Kənd təSƏRRÜfati hazırkı durum və gələcək inkişaf potensialı fao-türkiyə Tərəfdaşlıq Proqramı çərçivəsində və Azərbaycan Respublikasının
Azərbaycanda orqani̇k kənd təsərrüfati
Yüklə 2,02 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yekun və tövsiyələr Azərbaycanın kənd təsərrüfatı Dəyər zəncı̇ri və daxı̇lı̇ bazar Prioritet bitkilər/regionlar
64 Azərbaycanda orqani̇k kənd təsərrüfati Hazırkı durum və gələcək inkişaf potensialı Orqanik məhsullar üçün üçüncü tərəfin sertifikasiyasını tələb olunur; Azərbaycanda milli sertifikatlaşdırma təşkilatları olmadığından bu işi xarici nəzarət qurumları həyata keçirməlidir, bu isə istehsalçı xərclərini xeyli artırır. Orqanik təsərrüfatlar çox vaxt ucqar, şəhərlərdən uzaq ərazilərdə yerləşir; nəticədə, nəqliyyat xərcləri artır, yığım-sonrası itkilər çoxalır, bu da yenidən yekun qiymətləri artırır. Dövlət subsidiyaları ənənəvi üsullarla məhsul becərən təsərrüfatlara verilir, halbuki onlar süni maddələrdən geniş istifadə edir və onların istehsal xərcləri onsuzda daha aşağıdır. Orqanik kənd təsərrüfatında kənardan alınan deyil, təsərrüfat daxili resurslar istifadə olunur və əmək qüvvəsi istehsal xərclərinin daha böyük hissəsini təşkil edir, lakin bunlara subsidiya yoxdur. Beləliklə, subsidiyalar ənənəvi və orqanik məhsullar arasında qiymət fərqini daha da artırır. İntensiv təsərrüfat sistemlərində orqanik kənd təsərrüfatına keçid zamanı məhsuldarlıq xeyli azala bilər, xüsusilə istehsalçıların torpağın bioloji idarə edilməsi üzrə bilik və təcrübəsi çatışmadığı hallarda. Orqanik məhsulların ixracı üçün təchizat zənciri artıq qurulub, daxili bazarın təchizatı üçün belə sistem yoxdur. Daxili bazarda artıq idxal olunmuş orqanik məhsullar satılır, və yerli istehsalçılar beləliklə onlarla rəqabət etməlidir. Müxtəlif səbəblərdən, orqanik məhsullar adətən ənənəvi ərzaq növlərindən bahadır. Adətən istehlakçılar orqanik məhsullara görə daha yüksək qiymətlər ödəməyə hazırdır, bu da onların nisbətən aşağı məhsuldarlığını və yüksək istehsal xərclərini qarşılayır. Lakin qiymət fərqi istehlakçıların ödəməyə hazır olduğundan artıq olduqda, orqanik kənd təsərrüfatı üçün davamlı tələb formalaşmır və o, inkişaf edə bilmir. Fermerlərin müvafiq texniki və bazar məlumatı ilə təmin edilməsi, istehsaldan yekun istehlaka qədər dayanıqlı bazarlama zəncirinin yaradılması məhsuldarlığı sağlam səviyyəyə çatdırmağa, istehsal xərclərini və yığım-sonrası itkiləri azaltmağa və yekunda kəskin qiymət fərqinin aradan qaldırmağa kömək edir. 1 2 3 4 5 6 7 © F AO / Y agub Guliy ev 5 Ixrac bazarının təhlili Giriş Orqanik kənd təsərrüfati: Dünyada və Azərbaycanda Ixrac bazarının təhlili Yekun və tövsiyələr Azərbaycanın kənd təsərrüfatı Dəyər zəncı̇ri və daxı̇lı̇ bazar Prioritet bitkilər/regionlar üzrə orqanik məhsul istehsalının üstünlüyü 67 Ixrac bazarının təhlili Fəsil 5 5. İxrac bazarının təhlili 5.1. İxrac bazarlarında kənd təsərrüfatının rolu Azərbaycan iqtisadiyyatı böyük ölçüdə (92.8%) neft ixracından asılıdır (Cədvəl 14). Lakin iqtisadi böhran, həmçinin, OPEK kimi qlobal oyunçuların qərarları bu sahəyə asanlıqla təsir göstərmək gücündədir. Kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarının ixracından daxil olan gəlirin səviyyəsi çox aşağıdır (Cədvəllər 15 və 16). 2016-cı ilin yanvar ayında baş vermiş iqtisadi böhran və yüksək devalvasiya bir daha göstərdi ki, xam neftdən savayı digər gəlir qaynaqlarına, o cümlədən, daxili istehsala əsaslanan güclü kənd təsərrü- fatı və ərzaq, həmçinin, əlaqəli digər sahələrə ehtiyac vardır. Məhsulların ixracı daha çox qonşu ölkələrin bazarlarına yönəlsə də, bəzi gec xarab olan məhsullar daha uzaq bazarlara ixrac edilir (Cədvəl 17). Orqanik məhsulların istehsal və ixracını Azərbaycanın imkanları sırasına daxil etmək olar, belə ki, bunun üçün ölkə həm uyğun ekoloji şəraitə, həm də təbii sərvətlərə malikdir. Müəyyən qiymət artımı ilə hətta daha mürəkkəb bazarlara da çıx- maq mümkündür. Kənd təsərrüfatı məhsullarının ixrac və idxalını müqayisə etdikdə, idxal olunan məhsulların daha çox olduğunun şahidi olarıq ki, bu da idxaldan asılılığı nümayiş etdirir. Azərbaycanın müxtəlif heyvan və bitki məhsul- ları üzrə idxal tərəfdaşlarının ilk 3-lüyü aşağıdakı kimi bölünmüşdür: Diri mal-qara, Gürcüstan, Rusiya Federasiyası və Ukrayna; Diri quşlar, İran İs- Cədvəl 14. 2014-cü il üzrə Azərbaycanın 10 əsas ixrac məhsulları Yer Məhsul İxrac həcmi ($) % 1 Neft 20.2 milyard 92.8 2 Qənd 221.4 milyon 1 3 Meyvə, qoz-fındıq 192.2 milyon 0.9 4 Heyvan, bitki yağı və yağlar 190.3 milyon 0.9 5 Plastik 157 milyon 0.9 6 Tərəvəz 98.9 milyon 0.5 7 Alüminum 86.8 milyon 0.4 8 Üzvi kimyəvi maddələr 49.5 milyon 0.23 9 Maşınlar 39.1 milyon 0.18 10 Dəmir və polad məhsulları 34.8 milyon 0.16 Mənbə: http://www.worldsrichestcountries.com/top-azerbaijan-exports.html 68 Azərbaycanda orqani̇k kənd təsərrüfati Hazırkı durum və gələcək inkişaf potensialı Cədvəl 15. İxrac məhsulları və onların (min ABŞ dolları ilə) həcmi Məhsul qrupları 2010 2011 2012 2013 2014 Diri heyvan, heyvan məhsulları 547.3 657.1 682.3 1,851.1 3,306.1 Tərəvəz məhsulları 190,337.2 268,816.9 308,055.5 301,706.8 331,106.3 Heyvan və bitki yağları 188,255.5 173,756.9 221,766.0 227,883.6 190,334.7 Emal edilmiş qida məhsulları; içkilər, spirtli içkilər və sirkə; tütün 214,202.9 273,849.4 301,703.3 346,815.2 316,050.9 Digər məhsullar 20,766,867.3 25,853,818.0 23,075,776.6 23,097,160.1 21,634,968.0 Cəmi 21,360,210.2 26,570,898.3 23,907,983.7 23,975,416.8 21,828,608.9 Mənbə: Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi Cədvəl 16. Məhsullar üzrə ixrac bölgüsü, faiz Məhsul qrupları 2010 2011 2012 2013 2014 Diri heyvan, heyvan məhsulları 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 Tərəvəz və bitki məhsulları 0.9 1.0 1.3 1.3 1.5 Heyvan və bitki yağları 0.9 0.7 0.9 1.0 0.9 Emal edilmiş qida məhsulları; içkilər, spirtli içkilər və sirkə; tütün 1.0 1.0 1.3 1.4 1.4 Kənd təsərrüfatı məhsulları, cəmi 2.8 2.7 3.5 3.7 3.8 Digər məhsulların idxalı 97.2 97.3 96.5 96.3 96.2 Cəmi 100 100 100 100 100 Mənbə: Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi lam Respublikası, Türkiyə, Niderland; Mal-qara əti- Hindistan, Ukrayna, Braziliya; Quş əti və əlavə ət məhsulları, Amerika Birləşmiş Ştatları, Bra- ziliya, Türkiyə; Təzə və buzlu balıq, Vyetnam, İslandiya, Rusiya Federasi- yası; Süd və qaymaq, Ukrayna, Rusiya Federasiyası, Belarus; Kərə yağı və süddən hazırlanmış digər yağlar, Yeni Zellandiya, Litva, Belarus; Pendir və qaymaq, Danimarka, Rusiya Federasiyası, Almaniya; Yumurta, Türkiyə, Çex Respunlikası, İran İslam Respublikası; Kartof, Rusiya Federasiyası, İran İs- lam Respublikası, Niderland; Tər tərəvəz, Türkiyə, İran İslam Respublikası, Özbəkistan; Tər meyvə, Ekvador, İran İslam Respublikası, Tailand; Çay, Şri Lanka, Hindistan, İran İslam Respublikası; Buğda, Rusiya Federasiyası, Qazaxıstan, Türkiyə; Düyü, Rusiya Federasiyası, Hindistan, Tailand; Buğda unu, Rusiya Federasiyası, Qazaxıstan, Türkiyə; Bitki yağı, İndoneziya, Rusi- ya Federasiyası, Amerika Birləşmiş Ştatları. Yüklə 2,02 Mb. Dostları ilə paylaş:
|