Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ə d ə b i y y a t
- İ n t e r n e t d ə
- Əli Vəliyev 1901-1983 FEVRAL
41 Milli ədəbiyyat 135 illiyi Abdulla Şaiq 1881-1959 FEVRAL Abdulla Mustafa oğlu Talıbzadə (Abdulla Şaiq) 1881-ci il fevral ayının 24-də Tiflisdə ruhani ailəsində anadan olmuşdur. İlk təhsilini şəhər müsəlman məktəbində almış, 1893-cü ildə ailə vəziyyəti ilə əlaqədar olaraq Xorasana gəlmiş və dövrünün mütərəqqi ziyalı- sı Yusif Ziyanın məktəbində təhsilini davam etdirmişdir. On doqquz yaş- lı Abdulla Xorasanda mükəmməl təhsil almış, tarix, məntiq, psixologi- ya elmlərini, Şərq, Azərbaycan, rus ədəbiyyatını öyrənmişdir. A.Talıbzadə 1901-ci ildə Bakıya gəlmiş və 1934-cü ilədək müəllimlik etmişdir. Abdulla Şaiqin ilk mətbu əsəri “Lay- lay” adlı uşaq şeiri olmuşdur. O, 1906-cı ildən milli uşaq poeziyasının incilərini yaratmış, şeirləri “Dəbistan” və “Məktəb” uşaq-gənclər toplularında işıq üzü görmüşdür. O, “Nicat” cəmiyyətinin idarə heyətinə üzv seçilmiş, ədəbi-bədii problemlərlə, maarif və məktəb işləri ilə məşğul olmuşdur. Abdulla Şaiq çoxcəhətli ədəbi, peda- qoji və elmi fəaliyyətlə məşğul olmuş- dur. İnqilabdan əvvəlki yaradıcılığında romantizm meyilləri duyulmuş, lirik şeirlərində azadlıq, tərəqqi arzuları, nik- binlik, mübariz ruh əsas yer tutmuşdur. “Məktub yetişmədi” (1908) hekayəsi və “Əsrimizin qəhrəmanları” (1913-1918) povestində iqtisadi-ictimai bərabərsizlik, xalqın ağır və faciəli həyatı əks edil- mişdir. “Bizimdir” (1923), “Azadlıq pərisinə” (1925), “Zərbəçi” (1933), “Döyüş nəğməsi”, “Vətən nəğməsi” kimi şeirlərində yeni həyatın, vətənin, əməkçi insanların tərənnümünə xüsusi yer verilmişdir. Azərbaycan nəsrində tarixi roman janrının inkişafında mü- hüm addımlardan olan “Araz” (1938) romanında Bakı proletariatının inqilabi mübarizəsi, “İldırım” dramında (1926) Azərbaycan kəndində baş verən ictimai toqquşmalar təsvir olunmuşdur. Abdulla Şaiq Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının görkəmli nümayəndə- lərindəndir. “Tülkü həccə gedir”, “Yax- şı arxa”, “Tıq-tıq xanım”, “Şələquyruq” mənzum hekayələrində gözüaçıq- lıq, təvazökarlıq, doğruçuluq, təbiəti sevmək təbliğ edilir. “Gözəl bahar”, (1910), “El oğlu” (1939), “Vətən” (1941), “Nüşabə” (1945), “Ana” (1946) pyesləri gənc nəsildə vətənpərvərlik tərbiyəsinin aşılanmasına həsr olun- muşdur. “May nəğməsi”, “Top oyunu”, “Bənövşə”, “Qərənfil”, “Bülbül” kimi uşaq şeirləri, nağıl və poemaları bu gün də öz dəyərini saxlayır. Onun poeziyası qəhrəmanlıq, xəlqilik, vətənpərvərlik və gözəllik poeziyasıdır, uşaq şeirləri elə o zamandan dərslik, proqram və oxu kitablarının bəzəyi olmuşdur. O, həm də 1910-cu ildə yazdığı “Gözəl bahar” pyesi ilə milli uşaq teatrının özülünü qoymuşdur. Abdulla Şaiqin xalq maarifi sahəsində mühüm xidmətləri olmuş, “Uşaq çeşməyi” (1907), “Gülzar” (1912), “Milli qiraət kitabı” (1922), “Qiraət ki- tabı” (1924) və s. dərsliklər yazmış, ali məktəblərdə mühazirələr oxumuşdur. Görkəmli ədib tənqid və ədəbiyyat- şünaslıq sahəsində də çalışmış, M.Füzuli, İ.Nəsimi, M.P.Vaqif, M.F.Axundov, M.Ə.Sabir, A.Səhhət, H.Cavid, M.Hadi haqqında elmi məqalələr dərc etdirmiş- dir. Dünya ədəbiyyatı ilə yaxşı tanış olmuş, rus və fars dillərini mükəmməl bilmiş, Nizami, Şekspir, Defo, Krılov, Puşkin, Lermontov, Qorki və başqala- rından tərcümələr etmişdir. Ədəbiyyat sahəsindəki fəaliyyətinə görə 1940-cı ildə “Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adına layiq görülmüşdür. Abdulla Şaiq 1959-cu il iyul ayının 24-də Bakıda vəfat etmişdir. Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrına Abdulla Şaiqin adı verilmiş, ev-muzeyi yaradılmış, Bakı küçələrindən biri və bir neçə kitabxana onun adı ilə adlan- dırılmışdır.
42 Milli ədəbiyyat 115 illiyi Əli Vəliyev 1901-1983 FEVRAL Əli Qara oğlu Vəliyev 1901-ci il fevral ayının 27-də keçmiş Zəngəzur qəzasının Ağudi kəndində anadan olmuşdur. İlk təhsilini doğulduğu kənddə almış, 1917-ci ildə 3 sinifli rus məktəbini bitir- miş, 1923-cü ildə Şuşa firqə məktəbinə daxil olmuş, sonra Bakı mərkəzi firqə məktəbində və mühazirəçilər qrupun- da təhsilini davam etdirmişdir. Yay pe- daqoji kurslarında təhsilini artırmış və Şuşada orta təhsil haqqında sənəd al- mışdır. 1928-ci ildə Azərbaycan Dövlət Darülfünunun (indiki BDU) pedaqoji fakültəsinin tarix-ictimaiyyət şöbəsinə daxil olmuş, 1931-ci ildə oranı bitirmiş- dir. 1933-1934-cü illərdə “Şərq qapısı” qəzetinin redaktoru olmuşdur. 1935- 1937-ci illərdə Azərbaycanın bir sıra rayonlarında partiya işində, 1937-1941- ci illərdə Azərbaycan Sovet Yazıçıları İttifaqında (indiki AYB), Azərbaycan İncəsənət İşçiləri İttifaqında, Voroşilov Rayon İcraiyyə Komitəsində (indiki Səbail rayonu) məsul vəzifələrdə çalış- mışdır.
1942-1945-ci illərdə “Kommunist” qəzetinin redaktor müavini, 1945-1950- ci illərdə məsul redaktoru vəzifəsində, 1950-1954-cü illərdə Azərbaycan Ya- zıçılar İttifaqının məsul katibi, 1954- 1959-cu illərdə “Azərbaycan” jurnalının məsul redaktoru vəzifəsində çalışmış- dır.
Yaradıcılığa Bakı mərkəzi firqə məktəbində oxuyarkən başlamış, fəal fəhlə-kəndli müxbiri kimi “Kommu- nist”, “Kəndli”, “Gənc işçi”, “Yeni fi- kir” qəzetlərinin səhifələrində müxtəlif məqalələrlə çıxış etmişdir. 1930-cu ildə “Allahın səyahəti” və “Nənəmin cəhrəsi”, 1937-1941-ci illərdə “Qarlı dağlar”, “Qəhrəman”, “Ordenli çoban” və “Sübut” kitabları çap olunmuşdur. 1941-1942-ci illərdə Böyük Vətən müharibəsi cəbhələrində yazıçı-
jurnalist kimi iştirak etmiş, “Cəbhə hekayələri” kitabını yazmışdır. 1954- cü ildə “Gülşən” povesti və “Çiçəkli” romanı M.F.Axundov adına Respublika Dövlət mükafatına layiq görülmüşdür. 1959-cu ildə rus dilində “Ürək dostları” romanı, 1960-1970-ci illərdə “Seçilmiş əsərləri”nin II-VI cildləri, görkəmli söz ustası S.Rəhimovun anadan olmasının 60 illiyinə həsr edilmiş “Xalq yazıçısı” monoqrafiyası, “Turaclıya gedən yol”, “Budağın xatirələri” (Azərbaycan və rus dillərində) romanları, “Zəngəzur qartalları”, “Bir cüt tərlan” povestləri, “Uşaqlara sovqat”, “Əziz nəvələrimə”, “Anaqız”, “Bir cüt ulduz” nağıl və hekayələri, 1971-ci ildə “Samovar tüstülənir”, “Gəncliyimi tapdım” (rus dilində), povest və hekayələr kitabları, 1972-ci ildə “Durna qatarı” oçerklər ki- tabı nəşr edilmişdir. 1974-cü ildə 2 kitabdan ibarət “Bu- dağın xatirələri” romanı, 1975-ci ildə “Yeni həyat” hekayələr kitabı, 1976-cı ildə “Zamanın ulduzları”, “İstedad” (rus dilində) povest və hekayələr kitabları, 1977-1980-ci illərdə “Qarabağda qa- lan izlər”, “Narahat adam” romanları, “Qənirsiz gözəl”, “Zamanın ulduzları” (rus dilində) povest və hekayələri, “Şa- mama Həsənova” oçerki çap olunmuş, bir sıra povest, hekayə, oçerk və ədəbi- tənqidi məqalələri dövri mətbuatda dərc edilmişdir. 1945-ci ildə “1941-1945-ci illərdəki Böyük Vətən müharibəsində şərəfli əməyə görə” medalı, 1959-cu ildə Qır- mızı Əmək Bayrağı ordeni, 1971-ci ildə Lenin ordeni və “Əmək veteranı” meda- lı, Qızıl qələm mükafatı və “Xalq maari- fi əlaçısı” döş nişanı almış, 1974-cü ildə “Azərbaycan SSR Xalq yazıçısı” fəxri adına layiq görülmüş, 1976-cı ildə SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət heyətinin Fəxri fərmanı, 1981-ci ildə Oktyabr İnqilabı ordeni ilə təltif olunmuşdur. Əli Vəliyev 1983-cü il fevral ayının 2-də Bakı şəhərində vəfat etmişdir. Ə d ə b i y y a t Seçilmiş əsərləri /Ə.Vəliyev; tərt. T.Qaraqaya; red. U.Rəhimoğlu.- Bakı: Avra- siya Press, 2005. - 320 s. Budağın xatirələri /Ə.Vəliyev; red. A.Məsud; Azərb. Resp. Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi.-Bakı: İrfan, 2012.- K.I.- 445 s.; K.II.-490 s. Qəhrəman: [roman] /Ə.Vəliyev.-Bakı: Gənclik, 1983.-316 s. Əli Vəliyev: biblioqrafik göstərici /H.Həmidova, Q.Məmmədov.- Bakı: Yazıçı, 1982.-146 s. Yadda qalan xatirələr: [Ə.Vəliyev haqqında] /tərt. ed. S.Vəliyeva.-Bakı: Azərbaycan Tərcümə Mərkəzi, 1996.- 240 s. İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.azerbaycanli.org www.az.wikipedia.org www.azyb.net www.adam.az Yazıçı 27 Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|