İstanbul üNİversitesi

______________________________________________________ART-SANAT 2014/1________________________________________________________ 
 
174 
 
gerçekleştirilen  bu  uygulama,  kağıdın  arka  yüzüne  veya  uygunsa  her  iki  yüze  de 
yapılabilir.  
Kağıt yüzeyindeki yağ ve kirin uzaklaştırılmasında MC ve SCMC deterjan gibi 
de  kullanılabilir.  Solüsyona  batırılan  bir  tamponla  yüzeye  uygulanır.  Ancak 
uygulama  sonra  fazlası  yüzeyden  alınmalıdır,  yüzeyde  grimsi  bir  film  tabakası 
meydana getirebilir.  
 Lapa biçiminde koyu kıvamlı hazırlandıklarında yüzeydeki lekeyi emmek için, 
kağıt  üzerindeki  eski  yapıştırıcıyı  yumuşatmada  (aherli  kağıtlar  hariç) 
kullanılabilirler. Ayrıca enzimler, ağartıcılar ve solventler için viskoz bir taşıyıcı gibi 
hareket edebilirler.  
Klucel G ve Klucel E 
Klucel  G  ve  Klucel  E,  hidroksipropil  non-iyonik  selüloz  eterleridir.  Klucel 
40°C’nin altındaki suda ve etil alkol, metil alkol, aseton, izopropil alkol başta olmak 
üzere birçok polar organik çözücüler içerisinde çözünür. 40°C’nin üzerindeki suda, 
toluen,  ksilen  ve  trikloretilende  ise  çözünmez.  Klucel  G  orta,  Klucel  E  düşük 
viskoziteye sahiptir (Anderson-Puglia-Reidell 2009).  
Kitap  konservasyonunda  sağlamlaştırıcı  olarak  kullanılmaktadırlar.  Kullanım 
alanları  daha  çok  deri  kitap  ciltleridir.  Klucel  G  tozlaşmaya  başlamış  deriye 
uygulandığında tozumayı durdurur ve derinin ömrünü uzatır. Esnekliği, uyumu, hem 
su  hem  de  etanol,  aseton  gibi  çözücüler  içerisinde  çözünmesi  sebebiyle  aydınger 
kağıdı  üzerine  yapılmış  harita  vb.  çizimlerin  konservasyonunda  da  tercih 
edilmektedir.  Aydınger  kağıdının  bünyesindeki  reçine  ve  yağları  bozmadan  ve 
kağıdın tansparan görünümünü opağa çevirmeden yapıştırır ve sağlamlaştırır (Page 
1997). 
Selüloz Tozu 
Kağıttaki  küçük  delikleri  hızlı  bir  biçimde  doldurmak  için  kullanılan  bir 
yöntem ise selüloz tozu CF11’i, MC veya CMC ile karıştırarak uygulanmaktır. Selüloz 
tozu  beyaz  renktedir,  ama  sıcak  bir  plaka  üzerinde  örneğin  bir  teflon  tavada  kuru 
toz  pişirilerek  rengi  kahverengiye  doğru  değiştirilebilir.  Solunduğu  takdirde  toz 
rahatsız edici olabileceğinden bir toz maskesi takılmalıdır. Ayrıca tozun kavrulması 
sırasında  dikkatli  olunmalıdır.  Selüloz  tozuna  gerektiğinde  önceden  kavrularak 
renklendirilmiş tozun daha açık veya daha koyu tonlarını ekleyerek orijinal kağıtla 
uyumluluk  sağlanabilir.  %3  MC  ya  da  %2.5  CMC  ile  selüloz  tozu  karıştırılır.  Daha 
sonra  spatula  veya  bir  neşter  ucu  ile  delik  veya  boşluğa  uygulanır  ve  kurumaya 
bırakılır.  Rötuş  nadiren  gereklidir.  Pürüzsüz  bir  yüzey  gerekli  ise  küçük  miktarda 
kalsiyum karbonat toz, yapıştırıcıdan önce ilave edilebilir. Çalışma sonrası arta kalan 
selüloz tozu birkaç damla su ekleyerek tekrar bir hamur haline getirilebilir. 
Vakumlu  masada  çalışırken  uygulama  yapılan  alanlarda  parlaklık  meydana 
gelebilir.  Bu  sebeple  Hollytex,  Reemay  veya  Pellon  gibi  gözenekli  ve  kaygan  bir 
malzeme üzerinde uygulama yapılmalı ve kurumaya bırakılmalıdır.  

---

______________________________________________________ART-SANAT 2014/1________________________________________________________ 
 
175 
 
 
Kullanımı Tercih Edilmeyen Diğer Yapıştırıcılar  
Piyasada  bulunan  ticari  yapıştırıcıların  çoğu  (şeffaf  yapışkan  bantlar,  sıvı 
yapıştırıcılar  vb.)  kağıt  üzerinde  hasara  sebep  olur.  Kağıdın  liflerine  işleyen  bu 
yapışkanlar bir süre sonra kağıt üzerinde kahverengi oksidasyon lekelerine yol açar. 
Bu  yapışkanları  eser  üzerinden  uzaklaştırmak  oldukça  zordur  ve  genellikle  yaş 
metotlar gerektirir. Bu sebeple kullanımları kesinlikle uygun değildir. 
Hot-melt  (sıcak  erimiş)  yapıştırıcılar  ise,  genellikle  montaj  ve  sergilemede 
kullanılır.  Konservatörler  tarafından  kullanılan  hot-melt  yapıştırıcılar  genellikle 
akrilat  ve  metakrilat  kopolimerlerdir  (Horie  2010:  137).  Esneklikleri  iyidir  ve 
yaşlanma  sırasında  renk  kararlılığını  korurlar.    Ancak,  yapıştırıcıyı  kaldırmak  için 
gerekli  olan  tedavi  (ısı  ve/veya  çözücüler)  pahalı  ve  genellikle  başarısızdır.  Bazı 
etilen vinil asetat (EVA) hot-melt yapıştırıcılar ise, yaşlanma ile ilgili istenen fiziksel 
özellikleri  sağlamaktadırlar,  ısı  yoluyla  kaldırılma  sırasında  bir  sorun  yaşanmadığı 
da tespit edilmiştir. 
Polivinil  asetat  (PVAc)  ve  vinil  asetat  etilen  (VAE)  emülsiyonların,  koruma 
alanında kullanımının uzun bir geçmişi vardır. Ancak bu yapıştırıcılar, yaşlanmayla 
esnekliklerini kaybeder ve renk değiştirirler. Bu nedenle PVAc kullanımı günümüzde 
önerilmez.   
Konservatörler  tarafından  kullanılan  yapıştırıcıların  çeşitliliği,  karşılanması 
gereken  gereksinimler  nedeniyle  oldukça  azdır.    Esere  zarar  vermeden  susuz 
tedaviler ile uzaklaştırılabilir, kolay kullanılabilir, modern, sentetik yapıştırıcılar için 
çalışmalar devam etmektedir.  
Sonuç 
Yukarıda  özellikleri  ve  kullanım  alanları  ifade  edilmiş  olan  yapıştırıcılar 
eserlerin  sorunları  ve  nitelikleri  gerektirdiğinde  kullanılabilmektedirler.  Ancak 
günümüzde  en  sık  kullanılan  yapıştırıcılar  buğday  ve  pirinç  nişastası  ile  metil 
selülozdur. Bu sebeple tabloda bu 3 yapıştırıcının özellikleri karşılaştırılarak tercih 
sebeplerinin anlaşılmasına çalışılmıştır.  
Tabloda  da  belirtildiği  üzere  (Fig.  1)  MC;  hazırlama  ve  kullanım  kolaylığı, 
pişirme  gerektirmemesi,  kullanım  süresinin  uzun  oluşu,  homojen  görünümü,  su 
katılarak  inceltilebilir  veya  metil  selüloz  tozu  eklenerek  koyulaştırılabilir  oluşu, 
kuruduktan  sonra  sertleşmemesi  gibi  pek  çok  avantaja  sahiptir.  Buğday  ve  pirinç 
nişastasına göre daha geç kuruması ve bu yapıştırıcılara oranla daha zayıf olması ise 
dezavantajlarıdır.  Konservasyon  işlemleri  sırasında  ihtiyaç  duyulan  nitelikler 
doğrultusunda  bu  yapıştırıcılardan  biri  ya  da  bir  arada  kullanımları  tercih 
edilebilmektedir.  

---