Jedność wielości : świat, człowiek, państwo w refleksji nurtu orficko-pitagorejskiego
Yüklə 9,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
Wstęp 25 przywoływana, praca Pitagorejczycy, zawierająca omówienie starożytnych świadectw dotyczących pitagoreizmu, próbę odtworzenia i interpretacji różno- rodnych aspektów filozofii pitagorejskiej, wreszcie bogaty wybór tekstów. Od- notować trzeba także jej tłumaczenie Żywotów Pitagorasa. Niezwykle istotnym wkładem do dziejów filozofii pitagorejskiej (a ze względu na tematykę niniej- szej pracy wymagającym szczególnego podkreślenia) jest poświęcony pitagorej- czykom rozdział z pracy dotyczącej presokratycznych koncepcji politycznych starożytnej Grecji (Prawo natury i umowa społeczna w filozofii przedsokratej- skiej. Wrocław 1986), w którym autorka zarówno poddaje analizie autentycz- ność apokryficznych przekazów Stobajosa, jak i dokonuje próby rekonstrukcji fundamentalnych tez etyczno-politycznych pitagoreizmu. Autorka poświęciła też problematyce pitagoreizmu liczne artykuły, z których do najważniejszych zali- czyć trzeba tekst Filozofia pitagorejska w nurcie „fizyki” przedplatońskiej, pre- zentujący stanowisko autorki w kwestii pitagorejskiej teorii archai. Do wielu tez ze wspomnianych tu prac Janiny Gajdy-Krynickiej autor będzie się odwoływał i odnosił w dalszych częściach pracy. Teraz podkreślmy jedynie, że autorka opowiada się za jednością filozofii pitagorejskiej; dostrzega wprawdzie jej ewo- lucję, podkreśla jednak jej fundamentalnie racjonalny charakter już od czasów Starego Związku Pitagorejskiego. Jak widać z przedstawionego omówienia stanu badań nad pitagoreizmem, ta dziedzina refleksji nad myślą starożytną stanowi, bez wątpienia, pole licznych kontrowersji, których ostateczne rozwiązanie zdaje się niemożliwe. Z perspek- tywy celu niniejszej pracy za najważniejsze problemy uznaje autor kwestię wia- rygodności pitagorejskich apokryfów oraz problem relacji wskazanych dwóch aspektów refleksji pitagorejskiej: aspektu etyczno-religijnego i aspektu filozo- ficzno-naukowego. W odniesieniu do pierwszej wspomnianej kontrowersji, mianowicie wiary- godności pism apokryficznych, niektóre szczegółowe problemy zostaną podjęte w dalszej części pracy (zwłaszcza w Uwagach wstępnych do czwartej części, która właśnie bezpośrednio na owych apokryfach się opiera). Tu chciałby autor wskazać jedynie pewne ogólne zasady, którymi będzie się w pracy kierował. Problem z analizą pism apokryficznych nastręcza licznych trudności. Przede wszystkim więc pojawia się problem autentyczności autorstwa danego przekazu. Przykładowo zatem, kiedy mamy do czynienia ze wspomnianym już traktatem Pseudo-Archytasa Perˆ ¢rc©n, fundamentalnym zadaniem jest stwierdzenie, czy język owego traktatu uwiarygodnia tezę o ewentualnym autorstwie Archytasa, czy też nie. Jednakże wskazówki, które w drodze analizy filologicznej otrzymu- jemy, nie mogą być argumentami nie tylko ostatecznymi, ale nawet najważniej- szymi. Podkreślmy, że większość owych pism apokryficznych (przede wszyst- kim z przekazu Stobajosa) nie rości sobie pretensji do autentyczności w tym znaczeniu, że są one co do litery pismami owych autorów, których imionami opatrzone są poszczególne tytuły. Są one bez wątpienia jedynie streszczeniami, 26 Wstęp nie zaś — z nielicznymi wyjątkami — cytatami głównych tez, zawartych w poszczególnych traktatach pitagorejskich. Analiza filologiczna może z całą pewnością np. wykluczyć prawdopodobieństwo, że dane sformułowania języ- kowe, konkretne pojęcia i terminologia pochodzą od Archytasa. Nie sposób jednak zgodzić się, że analiza filologiczna w sposób pewny umożliwia odrzuce- nie samej idei, którą za nieautentyczną formułą językową da się odkryć. Pod- kreślmy jeszcze raz: nie sposób, jeśli chodzi o ogromną większość pseudopytha- gorica, bronić tezy, że są one co do litery autentyczne. Ale skoro przekazy np. Stobajosa nie roszczą sobie do tego pretensji, to użyteczność analizy filologicz- nej jest tu nawet w pewnym sensie zbędna, czy też mówiąc precyzyjniej, wyma- ga właściwej oceny (łatwo bowiem ją przecenić). Najważniejszym zatem w ana- lizie filologicznej wydaje się to, by pomogła ona ocenić pochodzenie poszcze- gólnych terminów, które w konkretnych tekstach odnajdujemy, ewentualnie o ich pochodzeniu przesądzić. Roszczenia zaś zwolenników metody filologicz- nej dotyczące jej roli jako ostatecznego, czy choćby najważniejszego kryterium oceny wartości poszczególnych tekstów wydają się nieuzasadnione. Rolę kryterium najwyższego odgrywać zawsze powinna, według przekona- nia autora, analiza filozoficzna. To ona bowiem pozwala wyłącznie, po wstęp- nym i niewątpliwie koniecznym językowym rozpoznaniu za pomocą analizy filologicznej, rozważyć (czasem jednoznacznie, choć częściej jedynie prawdo- podobnie) autentyczność samej idei dzięki wydobyciu jej z pewnej formuły ję- zykowej, która nadała owej idei takie, a nie inne znaczenie i która nawet mogła ją w rezultacie wypaczyć, ale niekoniecznie w sposób bezpowrotny. Metodolo- gicznie rzecz ujmując, tego typu analiza filozoficzna winna polegać na analizie wątpliwych fragmentów w kontekście przekazów uznanych za autentyczne (a nie wyłącznie na analizie samego konkretnego fragmentu), w kontekście rów- nież pewnego ogólnego „ducha” danej szkoły filozoficznej (w tym przypadku pitagoreizmu). Jak już powiedzieliśmy, szczegółowe odniesienie się autora do poszczegól- nych kontrowersji dotyczących pism apokryficznych nastąpi w dalszych czę- ściach. Chciałby jednak autor w tym miejscu podkreślić, że za niezwykle prze- konujące uznaje uwagi, które w tej materii formułuje Janina Gajda-Krynicka. Przytoczmy więc zatem najważniejsze z nich: „[...] pisma pseudopitagorejskie musiały powstać dużo wcześniej — od początku epoki hellenistycznej — i za- wierają treści pitagorejskie aktualizowane i uzupełniane tymi ustaleniami Pla- tońskimi, Arystotelesowskimi i stoickimi, które nie były sprzeczne z doktryną podstawową. Z tego punktu widzenia są one cennym materiałem przy ustaleniu treści filozoficznych pitagoreizmu, zwłaszcza na późnym etapie jego rozwoju. [...] Zasygnalizowane powyżej uzależnienie pism pseudopitagorejskich od obra- zów pitagoreizmu, jakie ukształtowały się w szkole perypatetyckiej, pozwala na stwierdzenie, iż musiały one powstawać w okresie dużo wcześniejszym niż po- czątki neopitagorejskiej doktryny. Zatem termin post quem ich powstawania jest Yüklə 9,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|