayış yerlərinə qaytarılması olmalıdır. Biz azərbaycanlılara qarşı ermənilərin törətdiyi təcavüz və soyqırımının dünya dövlətlərinin parlamentləri, beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən tanınmasına və pislənməsinə çalışmalıyıq. Həm də bu zaman erməni şovinist millətçilərindən fərqli olaraq bundan siyasi, maddi və ya maliyyə kompensasiyaları qazanmaq üçün faydalanmaq istəmirik. Bizim maddi sərvətlərimiz kifayət qədərdir. Odur ki, biz sülh şəraitində yaşamaq, ölkəmizi inkişaf etdirmək, tarixi ədalətin və həqiqətin bərpa olunmasını, işğal və soyqırımı siyasəti həyata keçirənlərin tanınmasını və ifşa olunmasını istəyirik. Düşünürük ki, indiki zamanda digər xalqlara və dövlətlərə qarşı ərazi iddiaları ilə çıxış etmək tarixi anaxronizmdir və bu hərəkət həmin xalqın özünə ciddi fəlakət gətirən bir bəladır. II aparıcı: İndi ermənilər özlərini məzlum millət kimi qələmə vermək üçün dəridən-qabıqdan çıxır, dünya ictimaiyyətinə yanlış məlumat verməkdən usanmırlar. Halbuki tarixi sənədlər, araşdırmalar göründüyü kimi, bunun tam əksini sübut edir. Bizim yolumuz düzgün, amallarımız, məqsədlərimiz saf və təmizdir. Biz xalqımızın tarixini, dünəninin və bu günün həqiqətlərini hamının daha yaxşı bilməsinə və qəbul etməsinə çalışmalıyıq. Bunun üçün Azərbaycan hökuməti, bütün vətəndaşlarımız, xarici ölkədəki azərbaycanlı icmaları səylərini birləşdirməli, daha ardıcıl və səmərəli iş aparmalı, təsirli tədbirlər görməlidirlər. Bir daha soyqırımı qurbanlarının əziz xatirəsini dərin hüznlə yad edir, onlara Allahdan rəhmət diləyir, xalqımıza ümummili vəzifələrimizin həlli yolunda uğurlar arzulayırıq. 37
Abışov V. Ş. Azərbaycanlıların soyqırımı : (1917-1918-ci illər). - Bakı : Nurlan, 2007. - 176 s. Aşırlı A. 31 mart soyqırımı: 1918-1920-ci illər mətbuatında. - Bakı : Elm və Təhsil, 2011. - 100 s. Azərbaycan xalqına qarşı 1918-ci il mart soyqırımı : 3 cilddə Sənədlər toplusu. I cild : "26 Bakı komissarları" nın əsl tarixi. - Bakı : Çaşıoğlu, 2009. - 776 s. - (Azərbaycan tarixi : İlk mənbələr). Azərbaycanlıların soyqırımı: tarixin qanlı salnaməsi. I cild. - Bakı : OSKAR NPM, 2012. - 446 s. - Kitab Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin əbədiyaşar xatirəsinə ithaf edilir. - (super cildli qutuda). Azərbaycanlıların soyqırımı: tarixin qanlı salnaməsi. II cild. - Bakı : OSKAR NPM, 2012. - 424 s. - Kitab Azərbaycan xalqının ümummilli lideri Heydər Əliyevin əbədiyaşar xatirəsinə ithaf edilir. - (super cildli qutuda). Dəmirov Y. B. Qarabağ sindromu: Həqiqət və reallıq. - Bakı : Şəms, 2007. - 256 s. Erməni terroru. - Bakı : Vətən, 2005. - 168 s. : foto, xəritə, il. - Azərbaycan, rus və ingilis dillərində. Əzizov E. Difai : XX əsrin əvvələrində erməni-azərbaycanlı münaqişəsinin ilkin tarixi şərtləri və səbəbləri. - Bakı : CBS Polygraphic production, 2009. - 360 s.
: tarixi ədəbiyyat. - Bakı : Qismət, 2008. - 408 s. xəritə, foto. Həkimova N. M. Ermənilərin tarixi cinayətləri ziyalıların qan yaddaşında: Məqalələr toplusu. - B.: Maarif, 2009. - 360 s. : rəng.şək.
38
məqalələr : 31 Mart Azərbaycanlıların soyqırımı günü // Azərbaycan Demokratik Respublikası dövründə ədəbiyyat. - Bakı : Elm, 2003. - S. 209-222.
siyasəti. - Bakı : Avropa Nəşriyyatı Servis, 2009. - 175 s. İsmayıl X. N. "Erməni məsələsi" və türk-müsəlman soyqırımı : Ensiklopedik-tarixi araşdırma. - Bakı : Nərgiz, 2013. - 508 s. Kəngərli Q. Erməni lobbisi...Azərbaycan faciəsi. - Bakı : Azərb. Ensiklopediyası "NPB", 1992. - 280 s. - kiril əlifbası ilə. Kərimov K. M. Terrorizm və qanlı ləpirlər. - Bakı : Ozan, 2004. - 368 s. Köçərli T. Erməni saxtakarlığı. - Bakı : Şərq-Qərb, 2002. - 80 s. Məmmədov E. Erməni təxribatı (Sumqayıt, fevral 1988-ci il) : Faktlar və mülahizələr = Армянская диверсия (Сумгаит, февраль 1988 года) : Факты и рассуждения = Armenian saboage (Sumqayit, february 1988) : Facts and discourses. - Bakı : Mütərcim, 2005. - 64 s. : foto. - Azərbaycan, ingilis və rus dillərində. Qaraoğlu F. Ermənilər və həqiqətlər: Rəsmi sənədlərlə.
I cild. – Bakı : Nurlar, 2007. - 493 s. Qaraoğlu F. Ermənilər və həqiqətlər: Rəsmi sənədlərlə. II cild. – Bakı : Nurlar, 2008. - 439 s. Qaraoğlu F. Ermənilər və həqiqətlər: Rəsmi sənədlərlə. III cild. - Bakı : Nurlar, 2009. - 344 s. : foto. Qəhrəmanov N. I Dünya müharibəsində Qafqaz cəbhəsində erməni amili. - Bakı : E.L. Nəşriyyat və Poliqrafiya Şirkəti MMC, 2008. - 296 s.
39
2003. - 230 s.
Komitəsi, 1991. - 144 s. - kiril əlifbası ilə. Səlimbəyli Ş. Erməni terroru : I kitab: Qarabağda müharibənin başlanması hadisələr... faktlar... – Bakı : Avropa, 2008. - 400 s. : foto.
soyqırımına - Qarabağa həsr olunmuş sənədli-bədii materiallar. - Bakı : [s. n.], 2004. - 80 s. Tarixdə ermənilər və türk - erməni münasibətləri. - Bakı : Azərb. ensiklopediyası "NPB", 1998. - 160 s. - kiril əlifbası ilə.
2011. - 120 s.
1918-ci ilin soyqırımı // Novxanı sərvətimiz şəxsiyyətlərimizdir. - Bakı : 2010. – S.335-342. İlkin Q. Bakı 1917-1920-ci illərdə // Bakı və bakılılar. - Bakı : Nurlar NPM, 2006. – S.363-378. Həbiboğlu V. Kəndlilərin ermənilərə qarşı mübarizəsi // Keşlə və keşləlilər. Bakı : Örnək, 1995. - S.45-61.-kiril qrafikası ilə
Banin. Elə qalmaqallı bir dövrə çatmışdıq ki... // Qafqaz günləri. - Bakı : Qafqaz, 2006. - S. 93-107. Bədii əsərlər Abdulla M. Türk qəbri : hekayə // Soyqırım: Erməni terrorizmi. - 2009. - S. 100-104. 40
Elatlı E. Cəhənnəmdən gələn səs. - Bakı : MBM, 2009. - 368 s. İsmayıl X. N. Azəri soyqırımı : Mənzum pyes. - Bakı : Nurlan, 2007. - 264 s. Ordubadi M. S. Gizli Bakı : Roman - Bakı : Azərnəşr, 1972. - 295 s. - kiril əlifbası ilə. . Ordubadi M. S. Həyatım və mühitim. - Bakı : "XAN" nəşriyyatı, 2014. - 208 s. - ("XAN" Xatirə Ədəbiyyatı ; VII kitab). Rüstəmxanlı S. Difai fədailəri : bəlgəsəl roman. - Bakı : Qanun, 2010. - 448 s.
Gənclik, 1991. - 248 s. Soyqırım : Erməni terrorizmi : Mahmud Kaşkari adına Beynəlxalq Fondun "Soyqırım və köçkünlər probleminin ədəbi düşüncədə dəstəklənməsi" layihəsi / red. Ə. Cəfərov ; lay. rəhb. E. Qaraxanlı ; naşir R. X. Sayadoğlu. - Bakı : MBM, 2009. - 184 s.
Ulu, 2005. - 784 s. Şeydayev Ç. M. Ermənikənd caniləri : tarixi ədəbiyyat. - Bakı : Şirvannəşr, 2008. - 608 s.
41
(metodik vəsait)
Ünvan:AZ-1022 Bakı şəh.,S.Vurğun küç.88; E-mail:info@clb.az URL:www.clb.az
F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasında çap olunmuşdur. Sifariş: 19 Çapa imzalanmışdır:19.02.2018 Tirajı:100 Pulsuz
Yüklə 1,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|