Jedność wielości : świat, człowiek, państwo w refleksji nurtu orficko-pitagorejskiego
Yüklə 9,95 Kb. Pdf görüntüsü
|
8 Przedmowa problematykę polityczną zagadnienia ontologiczne czy epistemologiczne (wy- jątkiem jest tu twórczość Janiny Gajdy-Krynickiej, która choć również koncen- truje się na aspektach ontologiczno-epistemologicznych, to jednak poświęciła problematyce etyczno-politycznej w filozofii starożytnej Grecji odrębne opra- cowania, a rozprawa Prawo natury i umowa społeczna w filozofii przedsokratej- skiej stanowi jedno z najpełniejszych ujęć tej problematyki w literaturze świato- wej). W związku więc z niezwykle skromną liczbą opracowań dotyczących re- fleksji politycznej w starożytnej Grecji (zwłaszcza w odniesieniu do dostępnych materiałów poświęconych doktrynom od Niccola Machiavellego) autor dostrzegł potrzebę zwrócenia się ku badaniom źródłowym problematyki politycznej w fi- lozofii greckiej, poczynając od Platona i Arystotelesa. Kolejnym koniecznym etapem stało się z jednej strony zgłębienie sofistyki, z drugiej zaś refleksji pre- sokratejskiej. W trakcie badania filozofii presokratejskiej koniecznym do jej zrozumienia okazało się odniesienie do tego, co stanowiło kontekst pierwszej refleksji filozoficznej, mianowicie do sfery wierzeń i mitów greckich. Pozwoliło to na uchwycenie niezwykle specyficznej cechy filozofii greckiej, którą tak cha- rakteryzuje znawca presokratyków: „[...] podstawową ideą Greków jest przeko- nanie o jedności całej rzeczywistości, która [tzn. jedność — P.Ś.] jest zagwaran- towana harmonijnym współdziałaniem wszystkich elementów poprzez podpo- rządkowanie się jednej generalnej zasadzie. Myśl ta nie pojawia się dopiero wraz z wystąpieniem jończyków, lecz stanowi składnik wcześniejszych refleksji, przede wszystkim u Homera i Hezjoda. To właśnie ich dzieła stanowią właściwy kontekst dla pierwszych filozofów” 1 . Uwzględnienie tych dwóch zasadniczych tez, które ujęte zostały w przyto- czonym cytacie, a mianowicie jedności świata i przedfilozoficznej refleksji jako kontekstu filozofii presokratejskiej (oprócz wspomnianego Homera i Hezjoda kontekst ten tworzą, bez wątpienia, koncepcje orfickie), spowodowało, że zary- sowująca się coraz wyraźniej praca poświęcona doktrynom politycznym preso- kratyków wymagała obszernego potraktowania zarówno aspektu ontologiczno- -epistemologicznego, jak i źródeł przedfilozoficznych. Zrodził się na początku pomysł napisania pracy poświęconej problematyce politycznej w ujęciu presokratyków (również bez sofistyki). Ale już pierwsze przymiarki ukazały niemal bezkresny ogrom takiego przedsięwzięcia, czyniąc go tym samym de facto nierealnym. Autor postanowił zatem skoncentrować się na nurcie pitagorejskim, a ze względu na powszechnie ukazywany w literaturze przedmiotu związek pitagoreizmu z orfizmem — także na tym ostatnim. W efekcie powstająca praca zaczęła nabierać odmiennego charakteru w stosunku do pierwotnych wyobrażeń autora. Okazało się, że związek między ogólną kon- cepcją „kosmosu” i aspektem polityczno-prawnym jest tak silny, iż rzeczywiście —————————— 1 D. K u b o k: Problem „apeiron” i „peras” w filozofii przedsokratejskiej. Katowice 1998, s. 10. Przedmowa 9 możemy mówić o faktycznej jedności filozofii. W konsekwencji tego faktu to, co pierwotnie stanowić miało jedynie tło (zagadnienia ontologiczno-epistemo- logiczne), urosło do rangi równorzędnego aspektu pracy. Podobnie stało się z orfizmem: pierwotnym zamierzeniem było jedynie ogólne nakreślenie głów- nych jego tez, lecz i w tym przypadku autor uznał za konieczne szersze potrak- towanie tego zagadnienia. W efekcie powstała praca nosząca zdecydowanie interdyscyplinarny charakter, w której wątki religioznawcze, filozoficzne i poli- tyczno-prawne stały się, pod względem objętościowym, równorzędne. Główny cel pracy pozostał jednak ten sam: chodzi o zaprezentowanie polityczno- -prawnego aspektu jednego z najistotniejszych nurtów filozofii presokratejskiej, jakim był pitagoreizm. I właśnie niezwykle istotnym elementem realizacji tego celu jest ukazanie, że cechę charakterystyczną myślenia szkoły założonej przez Mędrca z Samos stanowi namysł nad polis zawsze w nawiązaniu do całości „ko- smosu”, w nawiązaniu do zasad, które tym „kosmosem” rządzą. Autor niniejszej pracy jest przekonany, że takie podejście do problematyki polityczno-prawnej, charakterystyczne dla całej filozofii greckiej, winno być przyjmowane również w odniesieniu do analiz doktryn politycznych innych greckich filozofów. Do- minujący w podręcznikowych opracowaniach sposób analizy w oderwaniu od ontologii i epistemologii, a także bez naświetlenia kontekstu mitologicznego i zwrócenia uwagi na metaforyczność mitycznych ilustracji, tak charaktery- stycznych np. w dialogach Platona, powoduje, że poszczególne doktryny stają się bądź niezrozumiałymi, bądź wypaczonymi, bądź wreszcie niezwykle naiw- nymi. Tymczasem wydaje się, że duża potrzeba powrotu do klasyki w badaniach nad doktrynami politycznymi wciąż rośnie; co więcej, wraz z uwzględnieniem szerokiego kontekstu filozoficznego, i to nie wyłącznie z powodów historycz- nych czy teoretycznych. W odniesieniu do tego zagadnienia Jan Baszkiewicz stwierdza: „[...] chciałbym opowiedzieć się za wzmocnieniem filozoficznego nurtu naszej dyscypliny (tj. historii myśli polityczno-prawnej). [...] Po wtóre, sądzę, że zbyt rzadko powracamy do wielkiego kanonu filozofii politycznej. Uważna lektura jej klasyków nie tylko pogłębia naszą kulturę teoretyczną; po- zwala także unikać schematycznych, katechetycznych wyobrażeń na temat ich przesłania. [...] wreszcie, filozofująca historia myśli politycznej przypomina nam, że nauka nie jest jedynie zbiorem odpowiedzi na pytania, które zadajemy rzeczywistości politycznej. Biada nam, jeśli zapomnimy o fundamentalnych pytaniach, które nigdy nie stracą na aktualności” 2 . Prezentowana praca stanowić ma maleńki wkład zarówno do większej obecności filozofii w historii doktryn politycznych, jak i do powrotu ku koncepcjom klasyków refleksji polityczno- -prawnej. —————————— 2 J. B a s z k i e w i c z: Zagajenie konferencji. W: Doktryny polityczne i prawne u progu XXI wieku. Wybrane problemy. Materiały z konferencji naukowej zorganizowanej 16—19 X 2001 r. w Świeradowie Zdroju. Red. M. M a c i e j e w s k i i M. M a r s z a ł. Wrocław 2002, s. 11—12. Yüklə 9,95 Kb. Dostları ilə paylaş:
|